VORWORT |
Das
Jahrtausendbuch
Von den Gladiatoren zur
Globalisierung - zweitausend Jahre Geschichte in
neuer Darstellung
Zweimal eintausend Jahre
Weltgeschichte, die wichtigsten Ereignisse,
Personen, Strukturen und Hintergründe von
zwanzig Jahrhunderten in Wort und Bild
präsentiert - dies, verehrte Leserinnen und
Leser, bieten Ihnen die zwei Bände des neuen
Werkes aus dem ADAC Verlag: Beginnend in der
glanzvollen Ära des römischen Imperiums und
endend mit dem Jahr 2000, also mitten in unserer
eigenen turbulenten Gegenwart.
Am Anfang steht das Jahr 1 -
keineswegs der Beginn der Geschichte, aber ein
wichtiges, symbolträchtiges Datum. Der im 6. Jh.
lebende römische Geistliche Dionysius Exiguus
ist der Erste gewesen, der den Beginn unserer
Zeitrechnung mit dem (vermeintlichen)
Geburtsjahr Christi gleichsetzte. Bei diesem
Jahr 1 - ein Jahr 0 kennt nur der astronomische
Kalender - setzt auch die Chronologie unseres
Buches ein. Es lädt Sie ein, Zeitzeuge zu sein
beim Gang der Geschehnisse, die unsere Welt zu
dem werden ließen, was sie heute ist. Zwei
Jahrtausende Revue passieren lassen, einen
Spaziergang unternehmen durch vergangene Welten
- eine gigantische Zeitspanne haben wir für Sie
aufbereitet: in Wort, Bild und Karte,
anschaulich und verständlich.
Fragen an die
Geschichte
Was ist Geschichtsschreibung?
Der große Historiker Leopold von Ranke
definierte vor beinahe zwei Jahrhunderten die
Aufgabe seiner Zunft kurz und bündig: Zu
"zeigen, wie es eigentlich gewesen" ist - um
nicht mehr und nicht weniger ginge es. Uns
heutigen Menschen leuchtet dieser so schlichte
Satz ein: In der Unübersichtlichkeit unseres
Alltags schätzen wir es sehr, Kompliziertes "auf
den Punkt" formuliert serviert zu bekommen. Auch
wir vom ADAC Verlag wollten diesem Anspruch nur
zu gern gerecht werden - wenn das so einfach
wäre, wie es klingt. Denn so viele denkbare
Fragen warten ja auf eine Antwort:
War die Epoche des antiken
Weltreichs der Römer im Endergebnis eine
Glanzzeit oder auch eine Ära der Bedrückung?
Müssen wir die mächtigen arabischen Kalifen eher
als aggressive Kriegsherren oder als
kulturliebende und tolerante Herrscher sehen?
Haben die Beutezüge der Wikinger außer Raub und
Zerstörung auch noch andere Resultate gehabt?
Was bedeutete die feudale Gesellschaftsordnung
des Mittelalters etwa für einen fränkischen
Bauern? Waren Karl der Große, Friedrich
Barbarossa, Napoleon oder Bismarck wirklich
große Männer, oder werden sie überschätzt? Warum
konnte Hitler in Deutschland an die Macht
kommen?
Wer seriös auf diese und
ähnliche Fragen antworten will, kennt das
Problem: Den Besitz der reinen Wahrheit kann
wohl niemand für sich reklamieren. Wie ist er
"wirklich" und "exakt" verlaufen, der Gang der
Ereignisse? Gerade die letzten sechs, sieben
Jahrzehnte haben gezeigt, wie unterschiedlich
ein und derselbe Sachverhalt sich jedem
einzelnen Menschen darstellen kann. Politische
Verhältnisse spielen bei der Beurteilung eine
Rolle, persönliche Erfahrungen,
gesellschaftlicher Wandel, auch die
Lückenhaftigkeit der Überlieferung oder bewusste
Verfälschung. Und beinahe täglich liefert die
Forschung neue Steine zum stets weiter
wachsenden Bau unseres Wissens. Als einen
dynamischen Prozess, nicht als ein festgefügtes
Bild, das für alle Zeiten Gültigkeit hätte, muss
man sich daher das Phänomen Geschichtsschreibung
vorstellen. Objektivität heißt ihr oberstes Ziel
- doch völlig erreicht werden kann sie nie. Das
Wort des modernen Historikers Eberhard Jäckel
gilt auch für dieses Buch: Geschichte ist "das
Bild, das wir uns von der Vergangenheit
machen".
Das "Jahrtausendbuch" klärt, so
hoffen wir, viele Fragen, die Sie, verehrte
Leserinnen und Leser, an die Geschichte der
letzten zwei Jahrtausende stellen. Auf manches
aber, das sagen wir ganz ehrlich, muss es die
Antwort schuldig bleiben. Geschichtsschreibung
kann nicht alles erklären. Kategorien wie
Richtig oder Falsch, Gut oder Böse sind bei der
Bewertung weit zurückliegender Epochen
gewöhnlich keine taugliche Messlatte. Oft regen
Historiker eher zu Fragen an, als dass sie die
fertigen Antworten wüssten. Wer aber erfahren
möchte, wie die wichtigsten welthistorischen
Zusammenhänge, Fakten und Hintergründe sich aus
Sicht heutiger Forschung darstellen, ist mit
unserem neuen Werk hervorragend bedient.
Bewährtes Konzept, neue
Akzente
Denen unter Ihnen, die das
erfolgreiche "Jahrhundertbuch" aus dem ADAC
Verlag besitzen, wird vieles in dem neuen Werk
vertraut erscheinen. Das "Jahrtausendbuch"
knüpft in Optik und Darstellungsart ganz bewusst
an diesen Klassiker an. Dort wie hier finden
sich Doppelseiten von unterschiedlichem Typus:
opulente Bildstrecken, erläuternde Einführungen
sowie ein Block von Chronik-Doppelseiten mit
Artikeln und Randspaltentexten.
Das neue Werk ist nach
Jahrhunderten gegliedert, je zehn davon ergeben
einen Band. Für jedes Jahrhundert stellt nach
einer Bild-Doppelseite und dem
Einführungsartikel die bis zu achtseitige Rubrik
"Thema der Zeit" übergreifende, den Zeitraum
charakterisierende Zusammenhänge und Themen dar.
Einzelaspekte werden unter dem Stichwort "Im
Fokus" beleuchtet. Im darauf folgenden,
chronologisch geordneteten Ereignis-Block ist
auf 20 Seiten die Zeitspanne von 100 Jahren
abgehandelt. Jede Doppelseite stellt in Artikeln
die wichtigsten Ereignisse eines Jahrzehnts vor.
Einzelereignisse sind unter dem betreffenden
Jahr in den Randspalten verzeichnet. Ein bis zu
zehnseitiger Biografienteil im Anschluss an den
Chronik-Block präsentiert eine Auswahl prägender
Personen des Jahrhunderts.
Geschichte erleben - ein
Vergnügen eigener Art
Natürlich erfordert auch bei
einem großzügig angelegten Werk wie dem
"Jahrtausendbuch" die Fülle des Stoffes Auswahl
und Einschränkung. Dass viele Sachverhalte nicht
ganz leicht nachvollziehbar sind, liegt in der
Natur eines solchen Projekts begründet. Dass
Kriege und komplexe politische oder theologische
Fragen einen großen Teil der Überlieferung
ausmachen und ihrem Wesen gemäß erklärt werden
müssen, ebenfalls. Das "Jahrtausendbuch" widmet
dabei aber dem "normalen" menschlichen Leben,
den Bereichen Kunst und Kultur, Wissenschaft und
Technik und was damit zusammen hängt, seine
besondere Aufmerksamkeit.
Autoren, Layoutern,
Bildrechercheuren und Textredakteuren war es
besonders wichtig, nicht lediglich ein
Geschichtsbuch wie viele andere auch vorzulegen.
Lernen, Verstehen, Wissen ist, richtig
verstanden, nach unserer Überzeugung auch ein
Vergnügen. Wie das, was wir kennen, so wurde,
wie es ist, haben Menschen zu allen Zeiten
verstehen wollen. Wer diesem Ziel ein wenig
näher kommt, zieht unendlichen Gewinn daraus.
Geschichte auch als Erlebnis zu sehen - an
dieser anspruchsvollen Devise wollen wir uns
messen lassen.
Blättern Sie also hinein in das
neue Buch aus dem ADAC Verlag. Entdecken Sie
Seiten der Geschichte, die Sie vielleicht noch
nicht kennen und möglicherweise nie erwartet
hätten. Wir, die Macher des Buches, wünschen
Ihnen dabei Freude und eine echte
Bereicherung.
Die Herausgeber
Das erste
Jahrtausend
Von der Antike zum
Mittelalter: Die Jahre 1 bis 1000
Zehn Jahrhunderte Geschichte
vom Jahr 1 bis zum Jahr 1000 - das ist der
Inhalt des ersten "Jahrtausendbuch"-Bandes. Den
Anfang dieser großen Zeitspanne prägen die
Geburt Christi und das mit Augustus einsetzende
römische Kaisertum. Und auch am Ende der Ära,
die wir Ihnen vorstellen wollen, stehen wiederum
"römische" Kaiser. Sie stammen aus Sachsen. Nach
Jahrhunderten der Wirren und Zerstörungen, in
denen die Zivilisation des antiken Rom unterging
und mancher gewalttätige Versuch neuer
Reichsbildung und religiöser Erneuerung
gescheitert ist, erstreben im 10. Jh. deutsche
Herrscher aus dem Geschlecht der Ottonen einen
Neuanfang für das Abendland. Ganz bewusst wollen
sie dabei an die schon von Karl dem Großen
beschworene Tradition der römischen Caesaren
anknüpfen, unter christlichen Vorzeichen. Ein
klarer geistiger und historischer Bogen, könnte
man daher sagen, verbindet also die Eckdaten
unseres Zeitraums. Doch so viel ist in diesen
1000 Jahren geschehen, dass wir uns vor
vereinfachenden Deutungsmustern hüten
sollten.
Rom allein war nicht die
Welt
Roms goldene Jahre der frühen
Kaiserzeit sind legendär. Trotz aller Abstriche
bietet das Weltreich - immer mit den Maßstäben
vergangener Zeiten gemessen und vorausgesetzt,
man ist vollberechtigter Staatsbürger und nicht
etwa Sklave, Proletarier oder Christ - ein hohes
Lebensniveau: kulturelle Blüte, wirtschaftliche
Prosperität, relative Rechtssicherheit und dies
noch dazu über einen längeren Zeitraum hinweg -
eine für die Menschheitsgeschichte durchaus
untypische Glückskonstellation. Sie kann nicht
ewig währen. Viele Probleme sind es, an denen
Roms Staatsidee scheitert: soziale Krisen und
Machtkämpfe, Herrscher-Tyrannei, ökonomische und
ethnische Verwerfungen, Dekadenz und
Glaubensstreit, ganz allgemein die Überdehnung
der eigenen Kräfte beim Vergrößern und
Zusammenhalten eines irgendwann nicht mehr
regierbaren Reichs-Kolosses. Während sich
Kaiser, Bischöfe und Kirchenväter am Ende im
inzwischen christlichen Imperium um die
Auslegung des wahren Glaubens streiten,
überschwemmen germanische Völker, die ihrerseits
vor den aus Asien eindringenden Hunnen fliehen,
Roms Grenzen und geben ihm zuletzt den
Todesstoß.
Dunkle Zeiten kulturellen
Rückschritts, beinahe der Geschichtslosigkeit,
folgen für Europa. Dies gibt Gelegenheit darauf
hinzuweisen, dass in weit von unserem Kontinent
entfernten Gegenden zu allen Zeiten tüchtige
Menschen, große Kulturen, glanzvolle Reiche
existiert haben. Dort wie hier werden Handwerk,
Landbau und Handel betrieben, Sternenbahnen
berechnet, Wissenschaft und Künste gepflegt,
Kriege geführt, Aufstieg und Untergang erlebt -
und all dies ganz unabhängig von dem, was man in
unseren Breiten tut und für wichtig befindet.
Die präkolumbianischen Kulturen Perus oder der
Maya in Mexiko haben Großartiges geleistet. Das
China der Tang-Dynastie hat das Schießpulver
erfunden und muss sich zivilisatorisch nicht vor
Europa verstecken, was auch zum Beispiel für
Indien zur Kushan- und Gupta-Zeit oder das
persische Sassanidenreich gilt. Als im 7. Jh.
der Islam von Arabien aus seinen Siegeszug
beginnt, setzt eine auch für unseren Kontinent
bedeutsame Dynamik ein.
Dunkle Jahre für Länder und
Leute
Dieser Kontinent, Europa,
bietet noch ein eher trauriges Bild. An seiner
Südostflanke immerhin bewahrt das
oströmisch-griechische Reich von Byzanz das Erbe
antiker Größe. Lange Zeit führen seine
christlichen Kaiser Kriege zur Wahrung ihrer
Machtansprüche in Kleinasien und dem
Mittelmeerraum. Hier suchen auch die Araber Fuß
zu fassen - mit Erfolg: Das zuvor westgotische
Spanien wird rasch ihre Beute. Das west- und
mitteleuropäische Frankenreich allerdings
widersteht den islamischen Kriegern. Im Innern
durch angelsächsische Missionare mühselig
christianisiert, hat es sich als mächtiges
Germanenreich seit der Völkerwanderungszeit
erhalten können. Als der Frankenkönig Karl der
Große im Jahr 800 in Rom zum Kaiser gekrönt
wird, ist dies der Versuch, das christliche
Abendland als eine Art Wiederauferstehung des
römischen Reiches zu gründen. Der Versuch
überlebt seinen Urheber kaum, doch die Idee
bleibt. Immerhin bildet das Frankenreich die
spätere territoriale Basis der Nationalstaaten
Frankreich und Deutschland.
Wie leben die Menschen bei uns
im frühen Mittelalter? Die Verbindungslinie zur
Antike ist in den Gegenden, wo sie bestanden
hat, abgerissen. Einst großartige Römerstädte
und -Straßen im Süden und Westen zerfallen.
Unsäglich mühsam und ganz im Kleinen vollzieht
sich der Landesaus- und -aufbau. Noch lange
bedecken riesige, undurchdringliche Wälder das
Land, die Verwurzelung im heidnischen Brauchtum,
Götter- und Geisterglaube prägen das Bewusstsein
der Bevölkerung. Überall ist Bedrohung: durch
die Unbilden der Witterung, durch Krankheit und
Hunger, feindliche Menschen oder wilde Tiere.
Frühe soziale Gemeinschaften - die Forschung
benennt sie mit Begriffen wie Sippe, Stamm oder
Gefolgschaft - herrschen vor, oft weit entfernt
voneinander lebend, wenig voneinander wissend.
Kleine ländliche Einheiten, Haus, Gutshof, Dorf,
markieren allmählich den Mittelpunkt ihres
schweren Lebens. Eine feudale
Gesellschaftsordnung mit hierarchisch verteilten
Abhängigkeiten und Pflichten, aber auch gewissen
Rechten und Schutzansprüchen bildet sich erst
heraus, germanische und christliche Elemente
kombinierend. Große Bedeutung im Prozess der
Zivilisation kommt den frühen Klöstern zu.
Mönche, die nach den Regeln des Benedikt von
Nursia leben, sind wesentliche Träger der Kultur
im Land.
Europa gründet sich -
Deutschland auch
Gegen Ende des ersten
nachchristlichen Jahrtausends beginnt sich in
Europa etwas bemerkenswert Neues zu vollziehen:
Wenn auch immer wieder gebremst von den
Raubzügen kriegerischer Eindringlinge wie den
Wikingern oder Ungarn, setzt ein Prozess ein,
den niemand stoppen kann: Herrscher europäischer
Stämme und Völker nehmen, falls es nicht schon
ihre Vorgänger getan haben, für sich und ihre
Untertanenschaft das Christentum an. Sie gründen
territoriale Gebilde, deren Grenzen in groben
Zügen die Gestalt unserer heutigen Staatenwelt
vorgeben. Von Frankreich über England und
Skandinavien bis Russland, von Polen über den
böhmisch-mährischen Raum und Ungarn bis in den
Balkan hinein lässt sich die Welle
nachverfolgen: So viel Neuanfang war nie.
Natürlich verläuft die Entwicklung alles andere
als geradlinig - Italien etwa, Spanien und
Deutschland spielen einmal mehr gesonderte
Rollen -, doch ist das Wort von einer
europäischen Gründerzeit keine Übertreibung.
Bei uns ist alles, wie
meistens, etwas anders. Otto der Große, der 962
das Reich gründet, will als Kaiser nicht
lediglich über "Deutschland" gebieten. Vielmehr
schwebt ihm vor, ein vom Papst legitimiertes,
von der Idee her über allem stehendes
"Weltkaisertum" in der Tradition Roms auszuüben.
Dieser Anspruch und der Umstand, dass keine auf
das Reich bezogene Erbmonarchie entsteht -
Deutschlands Herrscher werden gewählt! -,
begründen eine ganz eigene Problematik. Das
merkwürdige übernationale Staatsgebilde, das man
am Ausgang des Mittelalters als "Heiliges
Römisches Reich Deutscher Nation" bezeichnet,
wird bis ins 19. Jh. sozusagen als (lockerer)
Dachverband über einer nirgendwo sonst
anzutreffenden territorialen Vielgestaltigkeit
das Bild unseres Landes prägen. Die Wurzeln
dieser Vielfalt reichen weit zurück - noch in
die Zeit vor der Entdeckung Amerikas. Und die
fand, Sie können es auf der Seite 362 nachlesen,
um das Jahr 1000 statt. Der Entdecker hieß
übrigens Leif Eriksson.
Viel Freude und Gewinn, liebe
Leserinnen und Leser, wünschen wir Ihnen beim
Entdecken der Geschichte!
Das zweite
Jahrtausend
Vom Mittelalter bis zur
Moderne: Die Jahre 1001 bis 2000
Zehn Jahrhunderte - das ist
eine gewaltige Portion Geschichte. Ihre
Endmarken liegen so weit voneinander entfernt
wie der ochsenbespannte Hakenpflug von der
Agrarfabrik, die Lanze vom Hightech-Raketen-
Abwehrsystem, der reitende Bote vom Info-Klick
ins Internet. Europa, dessen Staatenstruktur
sich zu Beginn des 11. Jh. als Grobraster
bereits herausgebildet hat, ist in unseren Tagen
politisch beinahe schon eine Einheit geworden.
Und die außereuropäische Welt, von der unsere
Ahnen vor 1000 Jahren wenig bis nichts wussten
und deren große Kultur es dennoch immer gab, ist
uns im Zuge der Globalisierung näher gerückt
denn je. Das alles klingt nach stetig
aufsteigender Linie, nach Fortschritt und
Höherentwicklung als Leitprinzip der Geschichte.
So einfach aber war es nicht.
Mittelalter - durchaus nicht
nur finster
Beginnen wir mit dem
Naheliegenden. Das "römische" deutsche Reich des
Mittelalters kann seinem Anspruch, das
christliche Abendland staatlich zu verkörpern,
nie gerecht werden. Lange Zeit zerreiben sich
seine Kaiser in Machtkämpfen mit dem Papst.
Andere verstehen es besser, ihre Position als
Gebieter mächtiger Reiche auszubauen - allen
voran die Könige Frankreichs, das wie
Deutschland aus dem Frankenreich Karls des
Großen hervorgegangen ist. Obwohl immer wieder
in Kreuzzüge und Kriege verstrickt, vermögen sie
eine starke, zentralistische Erbmonarchie zu
installieren - was in Deutschland auf nationaler
Ebene nicht gelingt. Das alte deutsche Reich ist
eine problematische Konstruktion. Positiv
gesehen verdanken wir seiner eben nicht
zentralistischen Staatlichkeit die enorme
kulturelle Vielfalt unseres Landes. Andererseits
hat die verspätete, an den Namen Bismarck
geknüpfte Nationalstaatsbildung zu Deutschlands
Rolle in der Geschichte beigetragen, bis hin zu
deren teilweise katastrophalen
Erscheinungsformen im 20. Jh.
Das europäische Mittelalter mit
seinen grandiosen Zivilisationsleistungen kann
hier nur in Andeutungen gewürdigt werden. Den
geistlichen christlichen Orden, aber auch den
als Antichristen bekämpften Arabern verdankt das
Abendland die Überlieferung von Wissen und
Werten des Altertums. Trotz Rückschlägen durch
Epidemien und Kriegsgräuel kennt die
vermeintlich so finstere Epoche keine
Stagnation: Städte, Straßen, Universitäten
entstehen, Kathedralen wachsen zugleich mit den
Gedankengebäuden großer Theologen und
Philosophen in den Himmel. Erfindungen und
Fortschritte in Technik und Produktion, die
Wiederentdeckung des antiken Menschenbildes
lassen, von Italien ausgehend, im späten
Mittelalter einen Hauch spüren, der zum Wind des
Wandels wird: Allmählich weicht das starre,
theologisch geprägte Weltbild den aus der Natur
abgeleiteten Erkenntnissen mutiger Gelehrter,
öffnen Künstler und Handwerker, Kaufleute und
Entdecker neue Perspektiven und Horizonte.
Kolumbus sucht Indien und findet Amerika,
Leonardo malt die Mona Lisa, Luther stellt die
Autorität des Papstes in Frage. Als schließlich
noch ein gewisser Nikolaus Korpernikus
bestreitet, dass sich die Sonne um die Erde
drehe, ist bald nichts mehr, wie es war. Der
Mensch als Gestalter der Welt - der ketzerische
Gedanke wird künftig nicht mehr aus den Köpfen
herauszubekommen sein. Von keiner
Autorität.
Neue Horizonte
Jetzt tritt auch die neue,
überseeische Welt in den Fokus Europas. Auf der
Suche nach Gold durchstreifen im Auftrag der
Könige von Spanien kriegerische Harnischträger
Mittel- und Südamerika. Sie vernichten die
großen Kulturen der Azteken und Inka, bringen
den Einheimischen Krankheit, Tod - und die
Botschaft des christlichen Gottes. Dass auch
jenseits des abendländischen Horizonts über
viele Jahrhunderte hinweg große Reiche wahrer
Menschheitskultur blühten und gediehen, hat man
in Europa lange nicht würdigen wollen. Und wie
viel Bewunderung und Respekt verdienen sie doch
alle: Chinas Glanzepochen der Song- und der
Mingdynastie, die hinduistischen und
Mogul-Kulturen Indiens, Arabiens Ära der
Kalifen, die Shogunzeit in Japan, die
mesoamerikanischen Kulturen, die afrikanischen
Reiche von Mali oder Ife, um nur einige zu
nennen. Nicht überall galt und gilt das
Christentum als der Nabel der Welt, das viel
bewunderte Abendland taugte nie als Modell für
alle. Auch in Europa treten im 17. und 18. Jh.
kluge Menschen auf, die wie der französische
Philosoph Voltaire gegen die vielfach repressiv
wirkende Rolle von Kirche und Klerus wettern.
Vernunft, Wissen, Besinnung auf die eigene
Schöpferkraft des Menschen, heißen die
Schlagworte dieser neuen Geisteshaltung, die
unter dem Namen Aufklärung bekannt wird.
Europa hat sich zu dieser Zeit,
im 18. Jh., bereits stark verändert. Aus
einander wegen Glaubensfragen bekämpfenden
Mächten sind "moderne", mehr oder weniger
effektiv organisierte und wirtschaftende Staaten
geworden. In Deutschland gibt es gleich Hunderte
davon, deren absolutistisch regierende Fürsten
im Kleinen den Königen von Frankreich nacheifern
und ein ebenso glänzendes Hofleben führen
wollen. Sogar das traditionell zurückgebliebene
russische Zarenreich wandelt sich mit Macht. Die
Großmächte betreiben, wenn sie können,
knallharte Expansionspolitik nach außen.
Persönlich aber sind viele ihrer Herrscher,
allen voran Friedrich II. von Preußen, den neuen
Ideen von Descartes, Newton, Montesquieu oder
Rousseau in Sympathie verbunden. Wer starrsinnig
bleibt, lebt gefährlich: 1789 bricht in
Frankreich die bürgerliche Revolution aus,
beseitigt das Königtum und das Gebäude des
Staates gleich mit. Schon 13 Jahre zuvor hat
sich die junge amerikanische Republik von
England befreit und die neuen Bürgerfreiheiten -
allerdings nicht für Sklaven - in ihre
Verfassung geschrieben.
Im 19. Jh. erlebt die Welt
endgültig den Durchbruch zur Moderne.
Frankreichs Kaiser Napoleon erobert das ihm
erreichbare Europa und exportiert viele
fortschrittliche Ideen der Französischen
Revolution dorthin. In Südamerika befreien sich
neue Nationen von der Herrschaft Spaniens und
Portugals. Für Afrika, Indien und China jedoch
ist das Kapitel der Kolonialzeit nicht beendet -
eigentlich beginnt es erst. Während in Europa im
Zeichen des Liberalismus trotz der wütenden
Reaktion alter Mächte immer mehr feudale
Bastionen fallen, während bürgerliche
Verfassungen und junge Nationalstaaten
entstehen, Dampfkraft und Elektrizität
Produktion und Verkehrswesen umkrempeln, erlebt
ein großer Teil der Menschheit krasser denn je
die Kehrseite des Fortschritts.
Wirtschaftsmächte wie England, Frankreich und
auch Deutschland gehen daran, die lukrativ
erscheinenden Wertregionen wie einen Kuchen
untereinander aufzuteilen. Zu Hause wächst
derweil mit der Industrie das Proletariat. Eine
Besserung ihres elenden Lebens erhoffen viele
Arbeiter von der Sozialdemokratie, die deshalb
von Staat und Besitzbürgertum heftig befehdet
wird. Andererseits blüht allenthalben der
Nationalismus auf. Die großen Kämpfe des 20. Jh.
kündigen sich an.
Geschichte, die noch
qualmt
Von der US-amerikanischen
Historikerin Barbara Tuchman ist das Wort
überliefert, Zeitgeschichte - also die Ära vom
Ende des Ersten Weltkriegs bis heute - sei
"Geschichte, die noch qualmt". In der Tat: Mit
dem 20.Jh. als Zeitalter der Ideologien und
Irrtümer, von wissenschaftlich-technischen
Quantensprüngen und teilweisem Rückfall in die
zivilisatorische Barbarei, mit Hitlers Holocaust
als Tiefpunkt, werden wir lange noch nicht
"fertig" sein. Diktatur und Demokratie,
Rassenwahn und Revolutionen, Kalter Krieg und
Kommunismus, Aufbruch und Atombombe - viel fällt
einem ein beim Blick zurück, und fast stets sind
Emotionen im Spiel bei diesen Begriffen. Kein
Wunder, dass wir uns mit dieser Ära nur
scheinbar leichter tun als mit länger
zurückliegenden, dem Gefühl nach wirklich
"historischen" Zeiten.
Zu kurz noch ist vieles her, zu
frisch sind viele Wunden, zu weit hinein in die
Gegenwart reichen die Folgen mancher
Ereigniskomplexe. Den Ausgang vieler vor Jahren
oder Jahrzehnten begonnener Entwicklungen und
Prozesse können wir bestenfalls erahnen. Dass
der ADAC Verlag dieser Zeitspanne vor nicht
langer Zeit mit dem "Jahrhundertbuch" ein
eigenes umfangreiches Werk gewidmet hat, drückt
aus, wie viel bedacht und berücksichtigt sein
will, um eine solche Ära "auf den Punkt" zu
bringen: ein Zeitalter, das so viele Facetten,
Widersprüche, Hoffnungen und Ängste aufweist,
eine Epoche, die es derart in sich hat. Jeder
von uns kann als Zeitzeuge einen mehr oder
weniger großen Teil davon aus eigenem Erleben
beurteilen. Im vorliegenden Band zeichnen wir
die aus unserer Sicht wichtigsten Linien nach.
Viele neue Erkenntnisse und Anregungen zu immer
neuen Fragen an den faszinierenden Gegenstand
Geschichte wünschen wir Ihnen, liebe Leserinnen
und Leser, mit diesem
Buch!
| | |
INHALTSVERZEICHNIS |
Inhalt
|
|
1. Jahrhundert
|
|
Bilder der
Zeit
| S.
12
|
Essay:
Herrscherruhm und ein neuer
Glaube
| S.
14
|
Themen der Zeit
|
|
Rom: Wilde Spektakel für das
Volk
| S.
16
|
Im Fokus
Märtyrertod in der Arena
| S.
17
|
Die Kaiser: Mord, Intrigen,
lose Sitten
| S.
17
|
Die raue Welt der Germanen
| S.
18
|
Im Fokus Im
Zeichen Odins: Die kriegerischen Götter
| S.
19
|
Die Bibel Legendenbuch oder
Geschichtswerk?
| S.
20
|
Die Stoa lehrt Gelassenheit
| S.
22
|
Historiker gehen neue Wege
| S.
23 |
1-10
| S.
24/25
|
König Marbod eint Germanen (Um
1); Augustus adoptiert Tiberius (26.6.4); Römer
schaffen Provinz Judäa (6); Zwischenreich des
Wang Mang (9); Römer unterliegen in der
Varusschlacht (9)
|
|
11-20
| S.
26/27
|
Höhepunkt der Glaskunst (Um
13); Augustus hinterlässt "Pax Romana" (14);
Germanicus gegen Germanen (15); Livius will auch
erziehen (17); Ovid lehrt die Kunst des Liebens
(18); Marbods Reich zerfällt (19)
|
|
21-30
| S.
28/29
|
Rebellion gegen Wang Mang (23);
Prätorianer spielen Macht aus (23); Pilatus wird
Statthalter Judäas (26); Volksaufstand der
Friesen (28); Jesus wird gekreuzigt (7.4.30)
|
|
31-40
| S.
30/31
|
Senat siegt im Machtpoker
(18.10.31); Chinesen nutzen Wasserkraft (31);
Jüdischer Rat lässt Stephanus steinigen (34);
Aus Saulus wird Paulus (Um 34); Auf Tiberius
folgt Caligula (18.3.37); Galba kämpft gegen
Chatten (39)
|
|
41-50
| S.
32/33
|
Despot Caligula ermordet
(24.1.41); Donaugrenze befestigt (41);
Britannien unterworfen (43); Dürfen Heiden
Christen sein? (44 bzw. 48); Köln wird
Römerkolonie (50); Koreas Reiche eigenständig
(50)
|
|
51-60
| S.
34/35
|
Funanreich gegründet (51);
Glanzleistungen der Ingenieure (52); Nero wird
Kaiser (13.10.54); Claudius von Gattin vergiftet
(54); Paulus begründet Theologie (56?); Nero
ermordet seine Mutter (59)
|
|
61-70
| S.
36/37
|
Das Ende der Apostel (62); Rom
steht in Flammen (18./19.7 64); Kämpfe um die
Macht erschüttern das Weltreich (69); Roms Krieg
gegen aufständische Juden (6. 8. 70)
|
|
71-80
| S.
38/39
|
Fall Masadas: Römer brechen den
Widerstand der Juden (73); Asche begräbt Pompeji
(24. 8. 79); Das Kolosseum - ein Zirkus für
blutige Spiele (80)
|
|
81-90
| S.
40/41
|
Domitian will "Herr und Gott"
sein (81); Triumphbogen für Titus (81); Der
Limes schützt das Reich vor den Germanen (83);
Taufe mit Stierblut: Fremde Kulte erobern Rom
(85)
|
|
91-100
| S.
42/43
|
Roms Christen wollen führen
(95); Die adoptierten Kaiser (97); Xanten - eine
römische Stadt vom Reißbrett (100); Buch mit
sieben Siegeln (Um 100); Moche-Kultur in Blüte
(Um 100)
|
|
Biografien
| S.
44-51 |
2. Jahrhundert
|
|
Bilder der
Zeit
| S.
52
|
Essay: Vom
Glanz und Elend großer Reiche
| S.
54
|
Themen der Zeit
|
|
Römische Architekten
vollbringen Glanzleistungen
| S.
56
|
Im Fokus
Der Wiederaufstieg der Prätorianergarde
| S.
57
|
Die Juden, das vertriebene
Volk
| S.
58
|
China: Hort der
Wissenschaft
| S.
59
|
Philosoph wirbt für
Christus
| S.
59
|
Chronik der
Jahre 101-200
|
|
101-110
| S.
60/61
|
Ein kostbares Monopol: Seide
wird Exportschlager (102); Papier wird das
Material der Zukunft (105); Rom siegt gegen
Dakien (106); Trajan erobert Nabatäer-Reich
(106); Eine Brücke "für die Ewigkeit" (106)
|
|
111-120
| S.
62/63
|
Trajansforum eingeweiht (113);
Über den Umgang mit Christen (113); Hadrian wird
römischer Kaiser (11. 8. 117); Löwen töten
Bischof Ignatius (Urn 117); Grenzsiedlung
Carnuntum erhält das Stadtrecht (120); Römer
legen im Taunus das Kastell Saalburg an (Um 120)
|
|
121-130
| S.
64/65
|
Sklaven erhalten Grundrechte
(121); Bau des Hadrianswalls in Britannien
begonnen (122); Philosoph Plutarch stirbt (Um
125); "Physiologus" veröffentlicht (Um 125);
Antinoos ertrinkt: Kaiser Hadrian trauert um
seinen Liebling (130)
|
|
131-140
| S.
66/67
|
Kein Erfolg für Bar Kochba
(132); Erdbeben-Messgerät erfunden (132); Ein
Iosoph wird Christ (135); Antoninus Pius neuer
Kaiser (10.7.138); Monumentales Mausoleum
Hadrians in Rom eingeweiht (139)
|
|
141-150
| S.
68/69
|
Antoninuswall errichtet (142);
Marcion spaltet die Kirche (144); Germanischer
Limes wird vorverlegt (148); Nîmes wird
Provinzhauptstadt (149); Sarkophag-Begräbnisse
lösen Feuerbestattungen ab (Um 150); Goten lösen
Wanderungsbewegung aus (Um 150)
|
|
151-160
| S.
70/71
|
Erste Staatsbildung in Afrika
(Um 151); Ptolemaios rückt die Erde in den
Mittelpunkt (Um 155); Montanisten contra Kirche
(156); Chinas Kaiser lässt die Untertanen zählen
(157); Ein Tempel für Faustina (160)
|
|
161-170
| S.
72/73
|
Zwischen Philosophie und Krieg
- Marc Aurel führt das Imperium (7. 3. 161); Die
Parther bedrängen Rom (162); Römer kämpfen gegen
Nachbarstämme (166); Qiang-Nomaden unterworfen
(169)
|
|
171-180
| S.
74/75
|
Maurenaufstand gegen Rom (171);
Wetterwunder rettet Römer (11.6.172);
Adoptivkaisertum am Ende (27.11.176); Regensburg
gegründet (179); Neuer Weg zur Selbsterlösung?
(Um 180); Das Neue Testament bildet christliche
Glaubensgrundlage (Um 180)
|
|
181-190
| S.
76/77
|
Komplott gegen Kaiser Commodus
misslingt (182); Die "Gelben Turbane" stürzen
China ins Chaos (184); Maya-Stadt Teotihuacán in
Mexiko wird erweitert (Um 190)
|
|
191-200
| S.
78/79
|
Thronwirren in Rom - Septimius
Severus wird neuer Herrscher (193);
Machtdemonstration: Römische Truppen erobern
Ktesiphon (198); Das erste Glaubensbekenntnis
(Um 200); Galens Tod (Um 200)
|
|
Biografien
| S.
80-85
|
3. Jahrhundert
|
|
Bilder der Zeit
| S.
86
|
Essay:
Bedrohung der Weltreiche
| S.
88
|
Themen der Zeit
|
|
Gebrandmarkt: Roms Kaiser
verfolgen die Christen
| S.
90
|
Im Fokus
Das Geheimnis der Katakomben
| S.
90
|
Konjunktur für fremde Kulte
| S.
92
|
Rom: Der Koloss bröckelt
| S.
93
|
Aus Soldaten werden Kaiser
| S.
93
|
Chronik der
Jahre 201-300
|
|
201-210
| S.
94/95
|
Ein Kaiser sorgt für die
Soldaten (201); Triumphbogen für den Imperator;
Das Martyrium der Perpetua (203); Chinesen
fördern Medizin (207); China künftig dreigeteilt
(208); Erinnerung an den Tod Jesu - Christen
feiern Abendmahl (Um 210)
|
|
211-220
| S.
96/97
|
Bürgerrecht heißt Steuerpflicht
(212); Kaiserlicher Despot ermordet (8.4.217);
Caracalla-Thermen in Rom erbaut (217); Rom im
Glauben gespalten (217); Baalspriester wird
Kaiser (218); Letzter Han-Kaiser dankt ab (220)
|
|
221-230
| S.
98/99
|
Erneut Mitsprache für Senat
(222); Sonnenpyramide in Teotihuacán erbaut
(225); Metropole am Mittelmeer (226); Neue
Machthaber in Persien (226); Chronist der
römischen Antike (229); Aelianus beschreibt
Tierwelt (Um 230)
|
|
231-240
| S.
100/101
|
Christen bauen Hauskirche in
Dura Europos (232); Alamannen stürmen Limes
(233); Der erste Soldatenkaiser (235); Bischof
stärkt Klerikerstand (10.1.236); Aufstand in
Provinz Africa (238)
|
|
241-250
| S.
102/103
|
Schapur I. zum König gekrönt
(241); Germanenstämme überschreiten die Donau
(245); Christen im Römischen Reich werden
systematisch verfolgt (249); Die Hopewell-Kultur
in Blüte (Um 250)
|
|
251-260
| S.
104/105
|
Rom zahlt für Frieden (251);
Dogmatiker Origenes stirbt (254); Ketzertaufe
entzweit Bischöfe (September 256); Valerian
bekämpft das Christentum (August 257); Gallien
wird Sonderreich (259); Streit um Gott und
Christus (260)
|
|
261-270
| S.
106/107
|
China vorübergehend geeint
(265); Kaiser Postumus ermordet (268); Bischof
exkommuniziert (268); Claudius besiegt die
Alamannen (268); Goten werden gestoppt (269);
Juthungen bedrohen Italien (270); Philosoph
Plotin stirbt (Um 270)
|
|
271-280
| S.
108/109
|
Stadtmauer soll Rom schützen
(271); Chinesen erfinden Kompass (Um 271);
Abtrünnige Zenobia gefangen (272); Kaiser
Aurelian ermordet (275); Germanen zerstören
Trier (275); Religionsvater stirbt in Haft
(26.2.277)
|
|
281-290
| S.
110/111
|
Wein darf wieder angebaut
werden (281); "Divide et impera" (1.4.286);
Kaiser Diokletian stabilisiert das Reich;
Euphrat wird Grenze zwischen Rom und Persien
(288)
|
|
291-300
| S.
112/113
|
Viererherrschaft in Rom (293);
Maya erfinden Tageskalender (300); "Kamasutra"
entsteht (Um 300); Diokletian lässt Palast
erbauen (Um 300); Staat in Westafrika gebildet
(Um 300)
|
|
Biografien
| S.
114-119
|
4. Jahrhundert
|
|
Bilder der
Zeit
| S.
120
|
Essay: Neue
Kräfte gegen alte Ordnung
| S.
122
|
Themen der Zeit
|
|
Mittelamerika: Maya-Kultur auf
dem Höhepunkt
| S.
124
|
Im Fokus
Das heilige Ballspiel
| S.
125
|
Große Lehrer des Glaubens
| S.
126
|
Im Fokus
Christentum wird zur Staatsreligion
| S.
126
|
Schätze der Ostgoten
| S.
127
|
Christliche Kunst im
Aufwind
| S.
128
|
Neue Hauptstadt im Osten
| S.
129
|
Barbaren unterwandern Rom
| S.
129
|
Chronik der
Jahre 301-400
|
|
301-310
| S.
130/131
|
Finanzreform im Römischen Reich
(301); Diokletian fürchtet Christen: Letzte
Verfolgungswelle beginnt (23.2.303); Ein
Kritiker des Christentums (304); Konstantin
neuer Kaiser (25.7. 306); Kaisertreffen in
Carnuntum macht Roms Zerrissenheit deutlich
(308)
|
|
311-320
| S.
132/133
|
Ein Kampf um Rom (28.10.312);
Religionsfreiheit für Christen (13.6.313);
Blühende Reiche in Korea (313);
Kirchenabspaltung in Afrika (1.8.314); Das Ende
der Jin-Dynastie (316); Das erste Kloster: Aus
Eremiten werden Ordensbrüder (320)
|
|
321-330
| S.
134/135
|
Konstantin ist Alleinherrscher
(18.9.324); Nicäa: Streit um christliches
Glaubensbekenntnis entschieden (20.5.325);
Hochkultur im Gupta-Reich (Um 325);
Konstantinopel - Kapitale des Ostens (11.5.330);
Eigene Kirche in Äthiopien (330)
|
|
331-340
| S.
136/137
|
Kaiser Konstantin lässt die
heidnischen Tempel zerstören (331); Grabeskirche
vollendet (335); Helena - eine fromme Christin;
Konstantin der Große stirbt (22.5.337); Blutbad
in Konstantinopel (338)
|
|
341-350
| S.
138/139
|
Ein Missionsbischof für die
Goten (341); Afrikanisches Aksumreich baut seine
Machtstellung aus (350); Bibel gotisch übersetzt
(Um 350); Nubische Kultur entsteht (Um 350);
Kriegerische Hunnenstämme bedrohen das
Sassaniden-Reich (Um 350)
|
|
351-360
| S.
140/141
|
Weihnachtsfest wird am 25.
Dezember gefeiert (354); Arianismus wird
rehabilitiert (355); Sieg der Römer über die
Alamannen (357); Reich der "Früheren Qin" will
Erbe des alten China bewahren (357)
|
|
361-370
| S.
142/143
|
Martin setzt Maßstäbe (361);
Julian wird Alleinherrscher (361); Friede mit
dem Erzrivalen (363); Kaiserwürde für
Valentinian (25.2.364); Römer in Britannien
besiegt (367)
|
|
371-380
| S.
144/145
|
Ambrosius prägt Kirchenmusik
(374); Hunnensturm nach Westen (375); Kaiser
Valentinian I. stirbt (17.11.375); Goten
schlagen Kaiser Valens (9.8.378); Christentum
wird im Römischen Reich zur Staatsreligion (380)
|
|
381-390
| S.
146/147
|
Das Dogma der Trinität (Mai
381); Goten werden Föderaten (3.10.382);
Lateinische Bibel entsteht (383); Kaiser Gratian
ermordet (25.8.383); Aufstieg des Wei-Reiches
(386)
|
|
391-400
| S.
148/149
|
Arbogast ernennt Kaiser
(22.8.392); Reich zum letzten Mal vereint
(6.9.394); Kaiser Theodosius stirbt (17.1.395);
Das Imperium Romanum zerfällt in zwei Teile
(395); Trauer um Bischof Martin (8.11.397)
|
|
Biografien
| S.
150-155
|
5. Jahrhundert
|
|
Bildet der
Zeit
| S.
156
|
Essay:
Zusammenbruch der antiken Welt
| S.
158
|
Themen der Zeit
|
|
Europas Trauma: Die Hunnen
| S.
160
|
Das Ende eines Weltreiches
| S.
161
|
Der römische Katholizismus
prägt das Abendland
| S.
162
|
Im Fokus
Von Säulenheiligen und anderen Gottsuchern
| S.
163
|
Chronik der
Jahre 401 -500
|
|
401-410
| S.
164/165
|
Die Felsenklöster von Ajanta
(Um 401); Grabmal für Japans Tenno (Um 401);
Ravenna wird neue Reichshauptstadt (402); Römer
verlassen die Insel (407); Feldherr Stilicho
ermordet (22.8.408); Panik im Reich: Westgoten
plündern Rom (24.8.410)
|
|
411-420
| S.
166/167
|
Burgunder-Reich gegründet
(413); Der Mensch ist nicht frei: Erbsünde-Lehre
setzt sich durch (418); Das Tolosanische Reich
(13.9.418); Tod des heiligen Hieronymus
(30.9.420)
|
|
421-430
| S.
168/169
|
Indien: Weiße Hunnen bedrohen
das Gupta-Reich (427); Nordafrika: Gründung des
Wandalen-Reiches (429); Mit Augustin stirbt ein
Patriarch des Christentums (28.8.430)
|
|
431-440
| S.
170/171
|
Eklat in Ephesus (22.6.431);
Patrick begründet die irische Kirche (Um 431);
Klassische Basilika erbaut (432);
Burgunder-Reich zerschlagen (436);
Westgoten-Reich unabhängig (439); Leo I. stärkt
das Papsttum (440)
|
|
441-450
| S.
172/173
|
Nach Brudermord wird Attila zum
Alleinherrscher der Hunnen (445); Germanenstämme
erobern Britannien (449); Westroms Kaiserin
Galla Placidia stirbt (27.11.450)
|
|
451-460
| S.
174/175
|
Allianz siegt auf den
Katalaunischen Feldern (20.6.451); Theologe
Nestorius stirbt (451); Konzil zu Chalkedon
erfolgreich (451); Hunnenreich endgültig
zerschlagen (454); Wandalen wüten in Rom und
machen reiche Beute (2.6.455)
|
|
461-470
| S.
176/177
|
Syagrius bildet Sonderreich
(465); Ostgoten ziehen weiter (469); Gupta-Reich
von den Hunnen gestürmt (470)
|
|
471-480
| S.
178/179
|
Germanisches Gesetzbuch (475);
Königreich der Rheinfranken (475); Das Ende des
Imperiums (23.8.476); Wandalenkönig stirbt
(24.1.477); Der Palast von Sigiriya (477)
|
|
481-490
| S.
180/181
|
Dynastiegründer stirbt (482);
Streit um die Natur Christi (484); Schlacht bei
Soissons: Chlodwig besiegt letzte Römer in
Gallien (486); Soziale Gerechtigkeit gefordert
(488); Theoderich der Große greift nach Ravenna
(August 490)
|
|
491-500
| S.
182/183
|
Ostgoten beherrschen Italien
(15.3.493); Schlacht bei Zülpich: Franken
unterwerfen Alamannen (496); Chlodwig lässt sich
taufen (25.12.498); Bajuwaren siedeln in Bayern
(Um 500)
|
|
Biografien
| S.
184-187
|
6. Jahrhundert
|
|
Bilder der
Zeit
| S.
188
|
Essay: Kampf um
die Macht in Europa
| S.
190
|
Themen der Zeit
|
|
Ende der Völkerwanderung: Neue
Machtzentren etablieren sich
| S.
192
|
Im Fokus
Fremde Eroberer: Nordafrika unter den
Wandalen
| S.
192
|
Im Reich der Merowinger:
Mordserie an Königshöfen
| S.
194
|
Germanisches Kunsthandwerk
steht in hoher Blüte
| S.
195
|
Kriegstüchtige Franken
| S.
195
|
Stadtstaaten im Regenwald: Maya
errichten Metropolen
| S.
196
|
Nazca-Kultur: Kilometerlange
Bildwerke geben Rätsel auf
| S.
197
|
Buddhismus wird
Weltreligion
| S.
198
|
Justinian legt Fundament des
europäischen Rechts
| S.
199
|
Strenge Regeln für Mönche
| S.
199
|
Chronik der
Jahre 501-600
|
|
501-510
| S.
200/201
|
Gundobad herrscht unangefochten
über ganz Burgund (501); Buddhismus wird
Volksreligion (502); Schlacht bei Vouillé:
Franken siegreich (507); Paris wird zum
Mittelpunkt des Frankenreiches (508);
Langobarden schlagen Heruler (Um 508)
|
|
511-520
| S.
202/203
|
König beeinflusst Bischofswahl
(511); Chlodwigs Söhne teilen sich das
Frankenreich (27.11.511); Prachtvolle Kapelle
(519); Justin eint römische Kirchen (519);
Zen-Buddhismus und Kung-Fu (520)
|
|
521-530
| S.
204/205
|
Hinrichtung des Boethius (524);
Mönch datiert Geburt Christi (525); Mausoleum
für Theoderich (30.8.526); Justinian will
Weltreich erneuern (1.8.527); Schule von Athen
geschlossen: Schlag für die Philosophie (529)
|
|
531-540
| S.
206/207
|
Aufstand der Zirkusparteien
(532); Belisar erobert Wandalen-Reich (533/534);
Franken besiegen Burgund (534); Alamannen
verlieren Selbstständigkeit (537); Hagia Sophia
- Kleinod der sakralen Baukunst (27.12.537);
Buddhismus erreicht Japan (538); Gräber unter
Kölner Dom (Um 540)
|
|
541-550
| S.
208/209
|
Koptische Mission in Nubien
(543); Pestepidemie entvölkert weite Teile
Europas (Um 543); Krieg in Italien: Ostgoten
erobern Rom (546); San Vitale - Höhepunkt
byzantinischer Baukunst in Ravenna (547)
|
|
551-560
| S.
210/211
|
Seidenraupen am Bosporus (552);
Das Ende der Ostgoten (552); Synode in
Konstantinopel verurteilt nestorianische Lehre
(5.5.553); Tod des fränkischen Königs Childebert
in Paris (23.12.558); Weiße Hunnen besiegt (559)
|
|
561-570
| S.
212/213
|
Frankenkönig Chlothar stirbt
(29.11.561); Awarengefahr gebannt (562); Tod
eines großen Chronisten (Um 562); Schottland
wird missioniert (563); Neues Westgoten-Reich
Toledo (568); Langobarden beherrschen
Oberitalien (Um 568)
|
|
571-580
| S.
214/215
|
Fränkische Frauenmode (Um 571);
Kampf um Armenien (572); Blutiges Familiendrama
im Frankenreich (575); Alteste Glocke
Deutschlands (575), Naturkatastrophen verwüsten
das Frankenreich (580)
|
|
581-590
| S.
216/217
|
Isolierung von Leprakranken
(583); Das Erbe Cassiodors (583); Attentate und
Intrigen: Fredegunde herrscht in Neustrien
(584); Fataler Übersetzungsfehler (23.10.585);
Glaubensschranken fallen (587); Sui-Herrscher
einen China (589); Gregor der Große übernimmt
Pontifikat (3.9.590)
|
|
591-600
| S.
218/219
|
"Der Siegreiche" in Persien
(591); Friede in Oberitalien (591); Bayernherzog
stoppt Slawen (Um 592); Ein Leben für Gott und
die Geschichte (17.11.594); Missionare in
England (594); Svear beherrschen den Ostseeraum
(Um 600)
|
|
Biografien
| S.
220-223
|
7. Jahrhundert
|
|
Bilder der
Zeit
| S.
224
|
Essay: Die
Araber auf dem Vormarsch
| S.
226
|
Themen der
Zeit
|
|
Der Islam fordert Gehorsam
| S.
228
|
Im Fokus
Monumente des Glaubens: Die islamische
Baukunst
| S.
229
|
Mitteleuropa wird
missioniert
| S.
230
|
Das Papsttum als
Machtfaktor
| S.
231
|
Araber-Seehandel führt zum
Niedergang der Seidenstraße
| S.
232
|
Tang-Ära: Kulturelle Blütezeit
in China
| S.
233
|
Chronik der
Jahre 601 -700
|
|
601-610
| S.
234/235
|
Harsha erobert Nordindien
(Oktober 606); "Dämonenmedizin" in China (608);
Chinesen bauen 1800 km langen Kaiser-Kanal
(608); Für Byzanz beginnt eine Glanzzeit
(5.10.610); Irische Mönche am Bodensee (610)
|
|
611-620
| S.
236/237
|
Gallus wird Einsiedler (612);
Chlothar II. eint Frankenreich (613); Feinde vor
Konstantinopel (615); Chinesen erfinden
Porzellan (617); China: Tang-Dynastie löst
Sui-Herrschaft ab (618)
|
|
621-630
| S.
238/239
|
Der Prophet flieht nach Medina
(22. 9. 622); Schiffsgrab von Sutton Hoo (Um
625); Brudermorde des Taizong (626); Triumph
über die Perser (627); Dagobert I. regiert die
Franken (629)
|
|
631-640
| S.
240/241
|
Massaker an 9000 Bulgaren
(631); Mohammeds Nachfolger stirbt (23.8.634);
Das Erbe des Isidor von Sevilla (4.4.636);
Araber besiegen Byzantiner (20.8.636); Jerusalem
von Arabern erobert (638); Hausmeier an der
Macht (639)
|
|
641-650
| S.
242/243
|
Untergang der Sassaniden (642);
Japan wird Beamtenstaat (646); Chinesen erobern
Tarimbecken (648); Geschichte Tibets beginnt (Um
650); Prachtvolle Tempel an Indiens Küste (Um
650)
|
|
651-660
| S.
244/245
|
Erste einheitliche Ausgabe des
Korans (653); Kaiser lässt Papst Martin aus Rom
entführen (653); Byzanz verliert Seehoheit
(655); Thronerben ausgeschaltet (656); Islam
gespalten (657)
|
|
661-670
| S.
246/247
|
Ein Omaijade wird Kalif (661);
Bischof Kunibert stirbt (661); Kirchenrivalität
beendet (664); Kaisermord in Syrakus (15. 9.
668)
|
|
671-680
| S.
248/249
|
Neue Kriegswaffe erfunden (Um
671); Sidi Okba lässt Große Moschee von Kairouan
erbauen (672); Synode von Hertford beginnt
(24.9.673); Konstantinopel bleibt uneinnehmbar
(678); "Book of Durrow" entsteht (Um 680);
Bulgarenreich gegründet (Um 680)
|
|
681-690
| S.
250/251
|
Papst wird exkommuniziert
(6.9.681); Justinian II. herrscht in Byzanz
(685); Türken bilden zweites Reich (Um 685);
Pippin II. wird Herrscher über das ganze
Frankenreich (687); Bischof Kilian ermordet
(689); Willibrords Missionsreise (690)
|
|
691-700
| S.
252/253
|
Jerusalem: Felsendom vollendet
(691); Ende des Gegenkalifats (692); Rupert
gründet Kloster (696); Karthago wird zerstört
(697); Venedig wird unabhängig (697); Silber
verdrängt Gold (Um 700)
|
|
Biografien
| S.
254-257
|
8. Jahrhundert
|
|
Bilder der
Zeit
| S.
258
|
Essay: Die
Karolinger verändern Westeuropa
| S.
260
|
Themen der Zeit
|
|
Araber prägen
Mittelmeerkultur
| S.
262
|
Im Fokus
Sklavenmärkte: Florierender Handel mit
Menschen
| S.
263
|
Der Untergang der Westgoten
| S.
263
|
Karl Martell läutet Zeitenwende
ein
| S.
264
|
Im Fokus
Alltag im Frankenreich
| S.
264
|
Die widerspenstigen Sachsen
| S.
265
|
Klosterleben bietet Schutz
| S.
266
|
Im Fokus
Kräuter und Magie: Die Medizin der
Mönche
| S.
266
|
Lamaismus verspricht
Erlösung
| S.
267
|
Chronik der
Jahre 701 -800
|
|
701-710
| S.
268/269
|
Justinian besiegt Usurpatoren
(705); Chinas Frauendynastie endet (705);
Wildganspagode errichtet (706); Moschee von
Damaskus ist ein Juwel islamischer Architektur
(706); In Japan beginnt ein goldenes Zeitalter
(710)
|
|
711-720
| S.
270/271
|
Mauren in Spanien (711);
Langobarden auf dem Vormarsch (712); Glanzzeit
der Tang-Kultur (712); Aethelbald regiert Mercia
(716); Leon III. gründet neue Dynastie und
schlägt Araber zurück (25.3.717)
|
|
721-730
| S.
272/273
|
Araber nicht unbesiegbar:
Westgoten gewinnen eine Schlacht (722);
Bonifatius wird Bischof (722); Im Dienste der
Mission: Pirmin gründet Kloster Reichenau
(25.4.724); Streit um Bilderverehrung in Byzanz
(17.1.730)
|
|
731-740
| S.
274/275
|
Sieg über die Araber
(17.10.732); Beda Venerabilis stirbt (26.5.735);
Sachsen schwer geschlagen (738); Karl Martell
soll Rom retten (739/740); Leon III. siegt bei
Akroinion (740); Expansion in Indien gestoppt
(Um 740)
|
|
741-750
| S.
276/277
|
Karlmann dankt ab (747);
Abbasiden stürzen Omaijaden-Dynastie (749/750);
Größter Monolithbau errichtet (Um 750);
Alchimist Dschabir beschreibt erstmals
Kristallisation (Um 750)
|
|
751-760
| S.
278/279
|
Pippin wird Frankenkönig
(November 751); Die Langobarden in Ravenna
(751); Kirchenstaat begründet (7.1.754);
Bonifatius erschlagen (5.6.754); Emirat von
Cordoba entsteht (756); Offa wird König von
Mercia (757)
|
|
761-770
| S.
280/281
|
Bagdad gegründet (762);
Dichterfürst Li Bai ertrinkt (762); Sieg über
die Bulgaren (30.6.763); Tibeter plündern
Chang'an (763); Deutsch wird Schriftsprache (Um
765); Karl der Große wird König (9.10.768)
|
|
771-780
| S.
282/283
|
Landwirtschaft verbessert
(771); Juwel karolingischer Baukunst (772);
Langobarden-Reich erobert (774); Zwangstaufe der
Sachsen (777); Roland stirbt den Heldentod
(15.8.778); Neue Schrift beendet das "dunkle
Zeitalter" (Um 780)
|
|
781-790
| S.
284/285
|
Karl nimmt blutige Rache an den
Sachsen (782); Cordoba: Ein Meisterwerk
islamischer Baukunst entsteht (785); Ende des
"Bilderstreits" (24. 9. 787); Bayernherzog
verbannt (8.6.788); Neues islamisches Fürstentum
(789)
|
|
791-800
| S.
286/287
|
Wikinger überfallen Kloster
(8.6.793); Japans Heian-Zeit beginnt (794); Eine
Frau regiert Byzanz (15.8.797); Karolinger
beherrschen Europa (799); Krönung Karls des
Großen (25.12.800)
|
|
Biografien
| S.
288-293
|
9. Jahrhundert
|
|
Bilder der
Zeit
| S.
294
|
Essay: Europa
im Zeichen der Reichsidee
| S.
296
|
Themen der Zeit
|
|
Karl der Große und sein
Erbe
| S.
298
|
Im Fokus
Karolingische Renaissance prägt die Epoche
| S.
299
|
Arabiens goldenes Zeitalter
| S.
300
|
Notenschrift bewahrt Gesang
| S.
301
|
Vorboten europäischer
Literatur
| S.
301
|
Drachenboote aus dem Norden
| S.
302
|
Handel erlebt Aufschwung
| S.
303
|
Lehnswesen prägt
Gesellschaft
| S.
303
|
Chronik der
Jahre 801-900
|
|
801-810
| S.
304/305
|
Kloster Münster wird Bistum
(804); Die Metropole der Wikinger (804); Mönche
drücken Schulbank (804); Aachener Pfalzkapelle
geweiht (805); Bollwerk schützt Dänen (808);
Legendärer Kalif stirbt (24.3.809)
|
|
811-820
| S.
306/307
|
Bulgaren töten Nikephoros
(811); Karl als Mitkaiser akzeptiert (812);
Ludwig der Fromme wird Nachfolger Karls des
Großen (28.1.814); Plan für das ideale Kloster
entworfen (820); Wikinger gründen Stützpunkte
(820)
|
|
821-830
| S.
308/309
|
Ein Kloster zieht um (822);
Usurpator zu Tode gefoltert (823); Egbert eint
Britannien (825); Dänenkönig lässt sich taufen
(826); Niederlage für Byzanz: Araber erobern
Süditalien und Sizilien (827); Mähren wird
Großreich (Um 830)
|
|
831-840
| S.
310/311
|
Hamburg wird Missionsstation
(832); Schiffsgrab von Oseberg (834);
Frankenkaiser wird von seinen Söhnen gedemütigt
(834); Kirgisen zerstören das Uiguren-Reich in
Zentralasien (840)
|
|
841-850
| S.
312/313
|
Abkommen spaltet das
Frankenreich (10.8.843); Zeit der religiösen
Toleranz im Reich der Mitte geht zu Ende (844);
Erstes Reich in Schottland (Um 844); Mönch und
Dichter stirbt (18.8.849); Sagenhaftes Goldland
in Gana (Um 850)
|
|
851-860
| S.
314/315
|
Kaiser Lothar I. stirbt
(29.9.855); Die Tolteken gründen Tula (856);
Erste Erfolge der Reconquista (856); Die
Fujiwara regieren Japan (858); Waräger fallen in
Russland ein (859); Zaiditen-Dynastie gegründet
(859)
|
|
861-870
| S.
316/317
|
Wikinger gründen Nowgorod -
Geschichte Russlands beginnt (862);
"Slawenapostel" missionieren den Osten (863);
Papst setzt Patriarchen ab (863); Kaisermord in
Byzanz (24.9.867); Lotharingien wird aufgeteilt
(9.8.870)
|
|
871-880
| S.
318/319
|
Harald Schönhaar gründet das
Königreich Norwegen (Um 872); Aufstieg der
Samaniden (875); Kerzen als Stundenzähler (Um
875); König Alfred schlägt Dänen zurück (878);
Glasmalerei schmückt Fenster (880);
Tang-Dynastie am Ende (880)
|
|
881-890
| S.
320/321
|
Das erste deutsche Lied (881);
Warägerfürst Oleg gründet erstes russisches
Reich (882); Drachenboote auf der Seine -
Wikinger belagern Paris (885/886); Karl III.
verliert die Krone (11.11.887); Weifen herrschen
in Burgund (888); Angkor wird Metropole
(889)
|
|
891-900
| S.
322/323
|
Frankenkönig besiegt die
Wikinger (891); Landnahme der Magyaren (896);
Alfred hinterlässt starkes Reich (26.10.899);
Ein Kind auf dem Thron (900); Camera Obscura
erfunden (Um 900); Angriff der Mixteken (Um
900)
|
|
Biografien
| S.
324-331
|
10. Jahrhundert
|
|
Bilder der
Zeit
| S.
332
|
Essay: Deutsche
Kaiser auf Großmachtkurs
| S.
334
|
Themen der Zeit
|
|
Das Kaisertum der Ottonen
| S.
336
|
Im Fokus
Krone und Lanze - die Insignien der Macht
| S.
337
|
Buchkunst setzt Maßstäbe
| S.
338
|
Im Fokus
Illumination - Kunstreiche Technik der
Buchmalerei
| S.
339
|
Neuseelands frühe Siedler
| S.
340
|
Islam fasst in Indien Fuß
| S.
341
|
Zweite Blüte von Byzanz
| S.
341
|
Im Zeichen der
Christianisierung: Osteuropas Staatenwelt
entsteht
| S.
342
|
Im Fokus
"Jetzt erkannte ich den wahren Gott"
| S.
343
|
Chronik der
Jahre 901 - 1000
|
|
901-910
| S.
344/345
|
Verfall des Papsttums beginnt
(904); Ende der Tang-Dynastie - das chinesische
Großreich zerfällt (906); Rätsel um Maya-Kultur
(909); Fatimiden errichten Emirat (909); Eduard
hält Dänen in Schach (910); Ausgangspunkt der
Kirchenreform: Kloster Cluny wird gegründet (Um
910)
|
|
911-920
| S.
346/347
|
Der letzte Karolinger stirbt
(24. 9. 911); Wikinger erhalten Normandie (911);
Kaiserwirren in Byzanz (912); Kitan setzen sich
in China fest (916); Dublin beherrscht Irische
See (917); Heinrich I. ist König (919)
|
|
921-930
| S.
348/349
|
König von Navarra stirbt (925);
Bulgaren-Reich am Wendepunkt (27.5.927);
Marionetten-Papst ermordet (928); Heinrich I.
bewahrt die Reichseinheit (929); Erste
Nationalversammlung (930); Raub des "Schwarzen
Steins" (930)
|
|
931-940
| S.
350/351
|
Heinrich I. besiegt Magyaren
(933); Heinrich I. erobert Haithabu (934);
Wenzel I. ermordet (29.9.935); Otto I. zum König
gekrönt (7.8.936); Vietnam löst sich von China
(939); Bogomilen auf dem Balkan (Um 940)
|
|
941-950
| S.
352/353
|
Die Wikinger scheitern vor
Konstantinopel (941); Bagdad fällt in die Hände
der Bujiden (Dezember 945); Otto befreit
Schwager Ludwig (946); Provence schüttelt Araber
ab (949)
|
|
951-960
| S.
354/355
|
Rückschlag für Reconquista
(951); Otto I. bindet Klerus ein (954); Sieg
über die Ungarn auf dem Lechfeld (10.8.955);
Seldschuken erobern Buchara (955); Ostmark
sichert Reichsgrenze (960); Dänemark wird
christlich (Um 960)
|
|
961-970
| S.
356/357
|
Otto I. wird zum Kaiser gekrönt
(2.2.962); Mönche besiedeln Athos (963); Ein
Kloster im Meer (966); Mieszko I. lässt sich
taufen (966); Geschichte der Sachsen verfasst
(967); Fatimiden bauen Palaststadt (969)
|
|
971-980
| S.
358/359
|
Prunkvolles Wikingergrab (971);
Heirat unter Kaiserkindern (14.4.972); Basileios
II. wird Kaiser (11.1.976); Brian befreit Irland
(976); Wladimir eint Kiewer Reich (978);
Song-Dynastie beendet die Zerrissenheit Chinas
(979)
|
|
981-990
| S.
360/361
|
Erik der Rote entdeckt Grönland
(982); Zwei Frauen retten den Thron (7.12.983);
Kapetinger an der Macht (3.7 987); Tolteken
erobern Maya-Reich (Um 987); Großfürst lässt
sich taufen: Russland blickt nach Byzanz
(988)
|
|
991-1000
| S.
362/363
|
Tomara-Klan gründet Delhi
(994); Norwegen wird christlich (995); Otto III.
zum Kaiser gekrönt (21.6.996); Geburtsstunde
Ungarns (25.12.1000); Die Wikinger landen in
Amerika (Um 1000); Bekehrung der Isländer (Um
1000)
|
|
Biografien
| S.
364-371
|
Register
| S.
372
|
Bildnachweis
| S.
384
|
11. Jahrhundert
|
|
Bilder der
Zeit
| S.
12
|
Essay: Papst
und Kaiser im Ringen um die
Vormacht
| S.
14
|
Themen der Zeit
|
|
Investiturstreit: Demütigung
für König- und Kaisertum
| S.
16
|
Im Fokus
Die kluniazensische Reform
| S.
17
|
Architektur: Die mächtigen
Gottesburgen der Romanik
| S.
17
|
Blütezeit des Kiewer
Reiches
| S.
18
|
Kultur in Amerika: Die
Anasazi
| S.
18
|
Stolze Burgen
| S.
19
|
"Stadtluft macht frei"
| S.
19
|
Chronik der
Jahre 1001-1100
|
|
1001-1010
| S.
20/21
|
Neues Großreich in Indien
(1001); Heinrich II. in Mainz zum König gekrönt
(1002); Ein Abt setzt Zeichen (1008); Erste
Schweden getauft (1008); Goslar begründet
Tradition der Reichsversammlungen (1009);
Schachfiguren rücken vor (Beginn 11. Jh.)
|
|
1011-1020
| S.
22/23
|
Prachtbau der Fatimiden:
Hakim-Moschee in Kairo vollendet (1012); Ein
Däne auf Eroberungskurs (1013); "Königsbuch"
vollendet (Um 1014); Reichskrieg gegen Polen
(1018); Basileios unterwirft Bulgaren (1018)
|
|
1021-1030
| S.
24/25
|
Papst untersagt Priesterehe
(1022); Salier an die Macht (1024); Erstes
bedrucktes Papiergeld (1024); Machtverfall in
Byzanz (1025); Polnisches Reich zerfällt (1025);
Normannen in Italien (1030); Dombaubeginn zu
Speyer (1030)
|
|
1031-1040
| S.
26/27
|
Heinrich I. wird König (1031);
Burgund gehört zum Reich (2.2.1033); Lehnsrecht
stärkt die Vasallen (1037); Der Gelehrte
Avicenna stirbt (1037); Heinrich III. baut Macht
weiter aus (1039); Aufstieg der Almoraviden
(1039)
|
|
1041 - 1050
| S.
28/29
|
Fehden werden verboten (1040);
Die Seldschuken werden zur neuen Vormacht in
Vorderasien (1041); Böhmen wird lehnsabhängig
(1041); Angelsachse wird König (1042);
Missionare in Nordeuropa (1045); Erster
Ritterroman entsteht (1050)
|
|
1051-1060
| S.
30/31
|
Die Einheit der christlichen
Kirche zerbricht (16.7.1054); Kiewer Reich
spaltet sich in Teilfürstentümer (1054); Malcolm
III. besiegt Macbeth (1057); Papstwahl ohne
Kaiser (1059); Philipp I. wird König
(4.8.1060)
|
|
1061-1070
| S.
32/33
|
Seldschuken dehnen ihr Reich
weiter aus (1063); Reich der Kumanen errichtet
(1065); Englischer Thron fällt an Normannen
(1066); Staatsreformer in China (1069);
Bayernherzog abgesetzt (1070)
|
|
1071-1080
| S.
34/35
|
Seldschuken besiegen Byzanz
(1071); Schottland wird englisch (1072);
Gregorianische Kirchenreform (1073); Heinrichs
Bußgang nach Canossa (1077); Schwaben fällt an
Staufer (1079)
|
|
1081-1090
| S.
36/37
|
Bund mit Venedig (1081);
Kartäuserorden gegründet (1084); Aufstieg des
Kriegeradels (1086); Das "Domesday Book"
dokumentiert Landbesitz in England (1086);
Normannen erobern Sizilien (1090); Geheimbund
verbreitet Terror (1090)
|
|
1091-1100
| S.
38/39
|
Seldschukischer Wesir ermordet
(1092); El Cid erobert Valencia (1094); Papst
Urban ruft zum "heiligen Krieg" auf
(27.11.1095); Keimzelle Portugals entsteht
(1095); Massaker in Jerusalem (15.7.1099);
Minnelyrik breitet sich aus (1100)
|
|
Biografien
| S.
40-43
|
12. Jahrhundert
|
|
Bilder der
Zeit
| S.
44
|
Essay:
Aufbruchstimmung im Abendland
| S.
46
|
Themen der Zeit
|
|
Kreuzzug ins Heilige Land
| S.
48
|
Im Fokus
Bernhard von Clairvaux prägt
Zisterzienserorden
| S.
48
|
Islamische Geisteswelt
| S.
49
|
Zum Ritter geweiht
| S.
50
|
Kampf ums Mittelmeer
| S.
50
|
Barbarossa: Mythengestalt des
deutschen Kaisertums
| S.
51
|
Chronik der
Jahre 1101-1200
|
|
1101-1110
| S.
52/53
|
Die Hochkultur der Khmer
schafft einzigartige Bauwerke (Nach 1100);
Ungarn dehnt Territorium aus (1102); Venedigs
Aufstieg beginnt (1102); Sohn bekriegt Vater
(1106); Mystikerin tritt ins Kloster ein (Um
1106); Thronwechsel in Frankreich (1108); "Vater
der Scholastik" stirbt (21.4.1109)
|
|
1111-1120
| S.
54/55
|
Großfürst Wladimir II. vereint
weite Teile Russlands (1113); Bernhard gründet
Kloster Clairvaux (1115); Der prachtvolle Dom
von Pisa wird eingeweiht (1118); Templerorden
entsteht (1119)
|
|
1121-1130
| S.
56/57
|
Wormser Konkordat beendet alten
Streit (23.9.1122); Umstrittener deutscher König
(13.9.1125); Jin vergrößern ihr Reich (1126);
Erste Ritterturniere finden statt (1127); Roger
zum König gekrönt (1130)
|
|
1131-1140
| S.
58/59
|
Pantokrator-Kloster in
Konstatinopel gegründet (1136); Erste
Autobiografie entsteht (1136); Kampf gegen den
Islam (1137); Königsehe ohne Glück (1137); Ein
Staufer wird König (7. 3. 1138); Einheit Polens
zerfällt (1138); Portugal wird Königreich (25. 7
1139)
|
|
1141-1150
| S.
60/61
|
Heinrich II. regiert Österreich
(1141); Staufer und Weifen versöhnt (Mai 1142);
Almohaden verdrängen Almoraviden-Dynastie in
Nordafrika (1147); Moskau erstmals erwähnt
(1147); Vorläufer der Banken in Italien (1147);
Kreuzzug vor Damaskus gescheitert (1149)
|
|
1151-1160
| S.
62/63
|
Englands Thronfolge geregelt
(1153); Barbarossa auf dem Gipfel der Macht
(18.6.1155); Österreich von Bayern gelöst
(1156); Waldemar I. setzt sich durch (1157);
Bologna erhält Universität (1158); München
erhält Stadtrecht (1158)
|
|
1161-1170
| S.
64/65
|
England: Krone gegen Klerus
(1164); Reich der Serben gegründet (1166);
Stolzer Städtebund trotzt Barbarossa (1167); Das
Ende des Toltekenreiches (1168); Byzanz
brüskiert Venedig (1170); Heldenepos um Roland
(1170)
|
|
1171-1180
| S.
66/67
|
Saladins Ruhm strahlt bis ins
Abendland (1171); Waldenser predigen Armut
(1175); Wende in Oberitalien (29.5.1176);
Rückschlag für Byzanz (11.9.1176); Ein großer
Philosoph (1176); Das Urteil gegen Heinrich den
Löwen: Belegung mit der Acht (1179); Windmühle
dreht vertikal (1180)
|
|
1181-1190
| S.
68/69
|
Der Vertrag von Konstanz
(1183); Bulgarisches Reich gegründet
(1185/1186); Erster deutscher Artusroman (Um
1185); Saladin erobert Jerusalem (2.10.1187);
Richard Löwenherz auf Englands Thron (1189);
Barbarossa stirbt in Asien (10.6.1190)
|
|
1191-1200
| S.
70/71
|
Herrschaft der Shogune (1192);
Wikinger auf Spitzbergen (1194); Innozenz wird
Papst (8.1.1198); Ein großer Minnesänger (1198);
Ein König ohne Glück (1199); Chimúreich in Peru
(Um 1200)
|
|
Biografien
| S.
72-75
|
13. Jahrhundert
|
|
Bilder der
Zeit
| S.
76
|
Essay:
Glanzepoche des Mittelalters
| S.
78
|
Themen der Zeit
|
|
Mönche predigen die Armut
| S.
80
|
Die Scholastik - Theologie als
Wissenschaft
| S.
80
|
Im Fokus
Katharer und Waldenser
| S.
81
|
Gotik - spitz gen Himmel
| S.
82
|
Orden gründet eigenen Staat
| S.
83
|
Im Fokus
Ostkolonisation mit Pflug und Schwert
| S.
83
|
Europa zittert vor den
Tartaren
| S.
84
|
Kaiser aus Mongolen-Dynastie
auf Chinas Thron
| S.
84
|
Im Fokus
Mobiler Krieg zu Pferde
| S.
85
|
Chronik der
Jahre 1201 -1300
|
|
1201-1210
| S.
86/87
|
Byzanz wird Beute der
Kreuzritter (13.4.1204); Normandie wird
französisch (1204); Nibelungenlied in Reimform
(1205); Oberbefehl für Dschingis Khan (1206);
Kreuzzug gegen Albigenser (1209); Erster
Bettelorden entsteht (1210)
|
|
1211-1220
| S.
88/89
|
Spanier besiegen Araber (1212);
Staufer setzen sich durch (1212); Tragödie des
Kinderkreuzzugs (1213); Schicksalssieg bei
Bouvines (22.7.1214); Magna Charta schwächt die
Position von Englands König (1215); Friedrich
II. wird Kaiser (22.11.1220)
|
|
1221-1230
| S.
90/91
|
Sonett als neue Gedichtform
(1221); Die Edda: Frühe Weltliteratur (1222);
Maßnahmen gegen Ketzer (1224); Sachsenspiegel
setzt Maßstab (1224); Orden unterwirft Pruzzen
(1226); Kreuzzug ohne Blutvergießen (1227);
Mongolen-Reich aufgeteilt (18.8.1227)
|
|
1231-1240
| S.
92/93
|
Landfrieden schafft Klarheit
(1235); Wohltäterin heilig gesprochen
(27.5.1235); Städtebund besiegt (27.11.1237);
St.-Gotthard-Pass ist kürzeste Verbindung nach
Oberitalien (1237); Nasriden-Dynastie begründet
(1238); Schwyzer erhalten Vorrechte (1240)
|
|
1241-1250
| S.
94/95
|
Mongolensieg bei Liegnitz
(9.4.1241); Reich der "Goldenen Horde" (1243);
Friedrich II. zum Kirchenfeind erklärt
(17.7.1245); Wilhelm von Holland gewählt
(3.10.1247); Baubeginn am Kölner Dom
(15.8.1248); Gotisch wird Einheitsschrift (Um
1250)
|
|
1251-1260
| S.
96/97
|
Papst erlaubt Folter zur
Erzwingung von Geständnissen (1252); Ottokar
wird König Böhmens (1253); Stauferära beendet
(21.5.1254); Doppelwahl im Reich (1257); Satire
um höfische Etikette (1257); Mongolen zerstören
Bagdad -Ägypten kann sich retten (1258)
|
|
1261-1270
| S.
98/99
|
Konstantinopel zurückerobert
(1261); Island fällt an Norwegen (1262);
Vordenker Thomas von Aquin (1264); Karl von
Anjou erkämpft sich Sizilien (28.6.1265); Peking
wird neue Hauptstadt (1267); Der letzte Staufer
wird hingerichtet (29.10.1268); Kreuzzug
scheitert vor Tunis (25.8.1270)
|
|
1271-1280
| S.
100/101
|
Yuan-Dynastie begründet (1271);
Habsburger stellen den König (1.10.1273); Der
Venezianer Marco Polo an Chinas Kaiserhof
(1275); Schlacht auf dem Marchfeld (26.8.1278);
Reich von Siam gegründet (Um 1280)
|
|
1281 - 1290
| S.
102/103
|
Ogusen von Osman regiert (Um
1281); Habsburger bauen Macht aus (1282);
Kaufleute schließen sich zur "Hanse der
Deutschen" zusammen (1282); Um den Lohn
geprellt: Der Rattenfänger von Hameln (1284);
Genuas Flotte schlägt Pisa (1284); Philipp IV.
wird König (1285); Juden aus England vertrieben
(1290)
|
|
1291 - 1300
| S.
104/105
|
Der Rütlischwur (August 1291);
Das Mongolen-Reich zerfällt (1294); Erstes
Parlament einberufen (1295); Philipp IV. besetzt
Flandern (1297); Bündnis gegen den Papst
(Dezember 1299); Erstes Jubeljahr der Kirche
(1300)
|
|
Biografien
| S.
106-109
|
14. Jahrhundert
|
|
Bilder der
Zeit
| S.
110
|
Essay: Europa
stürzt in die Krise
| S.
112
|
Themen der Zeit
|
|
Hanse - Vormacht im Norden
| S.
114
|
Im Zeichen des Halbmonds - der
Siegeszug der Osmanen
| S.
114
|
Die Pest - Europa in der Hand
des Schwarzen Todes
| S.
116
|
Im Fokus
Strafgericht: Juden dienen als
Sündenböcke
| S.
116
|
Der Krieg um den Kontinent
| S.
117
|
Guelfen gegen Ghibellinen
| S.
117
|
Chronik der
Jahre 1301-1400
|
|
1301-1310
| S.
118/119
|
Lesebrillen kommen in Mode (Um
1301); Bulle "Unam Sanctam" (18.11.1302);
Gericht lässt Leichen öffnen (1302); Philipp IV.
verfolgt Templer (13.10.1307); Avignon wird
Amtssitz des Papstes (1309); Heinrich VII.
belehnt Sohn (31.8.1310)
|
|
1311-1320
| S.
120/121
|
Konzil spricht Verbote aus
(1311/1312); Mönch erfindet Schusswaffe (1313);
Schotten besiegen Engländer (24.6.1314); Der
Streit der Könige (19/20.10.1314);
Eidgenossensieg am Morgarten (15.11.1315);
Litauen wird Großreich (1316); Polen entsteht
als Staat neu (20.1.1320)
|
|
1321-1330
| S.
122/123
|
Dante macht sich unsterblich
(1321); Die letzte Ritterschlacht (28.9.1322);
Mansa Musa auf Pilgerreise (1323/1324); Azteken
gründen ihre Hauptstadt (1325); Schottland
wieder autonom (4.5.1328); Albigenser fast
ausgerottet (Um 1330)
|
|
1331-1340
| S.
124/125
|
Städte schließen einen Bund
(20.11.1331); Luzern im "Ewigen Bund"
(7.11.1332); Bürgerkrieg in Persien (1335/1336);
England und Frankreich im Krieg (1337);
Elitekorps der Janitscharen (1337); Ludwig
grenzt den Papst aus (4.8.1338)
|
|
1341-1350
| S.
126/127
|
Salzsteuer in Frankreich
(1341); Dichterkrönung in Rom (1341); Stephan
Dušan serbischer Zar (16.4.1346); Orden erwirbt
Nordestland (1346); Rienzi restauriert Republik
(20.5.1347); Pest wütet in Europa (Ab 1348);
Hosenbandorden gestiftet (Um 1350)
|
|
1351-1360
| S.
128/129
|
Bauern gegen Mongolenkaiser
(1351); Kaiser Karl IV. regelt die Königswahl
(10.1.1356); Hansetag in Lübeck: Vom Kaufmanns-
zum Städtebund (1356); Aufstand der Jacquerie
(28.5.1358); Der Friede von Brétigny
(8.5.1360)
|
|
1361-1370
| S.
130/131
|
Der Aufstieg von Burgund
(1363); Universität Krakau begründet (1364);
Chirurgisches Standardwerk (1364); Ming-Dynastie
gegründet (1368); Orden besiegt Litauer
(17.2.1370); Friede von Stralsund (24.5.1370);
Großreich des Timur Leng (1370)
|
|
1371-1380
| S.
132/133
|
Stuarts regieren Schottland
(22.2.1371); Osmanen sind siegreich (26.9.1371);
Dichterkönig Petrarca stirbt (18.71374); Richard
II. wird König (21.6.1377); Die Legende von
Robin Hood (Um 1377); Großes Abendländisches
Schisma (1378); Union in Skandinavien
(1.5.1380)
|
|
1381-1390
| S.
134/135
|
Seemächte schließen Frieden
(8.8.1381); Jagiello wird König von Polen
(17.2.1386); Habsburger scheitern erneut
(9.7.1386); Universität in Heidelberg (1386);
Entscheidung auf dem Amselfeld (28.6.1389);
Persiens großer Lyriker stirbt (1390)
|
|
1391-1400
| S.
136/137
|
Bayern wird dreigeteilt
(19.11.1392); Yid-Dynastie an der Macht (1392);
Störtebecker und seine Vitalienbrüder auf
Kaperfahrt (Um 1394); Kalmarer Union eint
Skandinavien (20.6.1397); Heinrich IV. wird
König (29.9.1399)
|
|
Biografien
| S.
138-141
|
15. Jahrhundert
|
|
Bilder der
Zeit
| S.
142
|
Essay: Aufbruch
zu neuen Horizonten
| S.
144
|
Themen der Zeit
|
|
Die Bildung des Individuums
| S.
146
|
Im Fokus
Leonardo da Vinci - Universalgenie der
Renaissance
| S.
147
|
Neue Wege in der Malerei
| S.
147
|
Buchdruck verändert die
Welt
| S.
148
|
Kirche entfacht Hexenwahn
| S.
149
|
Chinas Mauer ist vollendet
| S.
150
|
Die Hochkultur der Azteken
| S.
151
|
Im Fokus
Menschenopfer im Zentrum des Götterkults
| S.
151
|
Chronik der
Jahre 1401 -1500
|
|
1401-1410
| S.
152/153
|
Der "Römer" wird Ratssitz
(1405); Florentiner entmachten Pisa (1406);
Appenzeller Revolte beendet (13.1.1408); Drei
Stellvertreter Gottes (25.3.1409); Die Geburt
der Börse (1409); Schlacht bei Tannenberg
(15.7.1410); Doppelwahl nur Intermezzo
(20.9.1410)
|
|
1411-1420
| S.
154/155
|
Mehmed eint Osmanen-Reich
(1413); Das Konzil der Einheit (5.11.1414); Doge
bekämpft Türkensultan (1416); Bürgerkrieg in
Frankreich - Burgunder stürmen Paris
(28./29.5.1418); Hussiten stürmen Rathaus in
Prag (30.7.1419); Talbot führt Engländer an
(1419)
|
|
1421-1430
| S.
156/157
|
Kaiser zieht nach Peking
(1421); Türken auf dem Vormarsch (1422);
Portugal besiedelt Madeira (1425); Azteken
beherrschen Mexiko (1428); Sieg durch Jeanne
d'Arc (8.5.1429); Karl VII. wird König
(17.7.1429); Ein Meister der Plastik (Um
1430)
|
|
1431-1440
| S.
158/159
|
Medici regieren Florenz (1434);
Ende der Hussitenkriege (5.7.1436); Frankreich
löst sich vom Papst (7.7.1438); Inka-Reich
expandiert (1438); Aufstieg der Habsburger
(2.2.1440); Araber kultivieren Kaffee (1440)
|
|
1441-1450
| S.
160/161
|
Gutenbergs Erfindung (Um 1445);
Kapverdische Inseln entdeckt (Um 1445); Das
Wiener Konkordat (17.2.1448); Haus Oldenburg
regiert Dänen (1448); Neuheit Handfeuerwaffe (Um
1450)
|
|
1451-1460
| S.
162/163
|
Letzte Kaiserkrönung in Rom
(19.3.1452); Der Untergang des byzantinischen
Reiches (29.5.1453); Schlacht bei Castillon
beendet Hundertjährigen Krieg (17.7.1453); Der
Krieg der Rosen (22.5.1455); Villons
Gaunerballaden (1456)
|
|
1461-1470
| S.
164/165
|
Ludwig XI. besteigt den Thron
(22.7.1461); Türken erobert Trapezunt (1461);
Großmacht Moskau (27.5.1462); Judengetto in
Frankfurt (1462); Königliche Ehe vereint Spanien
(19.10.1469); Portugiesen in Guinea (1470)
|
|
1471-1480
| S.
166/167
|
Der Kalender der Azteken
(1471); "Universal-Mensch" stirbt (25.4.1472);
Dracula ist tot (1476/1477); Am Traualtar
beginnt der Aufstieg Habsburgs (19.8.1477);
Kampf um die Wenzelskrone (1478);
Flächendeckende Inquisition (1478)
|
|
1481-1490
| S.
168/169
|
Portugiesen entdecken Kongo
(August 1482); Ganz Europa verfällt in
Hexenhysterie (5.12.1484); Heinrich VII. regiert
England (22.8.1485); Maximilian wird König
(16.2.1486); Bund der Schwaben (1488); Ungarn
aus Wien vertrieben (6.4.1490)
|
|
1491-1500
| S.
170/171
|
Die Fahrt des Christoph
Columbus (12.10.1492); Der Fall Granadas (1492);
Spanien weist Juden aus (1492); Savonarolas
Terrorherrschaft (1494); Leonardos "Abendmahl"
(1497); Per Schiff nach Indien (1498)
|
|
Biografien
| S.
172-177
|
16.
Jahrhundert
|
|
Bilder der
Zeit
| S.
178
|
Essay: Kämpfe
um Gott und die Neue Welt
| S.
180
|
Themen der Zeit
|
|
Jagd nach Gold und Gewürzen
| S.
182
|
Die neue Macht der
Kaufherren
| S.
183
|
Die Lehre der Reformatoren
| S.
184
|
Im Fokus
"Auf das Maul sehen": Luthers
Bibelübersetzung
| S.
185
|
Die großen Meisterwerke der
deutschen Spätgotik
| S.
186
|
Jahrhundertgenie
Shakespeare
| S.
187
|
Die Wende des Kopernikus
| S.
187
|
Chronik der
Jahre 1501-1600
|
|
1501-1510
| S.
188/189
|
Bundschuh schürt Aufruhr (April
1502); Goldene Horde vernichtet (Juni 1502);
Kaisertitel für Maximilian (6.2.1508); Koalition
gegen Venedig (10.12.1508); Heinrich VIII. auf
dem Thron (22.4.1509); Portugiesen erobern Goa
(1510); Nürnberger Schlosser erfindet Taschenuhr
(Um 1510)
|
|
1511-1520
| S.
190/191
|
Michelangelo vollendet Fresko
(1512); Machiavellis Lehre vom Staat (1513);
Fugger bauen Sozialsiedlung (Um 1514); Luther
gibt in Wittenberg das Signal zur Reformation
(31.10.1517); Zwingli predigt in Zürich
(1.1.1519); Montezuma II. ermordet
(29./30.6.1520)
|
|
1521-1530
| S.
192/193
|
Wormser Edikt: Kaiser Karl V.
ächtet Martin Luther (26.5.1521); Erste
Weltumseglung beweist die Kugelform der Erde
(6.9.1522); Wasa befreit Schweden (6.6.1523);
Die Bauern erheben sich (Mai/Juni 1525); Türken
stehen vor Wien (24.9.1529)
|
|
1531-1540
| S.
194/195
|
Bündnis der Protestanten
(27.2.1531); Spanier ermorden den letzten
Inkaherrscher (29.8.1533); Jesuiten -
Speerspitze Roms (15.8.1534); Anglikanische
Kirche von Rom gelöst (3.11.1534);
Wiedertäufer-Reich scheitert (25.6.1535); Blauer
Dunst, braune Knolle (Um 1535)
|
|
1541-1550
| S.
196/197
|
Kopernikus rückt Sonne ins
Zentrum (Mai 1543); Konzil von Trient eröffnet
(13.12.1545); Ein Kaiser für Russland
(16.1.1547); Sieg über Protestanten (24.4.1547);
Katholischer Kompromiss (15.5.1548); Jesuiten
missionieren Japan (1549)
|
|
1551-1560
| S.
198/199
|
Maria I. fördert Katholizismus
(19.7.1553); Calvinisten siegen in Genf
(16.5.1555); Protestanten anerkannt (25.9.1555);
Ein Handbuch des Bergbaus (1556); Akbar wird
Großmogul (1556); Elisabeth konsolidiert England
(17.11.1558)
|
|
1561-1570
| S.
200/201
|
Maria Stuart in Schottland
(19.8.1561); Ringen um Livland (28.11.1561);
Hugenottenkriege halten Frankreich in Atem
(1.3.1562); Beginn der Gegenreformation
(4.12.1563); Alba lässt Egmont und Hoorn
hinrichten (5.6.1568); "Bauernbruegel" stirbt
(9.9.1569); Aufstand der Morisken (1570)
|
|
1571-1580
| S.
202/203
|
Seeschlacht bei Lepanto
(7.10.1571); Geusen gegen Spanier (1.4.1572);
Bartholomäusnacht - Jagd auf Hugenotten
(23./24.8.1572); Ein Pirat im Dienst der Krone
(1572); Adelsrepublik Polen (11.5.1573); Neue
Ära in Japan (1573)
|
|
1581-1590
| S.
204/205
|
Die Niederlande sind frei
(26.7.1581); Gregor reformiert Kalender
(4./15.10. 1582); Bürgerkrieg in Frankreich (7
71585); Der Escorial ist vollendet (1585);
Königinnen-Drama ist beendet (8.2.1587); Das
Ende der Armada (Juli/August 1588)
|
|
1591-1600
| S.
206/207
|
Japaner landen in Korea (1592);
Spitzbergen entdeckt (1596); Wasserklosett
entwickelt (Um 1596); Edikt von Nantes beendet
die Hugenottenkriege (13.5.1598); Shakespeare im
Globe Theatre (1599); Giordano Bruno in Rom als
Ketzer verbrannt (17.2.1600)
|
|
Biografien
| S.
208-213
|
17. Jahrhundert
|
|
Bilder der
Zeit
| S.
214
|
Essay: Die
Staatenwelt formiert sich neu
| S.
216
|
Themen der Zeit
|
|
Der Dreißigjährige Krieg
| S.
218
|
Im Fokus
Morde und Hungersnöte: Die Schrecken des
Krieges
| S.
219
|
Ein Vorstoß ins Unbekannte: Die
Erschließung Nordamerikas
| S.
220
|
Im Fokus
Religiös Verfolgte finden einen Zufluchtsort
| S.
220
|
Wissenschaft als Methode
| S.
222
|
Meister barocker Malerei
| S.
223
|
Französisches Welttheater
| S.
223
|
Chronik der
Jahre 1601-1700
|
|
1601-1610
| S.
224/225
|
Ein Schotte regiert England
(24.3.1602); In Japan beginnt neue Ära (1603);
Amerika wird besiedelt (14.5.1607), Erfolg für
die Niederlande (1609); Die Bahnen der Planeten:
Kepler entdeckt Naturgesetze (1609)
|
|
1611 - 1620
| S.
226/227
|
Habsburger im Bruderzwist
(13.6.1612); Romanows regieren Russland
(72.1613); Postmonopol wird erblich (1615);
Prager Fenstersturz löst Dreißig- jährigen Krieg
aus (23.5.1618); Hollands Handelsimperium
(1619)
|
|
1621-1630
| S.
228/229
|
Richelieu regiert Frankreich
(29.4.1624); Dänemark greift ein (Mai 1625);
Basis des Völkerrechts gelegt (1625); Koloniale
Rivalen an der Ostseeküste: Niederländer gegen
Briten (451626); Harvey erforscht Herzfunktion
(1628); Karl l. löst Unterhaus auf
(10.3.1629)
|
|
1631-1640
| S.
230/231
|
Niederlage für Protestanten
(20.5.1631); Galilei vor Gericht (22.6.1633);
Japan riegelt Grenzen ab (1635); Descartes'
Denkanstoß (1637); Schotten im Religionskrieg
(28.2.1638)
|
|
1641-1650
| S.
232/233
|
Ein Kind als König Frankreichs
(14.5.1643); China unter Fremdherrschaft (1644);
Der Westfälische Friede beendet den Krieg
(24.10.1648); Ein Traum aus Marmor (1648); König
Karl I. enthauptet (30.1.1649)
|
|
1651-1660
| S.
234/235
|
Cromwells Navigationsakte
(9.10.1651); Theorie der Staatsmacht (1651);
Niederländer am Kap (6.4.1652); Erster
Nordischer Krieg (Sommer 1655); Aurangseb
beherrscht Indien (26.6.1658); Konstitutionelle
Monarchie in England (29.5.1660)
|
|
1661 - 1670
| S.
236/237
|
Ludwig XIV. übernimmt die Macht
(10.3.1661); Das Parlament der Fürsten
(20.1.1663); Newton erklärt Gravitation (1666);
Hassaniden regieren Marokko (1666); Ganz Europa
im Opernfieber (13.7.1668); Schelmenblick auf
den Krieg (1669)
|
|
1671-1680
| S.
238/239
|
Leibniz baut Rechenmaschine
(1673); Kampf um die Seeherrschaft erfasst auch
die Kolonien (1674); Großer Kurfürst besiegt die
Schweden (28.6.1675); Indianer gegen weiße
Siedler (1675); Friede von Nimwegen
(11.8.1678)
|
|
1681-1690
| S.
240/241
|
Penn gründet Pennsylvania
(14.3.1681); Die Türken vor Wien (12.9.1683);
Die "Glorious Revolution" (30.6.1688); Krieg um
die Pfalz (15.2.1689); Barocker Prunk in
Versailles (6.5.1689)
|
|
1691-1700
| S.
242/243
|
Hexenjagd in Nordamerika
(1691); Staatenbund der Ashanti (1695); August
der Starke regiert Polen (15.9.1697); Der Zar
reist inkognito (1698); Ende der Türkenkriege
(26.1.1699)
|
|
Biografien
| S.
244-249
|
18. Jahrhundert
|
|
Bilder der
Zeit
| S.
250
|
Essay: Die Idee
der Vernunft fordert Taten
| S.
252
|
Themen der Zeit
|
|
Das System der Aufklärung
| S.
254
|
Verfassung garantiert
Rechte
| S.
255
|
Ringen um ferne Welten
| S.
256
|
Freihandel soll Wohlstand für
alle schaffen
| S.
256
|
Glanz der Weimarer Klassik
| S.
258
|
Wien - Hauptstadt der Musik
| S.
259
|
Barocke Schlösser und
Gärten
| S.
260
|
Galante Welt des Rokoko
| S.
261
|
Chronik der
Jahre 1701-1800
|
|
1701 - 1710
| S.
262/263
|
Königskrönung in Preußen
(18.1.1701); Britische Vereinigung (29.4.1707);
Letzter Sikh-Guru ermordet (1708); Peter I.
siegt bei Poltawa (8.7.1709); "Weißes Gold" aus
Meißen in Sachsen (23.1.1710)
|
|
1711 - 1720
| S.
264/265
|
Friede von Utrecht beendet den
Spanischen Erbfolgekrieg (11.4.1713);
Pragmatische Sanktion: Maria Theresia soll
regieren (19.4.1713); Hannover erbt Englands
Thron (1.8.1714); Prinz Eugen besiegt die
Osmanen (22.8.1717); Defoes "Robinson" erscheint
(25.4.1719)
|
|
1721 - 1730
| S.
266/267
|
Aus für Safawidenherrscher
(12.10.1722); Bach leitet die Thomaner
(5.5.1723); "Gullivers Reisen" - Ein
Fantasy-Roman mit politischem Biss (28.10.1726);
Seeweg trennt Kontinente (13.1.1728);
Soldatenkönig demütigt Sohn (6.11.1730)
|
|
1731 - 1740
| S.
268/269
|
Salzburger nach Ostpreußen
(2.2.1732); August der Starke gestorben
(1.2.1733); Weibliche Erbfolge löst Krieg aus
(20.10.1740); Friedrich will Schlesien (16.12.
1740); Wahhabiten-Einfluss wächst (1740);
Indiens Hindus aufgewertet (1740)
|
|
1741 - 1750
| S.
270/271
|
Die Pompadour am Ziel
(14.9.1745); Friede von Dresden beendet Zweiten
Schlesischen Krieg (25.12.1745); Mittel gegen
Vitaminmangel (1747); Rübe als Zuckerlieferant
(1747); Wissen für den Sieg der Vernunft
(1748)
|
|
1751 - 1760
| S.
272/273
|
Erste Entbindungsanstalt
(1751); Griff nach Zentralasien - China erobert
Mongolei (1752); Erdbeben verheert Lissabon
(1.11.1755); Friedrich II. greift an
(29.8.1756); Britischer Sieg in Indien
(23.6.1757)
|
|
1761 - 1770
| S.
274/275
|
Katharina die Große wird Zarin
von Russland (9.7.1762); Antike Kunst im Blick
(1764); "Jenny" läutet neues Zeitalter ein
(1764); Ein Reformer wird Kaiser (18.8.1765);
James Cook sticht in See (26.8.1768); Dampf
treibt Maschinen an (Januar 1769)
|
|
1771 - 1780
| S.
276/277
|
Friedrich II. macht die
Kartoffel zum Volksnahrungsmittel (Ab 1771);
Großmächte verständigen sich auf Kosten Polens
(5.8.1772); Amerikanische Kolonien erklären
Unabhängigkeit (4.7.1776)
|
|
1781-1790
| S.
278/279
|
Mozart quittiert den Dienst
(8.7.1781); Erste Fahrt mit einem Ballon
(19.9.1783); Sträflinge besiedeln Australien
(26.1.1788); Washington regiert die USA
(30.4.1789); Sturm auf die Bastille
(14.7.1789)
|
|
1791-1800
| S.
280/281
|
Guillotine verbreitet Angst und
Schrecken (21.1.1793); Landrecht setzt Zeichen
(1.6.1794); Polen erneut geteilt (24.10.1795);
Erste Pockenschutzimpfung (1796); Skandal um
"nackte Maya" (Um 1797)
|
|
Biografien
| S.
282-289
|
19. Jahrhundert
|
|
Bilder der
Zeit
| S.
292
|
Essay: Europa
zwischen Revolution und Reaktion
| S.
292
|
Themen der Zeit
|
|
Wege nach innen - Die
Romantik
| S.
294
|
Im Fokus
Napoleon eint die Deutschen
| S.
295
|
Im Vormärz keimt Widerstand
| S.
296
|
Revolution in Deutschland
| S.
297
|
Das Zeitalter der Ingenieure:
Die industrielle Revolution siegt
| S.
298
|
Ausbeutung, Dreck und Elend
| S.
299
|
Musikerstreit um neue Töne
| S.
300
|
Scharfer Blick auf die
Realität
| S.
300
|
Im Licht des Augenscheins
| S.
301
|
Chronik der
Jahre 1801-1900
|
|
1801-1810
| S.
302/303
|
Koalitionen führen Krieg
(273.1802); Neugliederung des Reiches
(25.2.1803); "Code Civil" schreibt
Rechtsgeschichte (21.3.1804); Humboldts große
Reise (3.8.1804); Ein Kaiser setzt sich die
Krone auf (2.12.1804); Ende des alten Reiches
(6.8.1806); Freiheit für Lateinamerika
(20.7.1810)
|
|
1811-1820
| S.
304/305
|
Turner propagieren Freiheit
(19.6.1811); Europäische Koalition erzwingt die
Niederlage Napoleons (16.10.1813); Europa neu
geordnet (9.6.1815); Studenten fordern Einheit
(18./19.10.1817); Ära der Dampfschifffahrt
(20.6.1819)
|
|
1821-1830
| S.
306/307
|
Freigelassene gründen Liberia
(1822); "Amerika den Amerikanern" (9.12.1824);
Zar gegen Dekabristen (1.12.1825); Indian
Removal Act - Indianer auf dem "Weg der Tränen"
(28.5.1830); Juli-Revolution vertreibt Bourbonen
(27.7.1830) Griechenland unabhängig (1830)
|
|
1831 - 1840
| S.
308/309
|
Das Fest der Freiheitsfreunde
(27.5.1832); Freie Fahrt nach Fürth (7.12.1835);
Der Große Treck der Buren (1835); Texas löst
sich von Mexiko (2.3.1836); Das Viktorianische
Zeitalter beginnt (20.6.1837); Morse
buchstabiert per Draht (1837)
|
|
1841 - 1850
| S.
310/311
|
Opiumkrieg beendet (29.8.1842);
Hungersnot entvölkert Irland (Herbst 1845);
Goldrausch in Kalifornien (24.1.1848);
Revolution in Europa - Die Herrschenden bleiben
(24.2.1848); Leitidee des Kommunismus (Februar
1848)
|
|
1851 - 1860
| S.
312/313
|
Weltspektakel im Kristallpalast
(1.5.1851); Aus für Frankreichs Republik
(2.12.1851); Sklaverei am Pranger: Welterfolg
"Onkel Toms Hütte" (12.3.1852); Erster
Stellungskrieg tobt auf der Krim (3.7.1853);
Stahl aus der Bessemer-Birne (1855); Die
Evolution durchschaut (1859)
|
|
1861 - 1870
| S.
314/315
|
Italien wird Königreich
(17.3.1861); Bürgerkrieg erschüttert die USA
(12.4.1861); Preußen besiegt Österreich
(3.7.1866); Doppelmonarchie entsteht
(15.3.1867); Theorie für den Klassenkampf
(11.9.1867); Papst gilt als unfehlbar
(18.7.1870)
|
|
1871-1880
| S.
316/317
|
Deutsches Reich gegründet -
Bismarck ist am Ziel (18.1.1871); Aufstand der
Kommune (18.3.1871); Kulturkampf beginnt
(10.12.1871); Premiere für den "Ring"
(13.8.1876); Balkan bleibt Krisenregion
(13.6.1878); Eine Lampe ohne Flamme (1879)
|
|
1881-1890
| S.
318/319
|
Russlands Zar ermordet
(13.3.1881); Europäische Blockbildung
(20.5.1882); Afrika wird aufgeteilt (26.2.1885);
Das Zeitalter des Automobils beginnt
(29.11.1886); Frankreich regiert Indochina
(18.10.1887); Eiffelturm überragt Paris
(15.5.1889); Aufruf zum "Tag der Arbeit"
(1.5.1890)
|
|
1891-1900
| S.
320/321
|
Eröffnung der ersten
Olympischen Spiele (6.4.1896); Rückkehr ins
"Gelobte Land" (31.8.1897); Kampf gegen das
Empire (11.10.1899); Boxeraufstand in China
(20.6.1900); Ära der Luftschiffe beginnt
(2.7.1900); Freud deutet Träume (1900)
|
|
Biografien
| S.
322-329
|
20.
Jahrhundert
|
|
Bilder der
Zeit
| S.
330
|
Essay: Nur auf
den Wandel ist Verlass
| S.
332
|
Themen der Zeit
|
|
Künstler zerbrechen die
Form
| S.
334
|
Funktion als neue Leitidee
| S.
334
|
Arbeit im Takt der
Effizienz
| S.
335
|
Im Fokus
Das Auto mobilisiert die Massen
| S.
335
|
Holocaust - Mord an
Millionen
| S.
336
|
Im Zeichen des Faschismus
| S.
337
|
Im Bann des kalten Krieges
| S.
337
|
Drogen, Sex und Rock'n'Roll:
Jugendkultur und Kommerz
| S.
338
|
Kino beginnt im Kopf
| S.
338
|
Das Jahrhundert der Medien
| S.
339
|
Der Griff nach den Sternen
| S.
340
|
Globalisierung im
Widerstreit
| S.
340
|
Per Mausklick ins Internet
| S.
341
|
Was darf die Gentechnik?
| S.
341
|
Chronik der
Jahre 1901-2000
|
|
1901-1910
| S.
342/343
|
Pankhurst kämpft für Frauen
(10.10.1903); Erfolg für zwei Pioniere der
Luftfahrt (17.12.1903); Blutbad in St.
Petersburg (22.1.1905); Russland unterliegt
Japan (5.9.1905); San Francisco geht unter
(18.4.1906); Kubismus revolutioniert Kunst
(Oktober 1907)
|
|
1911-1920
| S.
344/345
|
Aufstand in Mexiko (22.5.1911);
China schüttelt Kaisertum ab (10.10.1911);
Drama: Wettlauf zum Südpol (14.12.1911); Titanic
versinkt im Eismeer (14.4.1912); Erster
Weltkrieg beginnt (28.6.1914); Oktoberrevolution
in Russland (7.11.1917)
|
|
1921-1930
| S.
346/347
|
Nobelpreis für Einstein
(10.12.1921); Attentat auf Rathenau: Fememord
erschüttert die Republik (24.6.1922); Mussolini
regiert Italien (30.10.1922); Lindbergh
überfliegt Atlantik (21.5.1927); Kurssturz ohne
Ende (25.10.1929)
|
|
1931-1940
| S.
348/349
|
Hitler legal an der Macht
(30.1.1933); Maos "Langer Marsch" (16.10.1934);
Bürgerkrieg in Spanien (17.7.1936);
"Säuberungen" in Stalins Reich (5.12.1936);
Deutsche Juden offen verfolgt (9.11.1938);
Hitler beginnt den Zweiten Weltkrieg
(1.9.1939)
|
|
1941-1950
| S.
350/351
|
Zweifrontenkrieg eröffnet
(22.6.1941); Schrecken des Holocaust
(20.1.1942); Die "Großen Drei" ordnen Europa
neu; Bruderkrieg in Indien (15.8.1947); Juden
gründen eigenen Staat (14.5.1948); Zwei deutsche
Staaten (23.5.1949); Mao ruft Volksrepublik aus
(1.10.1949)
|
|
1951-1960
| S.
352/353
|
Arbeiter gegen Ulbricht
(17.6.1953); "Heißer Friede" in Korea
(27.7.1953); Abrechnung mit Stalin (27.2.1956);
Rock'n'Roll provoziert Eltern (9.9.1956);
Volksaufstand in Ungarn (4.11.1956); Römische
Verträge unterzeichnet: Europa wächst zusammen
(25.3.1957); Kolonien werden Nationen
(178.1960)
|
|
1961-1970
| S.
354/355
|
Die Mauer spaltet Berlin
(13.8.1961); Kennedy stirbt im Kugellhagel
(22.11.1963); Vietnam-Debakel für USA
(30.1.1968); Attentat auf Studentenführer
(11.4.1968); Sowjetpanzer rollen in Prag
(20./21.8.1968); Menschen auf dem Mond
(20.7.1969); Brandts neue Ostpolitik
(12.8.1970)
|
|
1971-1980
| S.
356/357
|
Pinochet putscht in Chile
(11.9.1973); Erneut Krieg im Nahen Osten
(6.10.1973); Nixon stürzt über Watergate
(8.8.1974); Im Bann des Terrors (13.10.1977);
Islamische Revolution im Iran (1.2.1979);
Invasion in Afghanistan (27.12.1979)
|
|
1981-1990
| S.
358/359
|
Tödliche Seuche AIDS
(5.6.1981); Der PC verändert die Welt
(3.1.1982); Frischer Wind im Kreml (11.3.1985);
Super-GAU in Tschernobyl (26.4.1986); Brutales
Vorgehen in Peking (4.6.1989); Berliner Mauer
fällt (9.11.1989)
|
|
1991-2000
| S.
360/361
|
Allianz gegen Saddam Hussein
(17.1.1991); Jugoslawien zerfällt im Krieg
(27.6.1991); Sowjetsystem am Ende (21.12.1991);
PLO und Israel nähern sich an (13.9.1993); Der
Euro auf dem Weg (1.1.1999); Massenflucht aus
dem Kosovo (24.3.1999); Debakel bei US-Wahlen
(7.11.2000)
|
|
Biografien
| S.
362-371
|
Register
| S.
372
|
Bildnachweis
| S.
384
|
| | |
REGISTER |
Register
A Aachen 286, 294,
305, 307, 351 Aachen, Vertrag von
306 Aarslev (Fünen) 87 Abbas 277 Abbas
Ibn Al Ahnaf 300 Abbasiden 262, 277, 280,
304, 345, 352 Abd Allah, Kalif 348 Abd
Allah Al Mamun, Abbasiden-Kalif 304, 306,
324 Abd Al Malik, Omaijadenkalif 250, 251,
252, 253, 254, 268, 271, 290, 293 Abd Ar
Rahman I., Emir von Córdoba 261, 262, 274, 275,
277, 278, 284, 288 Abd Ar Rahman II., Emir
von Córdoba 308, 310 Abd Ar Rahman III., Emir
von Córdoba 346, 349, 350, 352, 353, 364,
370 Abdallah Ibn Az Zubair, Kalif 250, 251,
253, 254 Abendmahl 95 Abgar IX. von Edessa
97 Ablabius 137 Abraha, jemenitischer
Herrscher 208, 213 Abraham von Freising
354 "Abrogans" 280, 280 Abu Al Rasi 300,
323, 331 Abu Bakr (Bakr), arabischer Kalif
240, 240, 254, 254, 256 Abu Mansur Muwaffak
357 Abu Muslim 277 Abu Nuwas, Hasan 288,
300 Abu Tabari 346 Abu Tahir Suleiman
349 Abul Abbas As Saffah, Abbassiden-Kalif
277, 288 Abulcasis 361, 364 Adalbero I.
von Metz 350 Adalbero von Laon
303 Adalbert von Prag 343, 356, 363, 365,
370 Adalbert, fränkischer Herzog
344 Adalbert, Sohn von Berengar II.
353 Adalhard 310 Adam 166, 349 Adawald,
König der Langobarden 236 Adelheid,
römisch-deutsche Kaiserin 334, 336, 353, 354,
358, 361, 364, 364, 365, 369, 370,
371 Adeodatus 150 Adeodatus I., Papst 236,
237 Adonis 65 Adoptivkaisertum 17, 43,
75 Aegas, neustrischer Hausmeier
242 Aegidius 175, 176, 180 Aelfhere,
Herzog von Mercia 360 Aelfwald I., König von
Northumbria 283 Aelfwald II., König von
Northumbria 305 Aelfward, angelsächsischer
Prinz 350 Aelfwine, angelsächsischer
Herrscher 247 Aelia Flacilla 147 Aelianus,
Claudius 98, 114 Aelianus, Papirius
69 Aelius Aristides 66 Aelius Seianus,
Lucius 27 Aelle, angelsächsischer König 179,
180, 202 Aemilianus, Lucius Mussius,
Gegenkaiser 104, 105, 106, 117 Aethelbald,
König von Mercia 270, 274, 275, 278, 279,
288 Aethelbald, König von Wessex
315 Aethelbert II., König von Kent 272,
280 Aethelbert, britischer König 190, 212,
217, 219, 230, 234, 254 Aethelflaed, Königin
von Mercia 321, 345, 346, 364 Aethelred I.,
angelsächsischer König 248, 249, 283,
285 Aethelred II., König von Mercia 321, 346,
362, 371 Aethelstan, angelsächsischer König
348, 349, 350, 351 Aethelstan,
angelsächsischer Unterkönig 311 Aethelthryth
280 Aethelwald Moll, König von Northumbria
279, 280, 287 Aethelwald, angelsächsischer
König 246, 250 Aethelweard, König von Wessex
315 Aethelwold, Bischof 355,
356 Aethelwulf, König von Wessex
311 Aëtius, Flavius 160, 168, 169, 170, 170,
173, 174, 176, 179, 184, 185, 187 Afra
130 Africanus, Sextus Julius 95, 97 Afrika
70, 101, 113, 132, 138, 192, 313 Agathias
210 Aghlabiden 345 Agila, westgotischer
König 209 Agilolf 277 Agilolfinger 183,
218, 219, 285 Agilulf, König der Langobarden
213, 217, 219, 219, 224, 236, 254 Aghlabiden
308 Agobard von Lyon 307, 324 Agraith
102 Agricola, Gnaeus Julius 39, 40, 44,
85 Agrippa, Marcus Vipsanius 44,
47 Agrippina d. Ä. 29, 31, 44,
44 Agrippina d. J. 17, 33, 34, 34, 35, 44,
44, 45, 46, 48 Ägypten 133, 174,
356 Ahenobarbus 44 Ahmad Ibn Tulun,
Herrscher in Ägypten und Syrien 317,
324 Ahura Masda 108 Aignan 174 Aio von
Friaul 297 Aischa 240, 254, 256,
257 Aistulf, König der Langobarden 277,
278 Ajanta 165 Akademos 205 Akakios von
Konstantinopel 181 Akiba 66 Akiko,
japanische Kaiserin 368 Akroinion, Schlacht
bei 275 Aksum-Reich 138 Alamannen 100,
107, 140, 182, 191, 207 Al Amun, Herrscher
des westlichen Kalifats 324 Alarich I.,
westgotischer König 148, 149, 158, 161, 164,
165, 166, 167, 175, 184, 184, 185,
187 Alarich II., westgotischer König 179,
180, 180, 181, 182, 200, 200, 201, 213, 220,
220 Al Aschari 364 Al-Azhar-Moschee
(Kairo) 332, 356 Al Balki 364 Albatenius
323 Al Battani 364 Alberich II., Patrizius
von Rom 336, 367 Albinus, Claudius 78, 79,
84 Alboin, König der Langobarden 212, 213,
214, 220, 220 Alcantarabrücke 60, 60 Al
Chalil 288 Aldechis, Langobardenkönig
279 Aldhelm 288 Aldwulf, angelsächsischer
Erzbischof 287 Alexander, römischer Kaiser
130 Alexander der Große, makedonischer König
66, 71, 97, 98, 115, 137, 245 Alexander I.,
Papst 85, 123, 134, 135 Alexander von
Aphrodisias 95 Alexander von Tralles
214 Alexander, Kaiser von Byzanz
346 Alexandria 98 Al Farabi, Mohammed 347,
364 Al Fargani 300 Al Faruk s. Omar
I. Alfons I., König von Asturien 275, 288,
292 Alfons II., König von Asturien
286 Alfons III., der Große, König von
Asturien 320, 324 Alfred der Große,
angelsächsischer König 296, 302, 318, 318, 319,
321, 322, 324, 224, 334 Al Haddschadsch
268 Al Haggag Ben Jusuf 252 Al Haijai
309 Al Hakam II., Emir von Córdoba 284,
356 Al Harib Ben Suraig 274 Ali Ibn Abi
Talib s. Ali Ali, vierter Kalif 240, 245,
245, 246, 249, 254, 254, 255, 256, 257,
285 Al Kindi 324 Alkuin 261, 283, 286,
287, 288, 288, 291, 297, 299, 304, 305, 324,
326, 327, 328 Allectus 111, 113 Al Mamun,
Kalif 300, 309, 312 Al Mansur, Kalif 278,
280, 288, 356, 359, 361 Al Masudi 364 Al
Muhtar 251 Almus, Herzog von Ungarn 434 Al
Muslim 278 Al Mutadid, Kalif 322 Al
Mutanabbi 364 Al Mutawakkil 312 Alpin
313 Al Rasi s. Abu Al Razi Alric 272 Al
Schafi 324 Althing 349 Alvar von Córdoba
324, 326 Al Walid, Kalif 258 Amalaberga
201 Amalafrida 192, 223 Amalarich, König
der Westgoten 205, 206, 220 Amalarius von
Metz 324 Amalaswintha, Königin der Ostgoten
202, 205, 206, 207, 220 Amaterasu
250 Ambrosius Aurelianus, Herrscher in
Britannien 175, 182 Ambrosius von Mailand 15,
121, 123, 127, 127, 144, 144, 145, 147, 148,
150, 150, 185 Amelios Gentilianus
114 Amenophis III., Pharao 94 Amerika 102,
189, 197, 314, 322, 361, 362 Ammianus
Marcellinus 122, 123, 129, 141, 148, 150,
161 Ammonius Sakkas 114 Amphitheater 38,
43, 56 Amun 138 Anachoreten
163 Anangapala, Tomara-König 363 Anarawd
von Gwynedd, angelsächsischer König
322 Anastasios I., Kaiser von Byzanz 182,
183, 184, 187, 200, 201, 202, 203, 220, 220,
222 Anastasius Bibliothecarius, Gegenpapst
324 Andhun, König von Ostsussex
251 Andreas, 129 Andromachus
35 Andronikus von Kyrrhos 33 Äneas
248 Angelico, Fra 28, 91 Angelsachsen 192,
219, 269, 270, 274, 287, 308, 319, 322,
345 Angilberga, italienische Königin
325 Angilbert 325 Angkor 320 Angkor
Thom 297 Angkor Vat 320, 321 Angra Manju
108 Anicetus, Papst 72, 80, 80, 84 Anicius
139 Aniketos s. Anicetus An Lu-shan 278,
279, 288, 292 Anna 359, 365 Annia Regilla
71 Anno I., Bischof 270 Ansegisel,
Arnulfingerherzog 240, 254, 257 Ansgar 302,
309, 310, 310, 324, 325, 327 An Shiago
68 Anteros, Papst 100 Anthemios von
Tralles 204, 207 Anthemius 187 Anthemius,
weströmischer Kaiser 178 Antinoos 64, 64, 80,
80 Antipatros 106 Antonello da Messina
126 Antoninus Pius, römischer Kaiser 32, 41,
56, 58, 65, 66, 66, 67, 68, 69, 70, 71, 72, 80,
80, 81, 84 Antonius der Große 107, 133, 150,
150, 163, 163 Antonius, Marcus, römischer
Kaiser 44, 73 Antoniuswall 69 Antyllos 66,
80 Anubis 138 Apaoki, Kaiser der Kitan
347 Aparjita von Palawa, indischer König
320 Apedemak s. Amun Apelles
80 Aphraates 137 Apicius, Marcus Gavius
30 Apokalypse 42 Apollo 131, 133,
205 Apollodorus von Damaskus 60, 63, 80,
80 Apollonia 103, 114, 114 Apollonius
84 Apostel 31, 36, 74 Appian 67,
80 Appolonia 114, 114 Apronius, Lucius
29 Apuleius, Lucius 71, 80, 80,
92 Aquädukt 34, 56, 57, 98 Aquileia
128 Araber 229, 231, 232, 240, 241, 245, 246,
249, 252, 261, 262, 263, 264, 271, 273, 274,
275, 280, 308, 315, 353 Arabia 60 Arabien
238, 240, 262, 277, 300, 304, 323 Arbeo 253,
280, 288 Arbogast 147, 148, 149, 150, 152,
155 Arcadius von Konstantinopel, oströmischer
Kaiser 146, 147, 148, 149, 155, 165, 184,
187 Archigenes 61, 62, 80 Architektur 56,
67, 69, 196, 299 Ardarich, Herrscher der
Gepiden 174 Ardaschir I., persischer
Großkönig 89, 89, 95, 98, 100, 101, 102, 114,
119, 218 Arensnuphis s. Isis Aretino,
Spinello 208 Argentarius, Julius
209 Ariacius, westgotischer Fürst
136 Ariagne 182 Arian 66 Arianismus
123, 138, 139, 141, 146, 162, 182, 202 Arista
348 Aristides, Aelius 56, 68 Aristoteles
22, 49, 71, 79, 98, 118, 129, 289, 300, 324,
327, 364 Arius 122, 123, 134, 135, 137, 150,
202 Armenien 215 Arminius 25, 26, 27, 44,
44, 46, 48, 50, 51 Arnan 22 Arnegunde 194,
213 Arnulf der Böse (von Bayern), Gegenkönig
345, 346, 347, 348, 350, 351, 354, 364,
371 Arnulf von Kärnten, fränkisch-römischer
Kaiser 299, 318, 321, 322, 322, 323, 323, 325,
325, 326, 327, 330, 366, 368 Arnulf 235, 238,
239, 240, 254 Arnulf, Pfalzgraf in Bayern
354 Árpád, Großfürst der Magyaren 323, 323,
325, 343 Arrian 81 Arsaces III.,
armenischer König 141, 143 Arsaces IV.,
armenischer König 147 Arsafius
297 Artabanos II., Partherkönig
44 Artabanos III., Partherkönig 27,
30 Artabanos IV., Partherkönig 89,
97 Artabanos V., Partherkönig 98,
114 Artaxerxes s. Ardaschir I. Artemis s.
Diana Arthur (Artus), angelsächsischer König
207 Aruald, angelsächsischer König
251 Arya Bhatta 183, 203 Aschwagoscha
80 Asen 363 Ashoka, indischer König
178 Ashot Bagrat 320 Ashvagosha s.
Aschwagoscha Asino von Chur 174 Askese
163, 166, 213, 230 Aspalathos s.
Split Aspar 175 Asparuch, bulgarischer
Khan 248, 248, 254, 254, 256 Asser
322 Astronomie 71 Asyrtos
150 Athalarich 220 Athanagild, König der
Westgoten 210, 213, 222 Athanarich, Herrscher
der Westgoten 139, 142, 143, 145,
146 Athanasius 122, 127, 134, 135, 136, 137,
138, 139, 140, 141, 144, 146, 150,
152 Athanatos Epitynchanos 132 Athaulf,
König der Westgoten 166, 167, 173, 184,
185 Athena 99 Athenaeos von Attalia
33 Athenagoras 80 Äthiopien 134 Athos
357, 357 Atilius Aebutianus 81 Attalus,
Markomannenkönig 105 Attalus, weströmischer
Kaiser 167 Attianus, Publius Acilius
63 Attila, Hunnenkönig 121, 156, 158, 160,
160, 161, 170, 170, 172, 172, 173, 174, 175,
184, 184, 185, 187, 349 Attis 92 Audofleda
182 Auferstehung 21 "Die Auferstehung"
(Gemälde) 12, 12 Augustinus von Canterbury
190, 190, 230, 237, 239, 254, 254 Augustinus,
Kirchenlehrer 49, 121, 126, 127, 127, 147, 148,
149, 150, 150, 157, 158, 163, 165, 166, 168,
168, 169, 186, 205, 217, 219, 296,
326 Augustus, römischer Kaiser 13, 14, 14,
15, 24, 26, 27, 27, 31, 34, 44, 44, 45, 47, 49,
50, 56, 66, 67, 69, 85, 93, 94, 133,
165 Aurelian, Lucius Domitius, römischer
Kaiser 89, 106, 107, 107, 108, 109, 114, 114,
117, 119 Aurelianische Mauer 108 Aurelius
Victor, Sextus 89, 150 Aureolus 105, 107,
117 Ausonius, Decimus Magnus 142, 151,
151 Austrien 214, 217, 237, 264 Authari,
König der Langobarden 216, 217, 219 Autun,
Schlacht von 206 Auxentius 144 Averroes
263 Avicenna 263 Avidius Cassius 74,
80 Avitus von Vienne 182 Avitus,
weströmischer Kaiser 175 Awaren 192, 212,
227 Axid 151 Axidares, König der Parther
62
B Baal-Tempel
(Palmyra) 97 Bacon, Roger 263 Badwilla s.
Totila Bagdad 262, 277, 280, 300,
352 Bahram I., Sassaniden-Herrscher 108,
109 Bahram II., 111 Bahram V.,
Sassaniden-Herrscher 168 Bajan, Khan der
Awaren 212 Bajuwaren 183 Balamir 144,
151 Balbinus, Decimus Caelius Calvinus,
römischer Kaiser 114 Balduin I., Graf von
Flandern 325, 325 Balthilde 241, 242, 245,
255 Ban Chao 39, 65 Ban Gu 40 Ban Yong
65 Ban Zhao 40, 80 Bar Deisan s.
Bardesanes Bar Kochba 58, 66, 67, 70, 81,
82 Bardas 331 Bardas Phokas 358 Bardas
Skieros 358 Bardesanes 80 Barmakiden
304 Barnabas 48, 49 Barrabas 29,
33 Bartoli, Pietro Santi 71 Basileios I.
Makedon, byzantinischer Kaiser 316, 316, 321,
325, 330, 368 Basileios II. Bulgaroktonos,
byzantinischer Kaiser 341, 341, 358, 358, 359,
364, 367 Basileios von Caesarea s. Basilius
der Große Basileios, Eunuch 358 Basilikos
177, 179 Basilius der Große 127, 143, 145,
146, 151, 152 Basina 80, 176 Basinus,
König der Thüringer 175, 176 Bassanus
82 Bassianus, römischer Kaiser 97 Bassus,
Junius 141 Bat-Zabbai s. Zenobia Bauto
184 Bayern 183, 218, 241,
285 Bayeuxteppich 302 Beatus von Liébana
351 Beda Venerabilis 261, 268, 268, 275, 288,
288 Begga 254 Belisar 193, 205, 206, 206,
207, 208, 209, 210, 211, 212, 220, 222,
223 Benedikt I., Papst 214, 215 Benedikt
III., Papst 324, 325 Benedikt V., Papst
357 Benedikt VII., Papst 360, 370 Benedikt
XVI., Papst 38 Benedikt von Aniane
325 Benedikt von Nursia 189, 190, 191, 199,
199, 205, 208, 217, 220, 220, 299, 306, 325,
362 Benediktiner 190, 191, 199, 253, 266,
274, 306, 345 Benediktinerregel 191, 199,
253 Ben Gurion, David 58 Benno
345 Beornwulf, König von Mercia
308 "Beowulf" 301 Berchar, Hausmeier
251 Berengar, Mönch 325 Berengar I., König
von Italien 321, 323, 334, 346, 348,
365 Berengar II., König von Italien 336, 353,
354, 355, 356, 357, 364, 365, 365, 367, 368,
369 Berhtric 311 Berhtun, König von
Westsussex 251 Berig, gotischer König
127 Bernhard von Septimanien 326 Bernhard,
Heiliger 353 Bernhard, italienischer König
306, 307, 326 Berno von Baume 365 Berta
318 Bertha, Ehefrau Pippins III.
265 Bertha, Ehefrau von Aethelbert
217 Bertha, Mutter Konrads von Hochburgund
351 Bertha, Ehefrau Angilberts
325 Berthold, Herzog von Bayern 351,
352 Berthred 250, 253 Berthwald,
angelsächsischer Herrscher 248 Bertoald
234 Bertrada, fränkische Königin 289,
289 Bhasa 151 Bibel 20, 59, 79,
138 Bieda 200 Bilderstreit 261, 272, 285,
309 Bildungswesen 261, 299, 301, 305,
322 Bilichilde 234, 235 Bisi von East
Anglia 248 Bjarni Herjólfsson 362,
363 Blasius 151, 151 Bieda 72, 160, 170,
184 "Blutgericht zu Verden" 284 Bodidharma
202, 202, 220 Boethius, Anicius Manlius
Severinus 183, 204, 204 Bogomilen
350 Böhmen 342, 350 Boiern 24 Boleslaw
I. Chrobry, König von Polen 342, 342, 343, 350,
353, 360, 363, 365, 368, 370, 371 Bonampak
124 Bonfigli, Benedetto 188 Bonifacius
168, 169 Bonifatius I., Papst
167 Bonifatius IV., Papst 67, 231,
236 Bonifatius V., Papst 237,
238 Bonifatius, angelsächsischer Missionar
260, 260, 261, 266, 268, 270, 271, 273, 273,
274, 275, 276, 278, 279, 279, 284, 289, 289,
291, 293 Bonifaz VII., Gegenpapst
360 Bonner Vertrag 348 Bonosus, Quintus,
römischer Kaiser 109, 110, 114, 119 "Book of
Durrow" 248, 245, 338 "Book of Keils"
338 "Book of Lindisfarne" 338 Boris I.,
Khan der Bulgaren 314, 316, 321, 322, 326,
370 Boris II., Bulgarenherrscher
358 Borzivoy, Premysliden-Herrscher 342,
350 Bosch, Hieronymus 150 Boso von Vienne,
König von Niederburgund 319, 326 Boudicca,
Königin der britischen Icener 32, 35, 36, 45,
45 Bragi 326 Brahmagupta 239,
254 Brian, König von Munster 359 Brigid
184 Britannicus 34, 44, 48 Britannien 32,
65, 142, 164, 173, 192, 219, 230, 238, 247, 248,
270, 279, 287, 306, 308, 318, 319, 322,
345 Brüdergemeinde (Corpus Fratrum)
203 Brunhilde, fränkische Königin 194, 213,
214, 214, 215, 217, 220, 227, 234, 236, 237,
237, 254 Bruno von Köln, Erzbischof, Herzog
von Lothringen 348, 354, 365, 365 Bruttia
Crispina 76 Brutus 44 Buchara 319,
355 Buchmalerei 338 Buddha 108, 117, 134,
146, 146, 157, 177, 177, 191, 198, 198, 206,
210, 242, 267 Buddha Amitabha
200 Buddhabadra 165 Buddhismus 169, 176,
191, 198, 201, 206, 233, 242, 267,
312 Budhagupta, indischer König 176 Budic
II., bretonischer König 208 Budic,
bretonischer Prinz 201 Bujiden
352 Bulgaren 241, 248, 280, 306, 348 Bulla
Felix 95 Bulscu, Führer der Magyaren
353 Burgunder 166, 170, 192, 200, 201, 206,
237, 321, 322 Burkhard I., Herzog von
Schwaben 346, 347, 351, 354 Burkhard II.,
Herzog von Schwaben 354, 358 Burrus, Sextus
Africanus 34 Butilin, Alamannenherzog
210 Byzantinisches Reich s. Oströmisches
Reich Byzanz 134, 162, 316, 336,
360
C Cadmon s.
Caedmon Cadwallon, König von Gwynedd
203 Caecilian, Bischof 166 Caecina, Aulus
37, 38 Caedmon 254 Caedwalla,
angelsächsischer Herrscher 246, 249,
251 Caelestius 166 Caesar Bardas
325 Caesarius 200 Cajus 113 Caligula,
römischer Kaiser 17, 30, 31, 32, 32, 34, 44, 45,
45, 46, 76 Calixtus I., Papst 96, 97, 114,
114, 117 Camera Obscura 323 Cancor
282 Candidianus 132 Cao Cao 77, 78, 81,
85, 95, 96, 115 Cao Pei, chinesischer Kaiser
96, 101, 115 Capellianus 101 Caracalla,
römischer Kaiser 67, 79, 82, 84, 88, 88, 93, 94,
95, 96, 97, 97, 100, 107, 115, 115, 116, 117,
130 Caracalla-Bogen 86 Caracalla-Thermen
96, 96 Caradog, König von Gwynedd
287 Caraka 115 Caratacus 34 Carausius,
Marcus Aurelius Mausaeus, römischer Kaiser 111,
112, 113 Caravaggio, Michelangelo Merisi de
12 Carentius von Köln 213 Carinus, Marcus
Aurelius, weströmischer Kaiser 110,
116 Carnutum 62, 130 Carpaccio, Vittore
88 Cartimandua, keltische Königin
45 Carualda 26, 45 Carus, Marcus Aurelius,
römischer Kaiser 107, 110, 111, 115 Cäsar,
Gaius Julius 14, 24, 26, 28, 31, 32, 44, 45, 73,
84, 98, 110, 129, 200 Cäsarius, Bischof von
Arles 220 Cassianus 145 Cassiodorus,
Flavius Magnus Aurelius 183, 207, 209, 216,
220 Cassius 44 Cassius Dio 67, 88, 93, 97,
98, 98, 99, 115, 115 Cedd, Bischof
246 Cedmon s. Caedmon Cedric
203 Ceionius Commodus, Lucius 82 Celsus
81 Celsus, Aulus Cornelius 29, 45,
45 Cenberth, angelsächsischer Herrscher
246 Cenwalh, König von Wessex 246,
247 Ceolwulf, König von Northumbria 273,
275 Ceram, C.W. 196 Cerdic von Wessex,
angelsächsischer König 205 Cerealis, Petilius
38 Ceretic, britischer König 177 Ceylon s.
Sri Lanka 178 Chadidja 218, 238,
256 Chaerea, Cassius 32 Chagen, König der
Hunnen 227 Chalkedon, Konzil von 162, 174,
181 Chandragupta I., indischer König 123,
134, 151, 154 Chandragupta II., indischer
König 145, 166, 169, 184 Chang Chung-Ching
95, 95, 115 Chang'an 281 Channing, John
364 Charibert I., fränkischer Herrscher 212,
237 Charibert II., fränkischer Herrscher
240 Charidschiten 245 Charietto
142 Chatam-Insel 340 Chatten 27,
30 Checa y Sanz, Ulpiano 160 Chen Baxian,
chinesischer Kaiser 211, 214, 220 Chen Zhuo
131, 171 Chichén Itzá 196, 314 Childebert
I., fränkischer Teilkönig 194, 203, 206, 208,
210, 210, 211, 212, 214, 220, 220 Childebert
II., fränkischer König 215, 216, 217, 218, 220,
223 Childebert III., fränkischer König 252,
270 Childebert, Sohn des Grimoald 244, 255,
257 Childerich I., fränkischer König 175,
176, 177, 180, 184, 194, 203, 210 Childerich
II., fränkischer König 246, 248 Childerich
III., fränkischer König 268, 276, 279, 289,
292 Chilperich I., fränkischer König 194,
212, 213, 214, 215, 217, 219, 220, 221, 221,
254 Chilperich I., Burgunderkönig 172, 177,
179, 182, 221 Chilperich II.,
Burgunderherrscher 179, 221, 270, 271,
272 China 24, 29, 30, 59, 61, 70, 72, 75, 95,
96, 106, 108, 132, 141, 146, 198, 202, 216, 227,
232, 233, 234, 235, 237, 239, 242, 269, 270,
280, 281, 312, 319, 344, 347, 350,
358 Chindaswind, Westgotenkönig
244 Chlodio, König der salischen Franken 168,
169, 174, 210 Chlodobert 215 Chlodomer,
fränkischer König 194, 203, 204, 210, 221,
223 Chlodoswint 212 Chlodowech s.
Chlodwig Chlodwig I., fränkischer König 149,
154, 156, 159, 159, 162, 162, 163, 176, 180,
180, 182, 182, 183, 184, 184, 187, 190, 191,
192, 194, 194, 200, 200, 201, 201, 202, 203,
203, 206, 207, 209, 210, 210, 212, 219, 220,
221, 223, 230, 237, 298 Chlodwig II.,
fränkischer König 241, 242 Chlodwig III.,
fränkischer König 2 52 Chlothar I.,
fränkischer König 194, 203, 204, 206, 208, 210,
211, 212, 212, 213, 220, 221, 223 Chlothar
II., fränkischer König 214, 218, 219, 221, 227,
234, 236, 237, 238, 239, 240, 241, 254, 254,
255, 257 Chlothar III., fränkischer König
241, 245, 246, 250, 254, 255, 255 Chlothar
IV., austrischer Schattenkönig
271 Chlothilde, fränkische Königin 182, 203,
203, 210, 221, 221 Chnodomar, Alamannenfürst
140, 140, 141 Chosrau I. Anuschirwân,
persischer Großkönig 191, 206, 207, 211, 215,
221, 222, 242 Chosrau II. Parviz, persischer
König 191, 215, 218, 237, 238 Chosroes s.
Chosrau I. Anuschirvan Chramn
194 Chrestus, Geminius 98 Christentum 20,
31, 35, 36, 42, 55, 59, 63, 69, 74, 79, 92, 95,
100, 104, 108, 126, 131, 132, 133, 135, 136,
140, 143, 144, 145, 146, 162, 163, 166, 168,
171, 182, 199, 209 Christenverfolgung 16, 17,
31, 36, 55, 90, 95, 103, 104,
131 Christianisierung 191, 192, 230, 264,
265, 282, 284, 309, 317, 342, 350, 357, 359,
360, 362, 363 Christogramm
126 Christophorus, Heiliger
122 Christophorus, Papst 345 Chrodechilde
s. Chlothilde Chrodegang, Bischof
289 Chrysostomos, Johannes 147 Chung Tsung
257 Cissa, angelsächsischer König
202 Cittinus 91 Civilis, Gaius Julius 37,
45, 45, 51 Claudian von Alexandria
148 Claudius II. Gothicus, römischer Kaiser
106, 106, 107, 114, 115, 115 Claudius Nero,
Tiberius, römischer Kaiser 47 Claudius
Pompeianus 81 Claudius, römischer Kaiser 17,
17, 32, 32, 33, 34, 35, 44, 45, 45, 48, 49,
75 Cleander, Marcus Aurelius 77, 81,
84 Clemens von Alexandria 77 Clothilde
163 Cluny, Kloster 345 Cluniazensische
Reform s. Kluniazensische Reform Coelred,
König von Mercia 270 Coelwald, König von
Mercia 270 Coenwulf, König von Mercia 286,
287 Cölestin I., Papst 168, 171, 174,
186 Colmcille 208 Columba s.
Kolumban Columbanus s. Kolumban Comazon,
Valerius 98 Commodus, römischer Kaiser 43,
57, 72, 75, 75, 76, 77, 78, 80, 81, 8l, 83, 84,
85, 92, 97, 115 Cono-Mark, König von Cerniw
und Poher 207 Constans II., Kaiser von Byzanz
242, 243, 244, 245, 246, 255, 256 Constans,
Flavius Julius, römischer Kaiser 126, 136, 137,
138, 139, 142, 151, 152, 153 Constantia 132,
136, 139 Constantin Cephalas
353 Constantin Pogonatos s. Konstantin
IV. Constantinus Africanus 366,
367 Constantinus, Flavius Valerius s.
Konstantin I., der Große Constantinus,
Flavius Claudius s. Konstantin
II. Constantius I. Chlorus, römischer Kaiser
89, 112, 113, 116, 118, 130, 131, 137, 142, 151,
151, 152, 153 Constantius II., Flavius
Julius, römischer Kaiser 126, 129, 136, 137,
138, 139, 140, 141, 142, 146, 150, 151, 151,
152, 153, 155 Constantius III., Flavius,
weströmischer Kaiser 168, 173, 185,
187 Constantius, Flavius Claudius s.
Gallus Constantius, Gaius Flavius Valerius s.
Constantius I. Chlorus "christologische
Frage" 126 "Codex Aureus" 266 "Codex
Cottonianus" 301 "Codex Euricianus"
179 "Continuationes" 227 "Corpus Juris
Civilis" 199, 205 Copán 196 Corbulo,
Gnaeus Domitius 32, 35, 45 Córdoba 262, 277,
278, 284, 284, 355 Cordus, Cremutius
29 Cornelius, Papst 115 Cornelius Palma
60 Corvey, Kloster 299, 309, 309 Covadonga
273 Cozroh 308 Crassus, Marcus Licinius
73 Crispus 133, 134, 135, 152, 154 Cu Shi
70 Custennin 359 Cuthbald von
Peterborough, Abt 250 Cuthbert 224, 244,
251 Cuthred, angelsächsischer König 278, 278,
287 Cyprian von Karthago 90, 91, 115, 115,
145 Cyrill s. Kyrill
D Dacheng
202 Dagobert I., fränkischer König 224, 227,
227, 238, 239, 239, 240, 241, 241, 247, 254,
255, 255, 256, 257 Dagobert II., König von
Austrien 244, 249, 255, 257 Dagobert III.,
fränkischer König 270 Daigo, Kaiser von Japan
344 Daker 60 Dalai-Lama 267 Dalheim,
Werner 91 Dalmatius 136, 137 Damaskios
205 Damaskus 269, 277, 277 Damasus I.,
Papst 123, 139, 146, 147, 151, 152,
166 Damian 91, 130 Dänemark 305, 309, 334,
337, 355, 361, 366 Dänen 319, 345,
355 Danewerk 305 Dante Alighieri
47 Danwyn, Owein, König von Rhos
203 Dao'an 142, 144 Daoxuan 245 David,
biblischer König 337, 339 David, Heiliger
208, 213 Decebalus, König der Daker 40, 41,
60 Decentius, Caesar 140 Decius, römischer
Kaiser 88, 89, 90, 91, 93, 102, 103, 104, 105,
107, 115, 115, 116, 117 "De Civitate Dei"
159, 163, 165, 168 Delhi 363 Demeter
104 Demetrios 118 Desiderata 285,
289 Desiderius von Vienne 234 Desiderius,
König der Langobarden 278, 279, 281, 282, 289,
292, 293 Deutsches (ostfränkisch-römisches)
Reich 6, 334-337, 346-356, 359, 361,
363 Dhuoda 308, 312, 326 Diana 72,
107 Diaphantos von Alexandria
103 "Diaspora" 58 Didius, Aufidius
Victorinus 73 Didius, Severus Julianus,
römischer Kaiser 73, 81, 81, 84 Dietrich von
Bern s. Theoderich der Große Diodor 28,
45 Diodorus Siculus s. Diodor Diogenes
Laertios 98, 115 Diokletian, römischer Kaiser
89, 91, 93, 93, 97, 107, 110, 110, 111, 112,
113, 115, 116, 117, 122, 130, 131, 136, 149,
151, 152, 171, 205, 331 Diokletian-Palast
(Split) 87, 113, 113, 154 Dionysios von Paris
103 Dionysius der Große 105, 116 Dionysius
Exiguus 5, 205, 248 Dionysius von Rom, Papst
105, 116, 116 Diophantos von Alexandria
116 Dioskurides 209, 327, 353 "Divide et
impera" 110 Djauhar 355 Djemila
86 Dofri 318 Dogen 253, 253 Dogmatik
104 Dokyo 272 Domangart, angelsächsischer
Kleinkönig 248 Domitia Longina 40, 42,
45 Domitian, römischer Kaiser 17, 23, 40, 40,
41, 42, 43, 45, 45, 49, 51, 60, 62, 63, 84,
85 Domitianus Germanicus s.
Domitian Domitianus, Domitius 113 Domitius
Ulpianus s. Ulpian Donar 264 Donata
91 Donatisten 132 Donatus der Große 133,
138, 166 Donatus, Aelius 132, 139,
151 Dong Zhou 77, 78, 85 Donus, Papst
249 Drachenboot 302, 310 Dracontius von
Karthago 181 Drahomira, böhmische Regentin
350, 365, 371 Dreifelderwirtschaft
282 Drogo 268, 276 Drogo von Metz, Bischof
313 Drusus 28, 30, 45, 45, 50 Dschabir Ibn
Haijan 276, 289 Dschihad s. "Heiliger
Krieg" Dublin 347 Dubravka, Ehefrau
Mieszkos I. 343, 368 Duby, George 264 Du
Fu 289, 289, 291 Dunstan, Heiliger 352,
355 Dura Europos 100
E Eadbert Praen,
König von Kent 284, 287 Eadberth, König von
Northumbria 275, 277, 279, 280 Eadred von
Carlisle 320 Eadred, König von England
352 Eadric, König von Kent 251 Eadwine
339 Ealchred, König von Northumbria 280,
281 Ealdbert 272 Ealhmund 287 Eanmund,
König von Kent 280 Eanred, König von
Northumbria 305 Eardwulf, König von
Northumbria 277, 285, 287, 305 Ebas von
Edessa 208, 210 Eberhard, Herzog von Bayern
351, 353 Eberhard, Herzog von Franken
351 Ebroin 227, 245, 248, 249, 250,
255 Ecclesius 209 Ecgbert II., König von
Kent 282 Ecgfrith, angelsächsischer Herrscher
247, 248, 249, 250 Ecgwine 253 Echter,
Michael 332 Edgar I., König von England
355 "Edictum Clothari" 237, 240 Editha
349 Edmund, König von England 317, 346, 348,
351 Edmundus, Graf im Kölngau 309 Eduard
der Ältere, König von Wessex 322, 323, 345, 346,
347, 348, 364 Edwin, König von Deira
237 Edwin, König von Northumbria 239,
240 Edwy, König von England 355 Egbert I.,
König von Wessex 296, 304, 306, 308, 308, 311,
326, 326 Egede, Hans 361 Egil
365 Einhard 227, 261, 286, 291, 307, 309,
326, 326 Einion von Deheubarth
360 Eisenherstellung 30 Ekkehard II.
Palatinus, 349, 358 Elagabal, Marcus Aurelius
Antoninus, römischer Kaiser 57, 88, 97, 98, 116,
117 Elagabal, 97, 116 Elephantis
81 Elfleda 311 Eligius 242 Ellendun,
Schlacht von 308 Emma, westfränkische Königin
365 Emmeram 231, 270, 275, 280 Endburga
310 Endo von Aquitanien 271 Engelsburg 56,
67, 67 England s. Britannien Entdecker
360, 362 Eorcenwald 247 Ephesus, Konzil
von 170, 174 Ephräm der Syrer 151 Epiktet
22, 42, 67, 81, 81 Epikur
115 Erbsünde-Lehre 166 Erchanger, Herzog
von Schwaben 347 Erchinoald 242 Eremiten
133, 163, 166 Eresburg 284 Eric,
angelsächsischer König 347 Erik der Rote 318,
360, 360, 361, 362 Ermanarich, ostgotischer
König 139, 144, 151 Ermenrich s.
Ermanarich Ermetruda 310 Ernst, Graf,
Statthalter in Mähren 314 Ernst, Max
150 Eros 65 Erzhu Rong 205 Erzhu Zhao
205 Essener 37 Etheldreda, Königin von
Northumbria 248 "Etymologiae" (Enzyklopädie)
240 Etzel s. Attila Eucharius 103 Eudes
der Tapfere s. Odo Eudo, Herzog von
Aquitanien 260, 274 Eudokia (Tochter
Eudoxias) 175, 204 Eudoxia, oströmische
Kaiserin 149, 153, 175, 184, 185, 187,
221 Eugarios von Pontus 146 Eugenius,
weströmischer Kaiser 148, 149, 150, 152,
155 Eugippus 202 Eulalia 319 Eulogius
von Córdoba 315, 326 Eunuchen 76 Euphrat
111 Euphrates von Köln 138 Eurich,
westgotischer König 176, 177, 179, 179,
180 Euripides 15 Eusebius von Caesarea 90,
103, 104, 109, 114, 128, 131, 132, 133, 134,
137, 152, 171 Eusebius von Nikomedia 139,
155 Eutharich 202, 203 Eutolmius Tatianus,
Flavius 148 Eutropia 152 Eutropius
149 Evangeliar 337, 339 Evangeliar Ottos
II. 333 Evangeliar Ottos III.
363 Evangeliar, Lorscher 299 Evangelisten
20 Everger von Köln 363 Ewald 252 Eyck,
Hubert van 28 Ezana, äthiopischer König 134,
138 Ezechias, biblischer König
337
F Fabian, Papst 100,
103, 116 Fan Rong 68 Fan Ying 59,
65 Fasir 152 Fatima 254, 255,
345 Fatimiden 345, 356 Fausta, Flavia
Maxima, römische Kaiserin 135, 152,
153 Faustina d. Ä. 68, 70, 81, 81 Faustina
d. J. 68, 80, 81, 81, 82 Faxian 166 Fayong
167 Feletheus s. Fewa Felicitas 17,
95 Felix III., Papst 180, 181 Felix,
Märtyrer 318 Felsendom (Jerusalem) 224, 229,
229, 252, 252 Fergil 289 Fès
285 Feudalismus s. Lehnswesen 303 Fewa,
König der Rugier 181 Filimer, gotischer König
127 Findan 326 Firdausi 360, 365,
366 Firmianus, Lucius Caecilius s.
Laktanz Firmus, maurischer Fürst
144 Flandrin, Hyppolyte 20 Flaochad
242 Flavian, byzantinischer Patriarch
185 Flavianus, Julius 98 Flavius
Constantius, weströmischer Feldherr 166,
167 Flavius Josephus 23 Flavius Jovinus
142 Flavius Theodosius 145 Florentinus,
Lucius Caesius 75 Florentins
145 Florianus, Marcus Annius, römischer
Kaiser 109, 116 Florus von Lyon
297 Folchart 317 Fontenoy, Schlacht von
298 Formosus, Papst 323, 325, 326,
326 Forum Romanum 41, 52, 70, 70,
94 Fotografie 323 Frank, Herbert
233 Franken 162, 179, 180, 191, 192, 194,
195, 200, 206, 207, 209, 219, 284,
348 Frankenreich 180, 182, 192, 194, 200,
201, 203, 210, 212, 214, 215, 218, 237, 239,
240, 244, 247, 250, 251, 261, 264, 265, 268,
273, 274, 276, 278, 279, 281, 282, 286, 297,
298, 302, 303, 306, 307, 310, 312, 315, 316,
321, 322, 338, 346, 354 Frankreich 353, 361;
s.a. Westfränkisches Reich Franz von Assisi
216 Fredegar 227, 240, 241,
321 Fredegunde, fränkische Königin 194, 195,
213, 214, 217, 218, 220, 221, 221 Frey
19 Freya 19, 326 Friedrich I., Barbarossa
291 Friedrich, rugischer Königssohn
181 Friesen 29 Fritigern, westgotischer
Fürst 129, 144, 145 Frontinus, Sextus Julius
42, 45 Fronto, Claudius 72 Fronto,
Cornelius 68 "Frühere Qin" 141 Frumentius
134 Fu Hsien 149 Fu Jian, chinesischer
Herrscher 144, 145, 146 Fujiwara
314 Fukuoshi Omura 311 Funanreich
35 Furius Sabinus 102
G Gabinius Secundas,
Publius 32 Gabriel, 238, 239 Gadarich
127 Gaerin 227 Gaetulicus, Gnaeus
Cornelius 31 Gaiobomarus, Quadenkönig
97 Gaiso, 139 Galba, Servius Sculpius,
römischer Kaiser 30, 36, 37, 40, 45, 46, 48, 49,
51 Galen 49, 70, 73, 78, 79, 82, 82, 97, 98,
209, 323, 327 Galerius, römischer Kaiser 89,
113, 116, 118, 130, 131, 132, 152, 152, 153,
154, 171 Galla 147 Galla Placidia,
weströmische Kaiserin 165, 166, 167, 168, 170,
173, 184, 185, 187 Gallicus, Rutilius
39 Gallien 69, 105, 106, 143, 149, 167, 174,
176, 180, 182, 200, 361 Gallienus, Publius
Licinus Egnatius, römischer Kaiser 104, 105,
106, 107, 108, 115, 116, 116, 118, 119 Gallus
Anonymus 343 Gallus von Clermont, Bischof
203 Gallus, Cestius 39 Gallus,
Constantius, römischer Kaiser 140,
152 Gallus, Gaius Vibius Trebo nianus,
römischer Kaiser 103, 104, 105, 117,
117 Gallus, Heiliger 230, 237, 237, 243, 253,
255, 255, 331 Galswintha 213, 214, 220,
221 Gana 113, 313 Ganjin 280 Gao Huan
206 Gaozong, chinesischer Kaiser
269 Garibald, Bayernherzog 214,
217 Gautama Siddharta 271 Geber s.
Dschabir Ibn Haijan Gebhard I., Bischof von
Konstanz 318 Geiger, Johann Nepomuk
172 Geilana 251 Geiserich, König der
Wandalen 158, 161, 168, 168, 168, 171, 172, 175,
176, 177, 179, 182, 185, 192, 206 Geisericus
s. Geiserich Gelasius I., Papst 182 "Gelbe
Turbane" 76 Gelimer, König der Wandalen 205,
206 Gellus, Aulus 70 Gembö 274 Gemmei,
japanische Kaiserin 268 Genovefa von Paris
201, 203 Gent, Justus von 22 Geoffrey of
Monmouth 175, 207 Georg 130 Georgios von
Laodikeia 138 Georgius 308 Gepiden
175 Gerberga 357, 366 Gerberich,
westgotischer Fürst 137 Gerbert von Aurillac
s. Silvester II. Gereon 130 Gerhard von
Cremona 365 Germanen 15, 18, 19, 19, 24, 27,
33, 43, 53., 68, 72, 102, 109, 129, 148, 161,
173, 174, 179, 194, 195, 230 Germanenkriege
24, 25, 41 "Germania" 19 Germanicus,
Julius Caesar 26, 27, 28, 30, 44, 45, 46, 46,
50 Germanos von Konstantinopel
273 Germanus von Paris 211, 215,
221 Germanus, Abt von Moutier-Grandval
241 Germanus, Bischof 169 Gero von Köln
357 Gero, Graf der fränkischen Ostmark 342,
350, 366, 369 Gerold, Herzog in Bayern
293 Gerontius 166 Geschichtsschreibung 15,
16, 23, 98, 212, 216, 218, 275 Geta, Publius
Septimius, römischer Kaiser 79, 82, 84, 94, 95,
96, 115, 117, 117 Géza, Großfürst von Ungarn
375 Géza, Herzog von Ungarn 343,
358 Ghasnawiden 341 Giambattista Della
Porta 323 Gibika, Burgunderkönig
166 Gibraltar 271 Gildas der Weise
208 Gildo, Herrscher in Afrika
149 Giovanni 189 Gisela von Chelles
289 Giselbert, Herzog von Lotharingien 347,
351, 366 Giselher s. Gislahar Gislahar,
Burgunderkönig 166, 170 Giso von Köln
252 Giso, Ehefrau des Fewa 181 Giulio
Romano 157 Gladiatorenkämpfe 16,
16 Glaskunst 27, 195 Gnesen 342 Gnosis
74 Godegisel, König von Burgund 179, 183,
201, 206, 221 Godegiselus, Wandalenkönig
185 Godfred I., Wikingerführer 359,
361 Godinus 238 Godisklos, König der
Wandalen 165 Godomar I., Burgunderherrscher
179, 204, 206, 221 Goethe, Johann Wolfgang
von 47, 49, 300 Goldschmiedekunst
195 Gongsun Shu, König von Sichnan 28,
29 Gongsun Yuan 100, 101 Gordian I.,
römischer Kaiser 101, 114 Gordian II.,
römischer Kaiser 101, 114 Gordian III.,
römischer Kaiser 101, 102, 106, 117 Gorm der
Alte, dänischer König 323, 355, 359,
366 Goten 26, 69, 102, 105, 106, 129, 138,
139, 144, 146, 162, 191, 192 Gotfrid,
Alamannenherzog 251, 253, 269 Göttrik,
dänischer König 289, 305, 309, 327 Gottschalk
306, 312, 326, 327 Gozbert 251, 256, 268,
306 Grabbe, Christian Dietrich
44 Grabeskirche (Jerusalem) 136, 136, 137,
137 Graharvarman, Maukhar-König
234 Gratian, römischer Kaiser 42, 144, 145,
146, 147, 147, 148, 150, 152, 152, 155 Greco,
El 147 Gregor der Erleuchtete 113 Gregor
I., der Große, Papst 127, 127, 188, 190, 190,
191, 213, 215, 217, 217, 219, 221, 221, 230,
231, 231, 235, 237, 238, 254, 255, 281, 292,
301 Gregor II., Papst 261, 268, 270, 273,
276, 289 Gregor III., Papst 274, 274, 289,
291, 293 Gregor IV., Papst 310, 325 Gregor
V., Papst 337, 363, 366, 369, 370 Gregor von
Tours 163, 182, 183, 195, 203, 209, 214, 216,
218, 218, 221, 221 gregorianischer Gesang
217, 301 Gregorius von Nazianz 127, 151, 152,
152 Gregorius von Nyssa 137, 144, 151,
152, Griechenland 357; s.a. Oströmisches
Reich "Griechisches Feuer" 248, 249,
352 Grifo, Herzog von Bayern 276,
277 Grimald von Sankt Gallen 312,
331 Grimoald 241, 242, 244, 246, 247, 255,
257, 270, 271, 272, 273, 291 Grönland 360,
362 "Großes Heiligtum von Kasuga", (Japan)
259 Großmähren 309, 317, 322, 342 Grove,
Noel 197 Grünewald, Matthias 15, 150,
163 Guba 279 Guido II. von Spoleto,
italienischer König 323, 325 Gu Kaizhi 141,
152 Gunâdhya 117 Gundaher s.
Gundikar Gundamund, Wandalenkönig 180,
182 Gundemar, westgotischer König
236 Gunderich, König der Wandalen 165, 169,
185 Gundericus s. Gunderich Gundicharius
s. Gundikar Gundikar, burgundischer König
166, 170, 184, 185 Gundobad, König von
Burgund 179, 181, 182, 183, 192, 200, 201, 201,
202, 206, 221 Gundomar, Burgunderkönig
166 Gundowech, Bugunderkönig 176,
177 Gundumad, Alamannenfürst 140 Gunnbjörn
318, 360 Gunter s. Gundikar Gunthar von
Köln 313, 316 Günther s.
Gundikar Guntherich 102 Gunthram Boso,
Herzog von Austrien 216 Guntram, König in
Burgund 194, 212, 213, 214, 217, 218,
221 Gunzo 234 Guo Ziyi 280 Gupta-Reich
134, 169, 176 Gurgis Ibn Bachtischu
280 Guthfrith Hardicnutson, König von York
320 Guthrum, Dänenkönig und Normannenherzog
319, 324
H Haakon der Große,
norwegischer König 362 Hadebald von Köln
307 Hadrian I., Papst 282, 286, 289, 289,
290, 291, 299 Hadrian II., Papst 317, 325,
326, 328 Hadrian, Mönch 247 Hadrian,
römischer Kaiser 43, 56, 62, 63, 63, 64, 65, 66,
67, 69, 71, 80, 81, 82, 82, 84, 85, 94, 95, 199,
235, 301 Hadriansbogen (Palmyra)
54 Hadrianswall 65, 65 Hadrianus, Publius
Aelius s. Hadubrant 301 Hadwig 354,
358 Hagia Sophia (Konstantinopel) 189, 207,
207, 295 Haido von Basel, Bischof
297 Haithabu 303, 305, 305, 351 Hakam
III., Kalif von Córdoba 364 Haldetrud
241 Haly Abbas 366 Hamburg 302,
310 Hamdan Qarmat 349 Han-Dynastie 24, 29,
53, 54, 59, 76, 96, 236 Han Kan 289 Han Yü
s. Han-Yu Han-Yu 312, 327 Handel 232, 303,
305, 313 Hang Ming Ti, chinesischer Kaiser
35 Hannibal 108 Hannibalianus 136 Hanto
305 Hanuman 177 Harald Blauzahn, dänischer
König 334, 337, 355, 366, 366, 370,
371 Harald I., Schönhaar, König von Norwegen
318, 318, 327, 362 Harald Klak, König von
Dänemark 309, 325, 327 Harith, Kinditenfürst
205 Harsha, indischer König 234, 238,
243 Harun Al Raschid, Kalif 277, 284, 286,
287, 288, 290, 290, 295, 300, 304, 305, 306,
324, 330, 337 Hasan, fünfter Kalif 246, 255,
255 Hasaw Caan Kawil 252 Hathumoda
327 Hatto von Mainz 366, 368 Hausmeier
227, 240, 244, 264, 279 Heaberht, König in
Kent 280 Heden der Ältere 268 Hegel, Georg
Friedrich Wilhelm 178 Heidentum
230 Heilige Lanze 354 "Heiliger Krieg"
228 Heinrich I., der Vogler, ostfränkisch
(-deutscher) König 333, 342, 346, 347, 347, 348,
349, 350, 350, 351, 356, 364, 365, 366, 366,
368, 369, 371 Heinrich II., römisch-deutscher
Kaiser 334, 365 Heinrich I., Herzog von
Bayern und Lotharingien 348, 351, 352, 353, 354,
368 Heinrich II., der Zänker, Herzog von
Bayern 354, 359, 360, 361, 362, 371 Heinrich
III., Herzog von Bayern und Kärnten 360,
361 Heinrich I., Markgraf von Österreich,
362 Heinrich I., König von Frankreich,
361 Heito, Bischof von Basel 304, 306,
307 Helena 128, 131, 134, 135, 137, 151, 152,
153, 235 "Heliand" 301 Heliodoros 89, 97,
117 Helios, Sonnengott 69 Hellebich
145 Hellenismus 22, 23 Hemming, Dänenkönig
306 Hengist, jütischer Fürst 173, 174, 175,
178, 181 Hephaistion 117 Hera 64,
99 Heraclius s. Herakleios Herakleios,
byzantinischer Kaiser 226, 234, 235, 235, 236,
237, 238, 235, 240, 241, 242, 255, 255, 256,
257, 349 Herculanus 188 Herenius,
römischer Kaiser 115 Heribert von Köln
363 Hermann Billung, Markgraf und Vizeherzog
in Sachsen 350, 354, 366, 369 Hermann der
Cherusker s. Arminius Hermann I., Erzbischof
von Köln 321, 322, 323, 348 Hermann, Herzog
von Schwaben 351 Hermannsdenkmal 25 Hermas
67 Herminafrid, Thüringerkönig 201,
223 Hermogenianus 112 Herodes Agrippa I.,
judischer Tetrarch 32, 46 Herodes Agrippa
II., jüdischer Tetrarch 46 Herodes Antipas,
jüdischer Tetrarch 15, 24, 31, 46, 46,
47 Herodes Atticus 68, 71, 82, 84 Herodes
der Große 32, 39, 49 Herodias 46 Herold,
Erzbischof von Salzburg 355 Heron von
Alexandria 13 Hertford, Synode von
248 Heruler 201 Hesychios
209 Hieronymus von Stridon 47, 126, 127, 127,
139, 140, 144, 147, 151, 152, 152, 157, 164,
165, 166, 166 Hilarius von Poitiers 141, 143,
153, 153 Hilarius, Papst 176, 177 Hilda
245 Hildebald von Köln 287, 307,
317 Hildebrand 301 "Hildebrandslied"
(Heldenlied) 301 Hildegar von Köln
278 Hildegard, Äbtissin in Zürich,
314 Hildegard, Ehefrau Karls des Großen 265,
290 Hildegund 349 Hilderich, König der
Wandalen 192, 204, 205, 221 Hildiko 160, 175,
184 Hillel Hannassi d. J., Patriarch 141,
153 Himeko, japanische Priesterkönigin
117 Hinajana-Buddhismus 201 Hinduismus
176, 243, 268, 276 Hinkmar von Reims,
Erzbischof 326, 327, 330 Hippokrates 73, 78,
209, 327 Hippolyt, Gegenpapst 80, 95, 96,
100, 114, 117, 118 Hisam Ben Abd Al Malik,
Kalif 272, 275 Hiskia, König von Judäa 42,
337 "Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum"
261, 275 "Historia Frankorum" 218 Hitto
von Freising 308 Hlothere, König von Kent
248 Ho Ti, chinesischer Kaiser 60 Hoel I.
Mawr, bretonischer König 208 Hohensyburg
284 Homer 15 Honoria 174 Honorius
Clementianus s. Venantius Fortunatus Honorius
I., Papst 238, 241, 251, 255 Honorius,
Flavius, weströmischer Kaiser 148, 148, 149,
155, 164, 165, 167, 168, 170, 173, 184, 185,
185 Hopewell-Kultur 102 Horaz
23 Hormisdas I., Sassaniden-Herrscher 108,
111 Hormisdas, Papst 202 Horsa 173,
175 "Hortulus" 266, 312 Horyuji-Tempel
(Japan) 268 Hosius von Córdoba
134 Hostilianus 104 Hou Jing 209,
210 Hrabanus Maurus 305, 305, 306, 326, 327,
327, 330, 331 Hrotsvith von Gandersheim 347,
357, 366, 366 Hruodi 268 Hsüan Tsung
269 Hu, chinesische Kaiserin 202, 203, 204,
205, 221 Huang Chao 344 Huanglao
77 Huan Xuan, chinesischer Herrscher
164 Hua To s. Yuan Hua Hubertus von
Maastricht-Lüttich 290, 290 Hucbert 273,
274 Hugeburc 283 Hugibert 291 Hugo
Capet, König von Frankreich, 333, 361,
367 Hugo der Große, Herzog von Franzien 334,
351, 353, 361 Hugo von Tours 297 Hugo,
König von Italien 368 Huiyuan 142,
164 Hunahpu 125 Hunain Ibn Ishaq Al Ibadi
327 Hunald, Herzog von Aquitanien
281 Hunerich, König der Wandalen 172, 175,
179, 180, 185, 204 Hunfrid, Gaugraf von
Churrätien 307 Hunnen 123, 129, 139, 144,
159, 160, 169, 170, 172, 174, 175, 176,
209 Hunwulf 181 Husain s.
Hussein Hussein, Sohn des Kalifen Ali 249,
255, 256 Hygeberht, angelsächsischer
Erzbischof 287 Hyginus, Papst 67 Hypatia
166, 185 Hywel Dda, König von Wales 353,
360
I Ibn Al Gazzar
366 Ibn Al Rumi 300 Ibn An Nadîm
361 Ibn Bisrik 327 Ibn Fadian 335 Ibn
Firnas 319 Ibn Gulgul 361 Ibn Ishaq
229 Ibn Issak 290 Ibn Junis 367 Ibn
Ruschd s. Averroes Ibn Rustam 280 Ibn Sina
s. Avicenna Ibraim Ibn Al Aghlab, Emir von
Ifriqija 287, 327 Idris I., Alidenfürst
285 Idris II., Alidenfürst 285 Idrisiden
285 Idwal Foel, König von Gwynedd 352,
353 Ignatios von Konstantinopel
330 Ignatius von Antiochien 63, 82,
90 Igor, Großfürst von Kiew 346, 352, 367,
369, 371 Ikonoklasmus s.
Bilderstreit Illumination 339 Imad Ad
Daulah, Bujidenherrscher 352 Imma
326 Indien 134, 165, 169, 198, 234, 243, 268,
274, 276, 341, 363 Indra 121 "Indra Sabha"
(Tempel im indischen Ellora) 259 Indravarman
I., Khmer-Herrscher 320 Ine, König von Wessex
253, 272, 273 Ingenuus 105 Ingoberge
212 Innozenz I., Papst 167, 186 Investitur
202 Iona (Kloster) 213, 248 Iran
319 Irenäus 74, 79, 82, 82, 91 Irene,
byzantinische Kaiserin 283, 285, 285, 286, 286,
290, 290, 298, 304, 330 Irland 171, 347,
359 Irmgard 307 Isaac Judaeus 347,
367 Ischyras, Presbyter 136 Ishaq Ibn
Imran 347 Isidor von Sevilla 217, 219, 240,
240, 256, 256 Isidoros von Milet 207 Isis
30, 92, 112, 138 Islam 227, 228, 229, 238,
240, 244, 245, 249, 252, 262, 269, 270, 274,
277, 285, 304, 341 Island 349, 363 Isle of
Man 306 Ismail 358 Ismailiten 345,
371 Iso 313 Isperich s. Asparuch Israel
58 Ita 351 Italien 107, 176, 180, 181,
183, 199, 208, 211, 212, 219, 246, 253, 278,
279, 282, 308 Itzamna 125 Iwrion
333 Ixchel 125
J Jacobus von
Nisibis 138 Jahja Ibn Al Hussain,
Zaiditenkönig 315 Jakobus d.Ä. 32, 46, 46,
49, 306, 315, 355 Jakub Ibn Ishak Al Kindi s.
Al Kindi Jamato-Reich 165 Jamblichos
153 Januarius, Aurelius 130 Japan 165,
205, 234, 242, 268, 287, 314 Jaropolk
359 Jashovarman I., König der Khmer 320,
321 Jasid I., zweiter Omaijadenkalif 249,
255, 256 Jasovarman I., Khmer-Herrscher
297 Jayapala, indischer Herrscher
341 Jayavarman II., Khmerherrscher 297,
304 Jelling 334, 334, 355, 359 Jemen
315 Jerusalem 13, 37, 58, 66, 136, 137, 237,
240, 252 Jesaja 31 Jesdegerd,
Sassaniden-Herrscher 242, 244 Jesus Haly
367 Jesus von Nazareth 12, 15, 15, 20, 20,
21, 21, 28, 29, 31, 35, 36, 46, 46, 47, 48, 59,
66, 70, 73, 88, 90, 100, 101, 102, 107, 108,
117, 135, 137, 166, 174, 205, 209, 227,
228 Jianzhen 278 Jiashe Xiaowei
244 Jin-Dynastie 106, 132 Jingu
79 Johanna, Päpstin 314 Johannes VIII.,
Papst 320, 321, 326, 330 Johannes IX., Papst
322 Johannes X., Papst 334, 347, 348, 348,
365 Johannes XI., Papst 345, 350,
368 Johannes XII., Papst 334, 335, 355, 356,
357, 357, 365, 366, 367, 367, 368,
369 Johannes XIII., Papst 357 Johannes
XV., Papst 362 Johannes XVI., Gegenpapst 366,
369 Johannes Chrysostomos 127, 153,
153 Johannes von Damaskus 272,
290 Johannes der Täufer 28, 31, 46, 47,
183 Johannes, Evangelist 15, 20, 32, 42, 42,
46, 47, 47, 48, 49, 74, 115, 219,
299 Johannes Grammaticus 331 Johannes
Kurkusas 352 Johannes Philoponos
206 Johannes von Ravenna, Bischof 162, 181,
181 Johannes Scotus Eriugena 312, 324,
327 Johannes I. Tzimiskes, Kaiser von Byzanz
337, 341, 357, 358, 359, 367, 369,
371 Johannitius s. Hunain Ibn Ishaq Al
Ibadi Jokhang-Tempel 267 Jona 91 Jonas
von Domnonée, britannischer Herrscher
207 Jonaslegende 128 Jordanes 159,
210 Jordanis 127 Josephus, Flavius 23, 38,
47, 47 Jotapianus, Gegenkaiser 102 Jovian,
römischer Kaiser 142 Jovinus 166, 167,
184 Juda Rasi 153 Judäa 24 Judas 20,
28 Judentum 24, 31, 33, 37, 39, 58, 58, 66,
69 Judicael 241 Judith von Bayern 265,
307 Judith, Mutter Heinrichs des Zänkers
354 Judwal von Domnonée 208 Julia 47, 47,
50 Julia Domna, römische Kaiserin 79, 82, 83,
88, 97, 115 Julia Maesa 97, 98, 116 Julia
Mamea 98, 99, 100 Julia Soaemias 97 Julian
Apostata 126, 127, 138, 140, 141, 142, 142, 143,
150, 151, 153, 153, 154 Julianus Argentarius
206 Julius Africanus, Sextus 117 Julius
Florus 28 Julius I., Papst 137 Julius
Nepos, weströmischer Kaiser 161, 185 Junius
Bassus 68 Jupiter 38, 66, 69, 75, 76, 88, 96,
136 Justin s. Justinus der Märtyrer Justin
I., oströmischer Kaiser 202, 203, 204, 222,
223 Justin II., oströmischer Kaiser 212, 215,
216, 222, 223 Justina 144 Justinian I.,
oströmischer Kaiser 189, 190, 191, 192, 193,
199, 204, 204, 205, 206, 207, 208, 209, 210,
211, 212, 215, 220, 221, 222, 222,
223 Justinian II., oströmischer Kaiser 251,
252, 256, 268 Justinianus s. Justinian
I. Justinus der Märtyrer 59, 66, 83, 84, 85,
107 Juvenal 61, 83, 109
K Kaaba
228, 238 Kaedmon s. Caedmon Kairo
356 Kairouan 249, 249 Kaiser-Kanal (China)
235, 235 Kaiserpfalz (Aachen) 305,
305 Kaisertum 286, 297, 298, 306, 322, 336,
354, 356, 359, 363 Kalidasa 185 Kalifat
253 Kallinikos 248, 249 Kallistos s.
Calixtus I. Kamaragupta, indischer König 166,
169 "Kamasutra" 112, 112 Kambodscha
320 Kammu, japanischer Tenno (Kaiser)
287 Kang Senghui 102 Kanischka, Herrscher
der Kushana-Dynastie 39, 47, 47 Kao Tsu s.
Taizong Kao Tsung, chinesischer Kaiser 244,
251, 257 Kapetinger 361 Karl der Große,
fränkisch-römischer Kaiser 216, 227, 241, 258,
260, 260, 261, 265, 266, 281, 281, 282, 282,
283, 284, 285, 286, 286, 287, 287, 288, 289,
290, 290, 291, 292, 293, 294, 296, 297, 298,
299, 299, 301, 303, 304, 305, 306, 306, 307,
308, 309, 312, 313, 320, 321, 323, 325, 326,
327, 328, 330, 334, 336, 337, 339, 347, 348,
354, 355, 356, 369 Karl II., der Kahle,
fränkisch-römischer Kaiser 299, 309, 310, 312,
313, 315, 316, 318, 326, 327, 27, 328, 329, 330,
331 Karl III., der Dicke, fränkisch-römischer
Kaiser 296, 298, 318, 319, 320, 321, 322, 323,
325, 327, 327, 329, 365, 370 Karl III., der
Einfältige, westfränkischer König 323, 330, 346,
347, 348, 349, 353, 367, 367 Karl Martell
260, 261, 264, 265, 268, 270, 271, 272, 274,
275, 275, 276, 289, 291, 291, 292 Karl V.,
französischer König 294 Karl V.,
römisch-deutscher Kaiser und spanischer König
125 Karl, Sohn Karls des Großen 307,
311 Karl, Sohn Lothars I. 315,
328 Karlmann, fränkischer Hausmeier 268, 276,
291 Karlmann, König der Franken 260, 281,
282, 289, 290, 291, 292 Karlmann, fränkischer
König 314, 316, 318, 319, 320, 321, 322, 325,
327, 327, 329 Karolinger 240, 250, 264, 268,
276, 278, 279, 281, 282, 286, 298, 310, 312,
315, 322, 323, 339, 346, 348,
361 Karolingische Minuskel 283,
339 Karolingische Renaissance 283, 299,
338 Karthago 175, 252 Kassapa,
ceylonesischer König 178 Kassia
328 Kastenwesen 176 Kastilien
315 Katakomben 90 Katalaunische Felder
159, 160, 174, 175 Katholizismus
162 Kaundinya, König des Funanreiches
35 Kavamanga, König von Gana 113 Kelsos s.
Celsus Kenneth I., MacAlpin, König der Scoten
313, 328 Kentwine, König von Wessex
288 Kepler, Johannes 71 "Ketzertaufe"
104 Khajuraho, Reliefs von 87 Khmer-Reich
320 Ki no Tsurayuki 344, 350 Kiew 316,
320, 342, 355, 358, 359, 360, 367, 369,
371 Kilian, Bischof von Franken 230, 231,
251, 251, 256, 256, 268, 314 Kimmu
166 Kirche 100, 159, 162, 174, 181, 182, 202,
217, 316, 337 Kirchenmusik
144 Kirchenspaltung s.
Schisma Kirchenstaat 279, 356 Kirchenväter
126, 127 Kirgisen 311 Kitan 347 Kleist,
Heinrich von 44 Klemens von Alexandria 94,
117 Kleomedes 33, 83 Kleopatra Selene
28 Kleph, König der Langobarden 214,
216 Klepsydra 59 Klopstock, Friedrich
Gottlieb 44 Kloster 133, 143, 234, 237, 253,
266, 272, 299, 305, 306, 338,
345 Klostermedizin 266, 312 Klosterschule
199 Kluniazensische Reform 345 Kniva,
gotischer König 117 Knuba, schwedischer König
351 Knut der Große, Dänenkönig
335 Koinobiten 357 Koken, japanische
Kaiserin 272 Köln 33, 179, 247 Kölner Dom
206 Kolonat 251 Kolosseum 38,
38 Kolumban d. Ä. 213, 248, 313 Kolumban
d. J. 231, 234, 237, 256, 274 Konfuzianismus
312 Königtum 279, 336, 346, 348,
351 Konon, Papst 251 Konrad der Rote,
Herzog von Lotharingien 352, 354 Konrad I.,
ostfränkischer König 344, 346, 346, 347, 348,
364, 366, 367, 367 Konrad II., römischer
Kaiser und deutscher König 337 Konrad, Herzog
von Schwaben 360 Konrad, König von
Hochburgund 351, 362 Konrad, weifischer Graf
321 Konstantin I., Papst 253, 269,
270 Konstantin I., der Große, römischer
Kaiser 22, 94, 118, 120, 122, 126, 128, 129,
129, 130, 131, 131, 132, 132, 133, 134, 135,
135, 136, 137, 137, 141, 142, 143, 146, 150,
151, 152, 153, 153, 154, 155, 171, 206, 278,
337 Konstantin II. von Alba, schottischer
König 346, 347 Konstantin II., römischer
Kaiser 133, 136, 137, 138, 151, 152,
153 Konstantin III., weströmischer Kaiser
164, 165, 166, 185 Konstantin IV.,
oströmischer Kaiser 246, 246, 248, 249, 251,
254, 256, 256, 290 Konstantin V. Kopronymos,
oströmischer Kaiser 268, 275, 276, 279,
280 Konstantin VI., oströmischer Kaiser 285,
286 Konstantin VII., Porphyrogennetos,
oströmischer Kaiser 346, 352, 353, 354, 368,
368 Konstantin, Bruder Basileios' II. 358,
358 Konstantinopel 129, 134, 134, 137, 142,
148, 174, 179, 206, 207, 209, 234, 236, 249,
262, 271, 309, 346, 352 Konstantinopel,
Konzil von 126 Konzile 123, 126, 135, 145,
146, 170, 174, 216, 250, 285 Kopernikus,
Nikolaus 71, 84 Koppány 362 Kopten
209 Koran 226, 227, 244, 244 Korbinian
271, 273, 280, 291, 291 Korea 33,
132 Kosmas 91, 130 Kosmas Indikopleustes
204 Kreuzigung 28 Kriegstechnik
195 Kriemhild 170 Krogh, Christian
360 Krum, Khan der Bulgaren 304, 306, 306,
328, 328, 329, 330 Ktesiphon 79, 98, 242,
242 Ku Kai Tschi s. Gu Kaizhi Kulte 18,
40, 64, 68, 77, 92, 95, 124, 136, 138, 142, 230,
264, 267, 359, 363 Külük Baga
311 Kumardevi, nepalesische Prinzessin
134 Kung-Fu 202 Kunibert von Köln 215,
238, 239, 240, 241, 247, 256, 256, 257 Kupe
340 Kürebir 311 Kybele 92 Kynewulf,
König von Wessex 272, 279, 283 Kynewulf,
Mönch 277, 291 Kyrill von Alexandria 166,
174, 185, 185, 186, 190 Kyrill von Jerusalem
153 Kyrillisches Alphabet 317,
317 Kyrillos 297, 297, 317, 317, 327, 328,
328
L Labrador
362 Lacer, Gaius Julius 60, 83 Lactantius,
Caecilius Firmianus s. Laktanz Laeta
164 Laktanz 131, 132, 133, 154 Lamaismus
242, 267 Landelous 356 Landerich 214,
234 Landolf 355 Langobarden 24, 201, 212,
219, 270, 278, 279, 282 Laotse 77 Laurence
von Canterbury 237 Laurentius, Gegenpapst
183 Laurentius, Heiliger 354 Lazarus
91 Leander 217 Lechfeld, Schlacht auf dem
332, 337, 354 Lehnswesen 264, 303 Leif
Eriksson 361, 362, 363 Lenepveu, Jules Eugene
86 Leo I., der Große, Papst 157, 158, 159,
160, 161, 162, 170, 170, 174, 174, 175, 184,
185, 186, 187 Leo III., Papst 260, 261, 271,
284, 286, 287, 287, 297, 298, 299, 305, 307,
325, 328, 328, 336 Leo IV., Papst 324,
329 Leo V., Papst 345 Leo VII., Papst 351,
367 Leo VIII., Papst 356, 357 Leon I., der
Große, oströmischer Kaiser 175, 177, 178, 179,
185, 186, 187 Leon II., oströmischer Kaiser
187 Leon III., oströmischer Kaiser 268, 271,
271, 272, 274, 275, 283, 289, 286, 291, 291,
293, 312 Leon IV., oströmischer Kaiser 283,
290 Leon V., oströmischer Kaiser 306, 328,
329 Leon VI., oströmischer Kaiser 321, 322,
341, 346, 368, 368 Leon, Mathematiker
341 Leontios, oströmischer Kaiser 2 52, 268,
265 Leopold I., Markgraf der bayerischen
Ostmark und Österreichs 359, 360, 361, 362,
368 Leowa, König der Westgoten
234 Leowigild, König der Westgoten 213, 214,
215, 216, 217, 222 Lepidus, Aemilius
44 Lepra 216 Leptis Magna 94 Leudegar
von Autun 227, 248 Leudesius 227 Leuthari,
Alamannenherzog 210 Leutherius von East
Saxonia 248 Liao, Reich von 347 Li Bai
227, 233, 280, 250, 289, 291 Liberius, Papst
140, 141 Liborius 154, 311 "Libri
Carolini" 261 Licinianus 133,
171 Licinius, Valerius Licinianus, römischer
Kaiser 130, 132, 133, 134, 135, 151, 153, 154,
154 Li Jifu 306 Li Lung Chi s.
Xuanzong Limes 41, 41, 68, 68,
100 Lindisfarne 261, 287, 297 Lioba
291 Li Shih Min s. Taizong Li Taibo s. Li
Bai Literatur, arabische 300 Literatur,
chinesische 233 Literatur, mittelalterliche
282, 301 Litorius 170 Li Tsung
132 Liturgie, christliche 301 Liu Bei,
Kaiser von Shu 95, 96, 97, 98, 100,
115 Liudger von Münster 305, 328 Liudolf,
Herzog von Sachsen 327 Liudolf, Herzog von
Schwaben 351, 353, 354, 355, 368 Liutbrand,
langobardischer König 270, 273, 274, 275, 277,
289, 291, 293 Liuthard 325 Liutpirc
285 Liutprand, langobardischer König s.
Liutbrand Liutprand von Cremona 335, 341,
353, 368 Liu Xu, chinesischer Kaiser 15, 29,
30, 35, 47 Liu Yao 134 Liu Yu,
chinesischer Kaiser 167 Liu Yüan 132 Liu
Zhiji 269 Livia Drusilla 47, 50 Livilla,
Julia 31 Livius Severus, weströmischer Kaiser
176 Livius, Titus 23, 25, 27, 27, 47,
47 Li Yüan, chinesischer Kaiser 236,
270 Logos-Christologie 107 Loki
19 Longinus, Cassius 106, 107, 108,
117 Lorsch 282, 252, 299 Lothar I.,
fränkisch-romischer Kaiser 299, 307, 308, 309,
310, 311, 312, 313, 313, 315, 315, 316, 326,
327, 328, 328, 329, 330, 367 Lothar II.,
fränkischer König 298, 315, 316, 321, 327, 328,
329, 329, 330, 331 Lothar, König von Italien
353, 364, 369 Lothar, westfränkischer König
337, 359, 360, 370 Lotharingien
316 Lucanus, Marcus Annaeus s.
Lukan Lucianus s. Lukian von
Samosata Lucilla 76, 81, 84 Lucius Caesar
24, 47, 47 Lucius I., Papst 104 Lucius
Seius 99 Ludmilla 348, 350, 371 Ludwig I.,
der Fromme, fränkisch-römischer Kaiser 265, 290,
298, 301, 304, 306, 307, 307, 308, 309, 310,
310, 311, 321, 324, 325, 326, 327, 329, 329,
330, 331, 348, 365 Ludwig II.,
fränkisch-römischer Kaiser 315, 316, 318, 325,
328, 329, 329, 330 Ludwig II., der Deutsche,
ostfränkischer König 298, 299, 308, 309, 310,
310, 311, 312, 313, 313, 314, 315, 316, 318,
322, 325, 326, 327, 328, 329, 329, 330 Ludwig
III., der Jüngere, ostfränkischer König 318,
319, 320, 327, 329, 367 Ludwig das Kind,
ostfränkischer König 299, 323, 323, 345, 346,
366, 367, 368, 368 Ludwig II., der Stammler,
westfränkischer König 319, 367 Ludwig III.,
westfränkischer Herrscher 301, 319,
321 Ludwig IV., westfränkischer König 334,
351, 353 Ludwig V., der Faule,
westfränkischer König 361, 366 Ludwig XVI.,
König von Frankreich 361 Ludwigslied
321 Lu Fayan 234 Lugier 24 Luitpold,
Markgraf von Bayern 345, 364 Luitpold von
Augsburg 362 Lukan 47, 48 Lukas 31, 36,
46, 47, 47, 74, 129, 299 Lukian von Samosata
72, 83, 132, 135 Lullus von Mainz 284,
291 Luo Han 143 Luo-Lang 33 Lupizinus
173 Lupus 169 Luther, Martin 49 Lyon,
Konzil von 216 Lysanias 46
M Machiavelli,
Niccolò 47 Macrinus, römischer Kaiser 97,
106, 116, 117 Macrobius, Ambrosius Theodosius
149 Maegla 200 Maelduin, angelsächsischer
Kleinkönig 248 Maelgwn, König von Gwynedd
203 Maeliaw, bretonischer König
201 Magnentius, Flavius Magnus, römischer
Kaiser 139, 140, 141, 151 Magnerich
212 Magyaren 323 Mahabalipuram 243,
243 Mahayana-Buddhismus 201 Mahdi s. Ubayd
Allah Al Mahdi Mahmud von Ghasna, persischer
Sultan 341, 363, 365, 366 Mähren
309 Maier, Franz Georg 262 Mailänder
Toleranzedikt 132 Maionos 106 Maiorianus,
weströmischer Kaiser 175, 176 Maire von
Lausanne 216 "Maison Carrée"
69 Maitreya-Buddha 189 Ma Ju
109 Makarius 136, 137 Makedonische
Dynastie 315, 341 Makrian, Alamannenfürst
144 Maldra 176 Mallanaga, Vatsayana
112 Mamikonianus, Vahan, armenischer König
180 Mammenstil 359 Mani 89, 92, 102, 108,
109, 109, 117, 117, 119 Manichäer 108, 168,
312 Maori 340 Marbod, König der
Markomannen 24, 25, 26, 27, 44, 45, 47 Marc
Aurel, römischer Kaiser 43, 56, 68, 72, 73, 73,
74, 75, 76, 78, 79, 80, 81, 82, 83, 83, 85, 98,
103 Marcellinus, Papst 113 Marcellus I.,
Bischof von Rom 131 Marcellus Empiricus von
Bordeaux 165 Marcianus, oströmischer Kaiser
173, 174, 175, 187 Marcion 69, 80, 83,
84 Maria, Gottesmutter 28, 174, 185, 186,
255, 295, 322, 360 Maria Magdalena 48,
48 Maria von Bethanien 48 Maria, Ehefrau
des Flavius Honorius 148, 165, 185 Maria,
jüdische Alchimistin 83 Marinus Pacatianus,
Gegenkaiser 102 Marius 107 Marjam Sejon
138 Markion s. Marcion Markomannen 26,
75 Markomannenkrieg 72 Markowede
212 Markus 46, 48, 48, 74, 209, 299,
309 Marozia 345, 367, 368 Mars 72, 127,
143 Martial 39, 48, 83, 109 Martianus
Capella 186 Martin I., Papst 245 Martin
II., Papst 326 Martin von Tours 121, 143,
143, 144, 149, 149, 154, 154, 218,
223 Martin, ostfränkischer Adliger
249 Martinstag 149 Märtyrer 17, 28, 31,
36, 63, 56, 90, 95, 104, 279, 342, 350 Masada
39, 39 Mascezel 149 Masona 217 Maternus
von Köln 243 Maternus von Trier
103 Maternus, Firmicus 126 Mathilde,
Äbtissin 360 Mathilde, Mutter Ottos I.
350 Matthäus 15, 46, 48, 48, 74, 299 Maui
340 Mauren 75, 273, 315, 353,
355 Maurikios, oströmischer Mitregent 215,
216, 223, 257 Maxentius, Bischof
209 Maxentius, römischer Kaiser 118, 130,
131, 132, 153, 154, 154 Maximian, römischer
Kaiser 110, 111, 112, 113, 116, 117, 130, 131,
135, 151, 152, 153 Maximilia 70,
83 Maximinus Daia, römischer Kaiser 130, 131,
132, 152, 154, 154 Maximinus Thrax, römischer
Kaiser 93, 96, 100, 101, 101, 114, 115, 117,
118, 118, 129 Maximus, Magnus Clemens,
römischer Kaiser 146, 147, 149, 154,
155 Maximus, weströmischer Kaiser
175 Maximus, Marius 98 Maya 77, 87, 113,
120, 124, 124, 125, 196, 314, 333, 344,
361 Ma Yuan 32 Mazdahiten 181 Mazdak
181, 221 Medina 238 Medizin 78, 79, 95,
234, 266 Meinrad 309, 329, 350 Me Jian
355 Mekka 228, 238 Mellitus von Canterbury
237 Memnon 94 Menas 113 Menschenopfer
18 Mercia 270, 279 Merewalh von Magonset,
britannischer Kleinkönig 245, 249 Merobaudes
146 Merofilde 212 Merowech, fränkischer
König 174, 175, 180, 210, 214, 215,
217 Merowinger 180, 182, 194, 203, 209, 212,
214, 219, 227, 240, 244, 250, 261, 264, 268,
276, 278, 279 Mersen, Vertrag von 298, 298
(Karte), 316 Merwan I., Omaijadenkalif 250,
251, 253 Merwan II., Omaijadenkalif
277 Messalina, Valeria 17, 32, 34, 45, 48,
48 Metellius 234 Methodios 297, 297, 317,
317, 327, 328, 325 Mexiko 77, 99, 124, 196,
314, 322, 344 Mezenios 246 Mezquita 262,
284, 284 Michael I., byzantinischer Kaiser
297, 306, 329, 329 Michael II.,
byzantinischer Kaiser 309 Michael III.,
byzantinischer Kaiser 315, 316, 317, 325, 328,
330, 331 Michael, Bischof 297 Michael,
Erzengel 235, 356 Michelangelo Buonarroti
131 Mieszko I., polnischer Herzog 342, 343,
357, 360, 362, 365 Mieszko II., König von
Polen 365 Mihanda 178 Mihirakula 176,
205 Milburga 249 Milvische Brücke,
Schlacht an der 132, 133 Minerva 72 Ming
Huang, chinesischer Kaiser 269, 270, 291 Ming
Ti, chinesischer Kaiser 15, 37 Mission 31,
33, 36, 138, 139, 162, 171, 191, 209, 213, 219,
230, 234, 247, 250, 261, 273, 279, 284, 310,
317, 338, 342, 363 Mistui, Obotritenfürst
360 Mithras 92, 112, 140 Mithraskult 13,
38, 40, 40, 77, 92 Mithridates I.,
Partherkönig 73 Mittelamerika 124, 196, 344,
361 Mixteken 322 Mlke, Königin von
Waspurakan 316 Moawija I., Omaijadenkalif
241, 244, 246, 247, 249, 255, 256, 256,
262 Moawija II., Omaijadenkalif
250 Moche-Kultur 12, 42, 42 Moggallana
178 Mohammed, Prophet und Begründer des Islam
218, 226, 228, 228, 229, 235, 238, 239, 239,
240, 245, 246, 252, 254, 256, 256, 257, 262,
263, 277, 285, 288, 290, 313, 315, 324, 326,
345, 349, 358 Mohammed Al Amin, Kalif 288,
304 Mohammed Ibn Duraid 344 Mohammed Ibn
Musa Al Charismi 300, 305, 324 Mohammed Ibn
Quasim 274 Mohammed Ibn Tughdsch
350 Mojmir I., Fürst von Großmähren 309, 312,
329 Mönchtum 133, 163, 191, 199, 230, 266,
283, 305, 338, 345, 357 Mond-Jaguar, König
von Copán, Mayaherrscher 210 Mondpyramide
99 Monophysitismus 174, 181, 202, 209, 209,
250 Mont Saint Michel 356, 356 Montanus
70, 83 Monte Albán 322, 322 Montecassino
199 Montoku, japanischer Kaiser 314,
331 Mordred 207 Mosaik-Kunst 165 Moses
46, 296, 308, 338 Mu'izz Ad Daulah,
Bujidenherrscher 352 Muawija I. s. Moawija
I. Muhammed, Emir 326 Muhammed Abu Al Razi
344, 353 Mul, König von Kent 251 Mundhir
III., Lakhmidenfürst 205 Munmu, König von
Silla 248 Münster 305 Münzreform
130 Münzwesen 252 Murasaki Shikibu 361,
368, 369 Murchad 359 Murillo, Bartholomé
Esteban 31 Musab Ibn Az Zubair 251,
253 Musaeus 173 Musa Ibn Nusair 270, 271,
273 Muslim Ibn Al Walid 300 Mysterienkulte
92
N Nabatäer
60 Nag-Hammadi-Kodices 74 Nahua
314 Nantechilde 227, 241 Nanthilde,
Regentin in Neustrien und Burgund 242 Naqsch
i Rustem 86 Narasimhavarman I., indischer
Herrscher 243 Narcissus 34, 76, 76,
81 Narses, König der Perser 113,
118 Narses, oströmischer Feldherr 210, 211,
212, 214, 220, 222, 223 Nartzalus 91 Naso,
Publius Ovidius s. Ovid Nasonius, Q.
71 Nasr, Herrscher von Transoxanien
319 Nassir Eddin 359 Naturwissenschaft 59,
71, 79, 262, 268, 276, 300 Navarra
348 Nazca-Kultur 189, 197 Nebukadnezar,
babylonischer König 58 Nectan MacDerili,
König der schottischen Pikten 218 Nectaridus
142 Nedao, Schlacht an der 175 Nemesianus
110 Nepos, weströmischer Kaiser
178 Nepotianus, Flavius Popilius Virius,
Gegenkaiser 139 Nero, römischer Kaiser 12,
14, 17, 17, 22, 23, 34, 34, 35, 35, 36, 37, 38,
44, 45, 47, 48, 48, 49, 50, 51, 61, 76,
90 Nerva, römischer Kaiser 42, 43, 49, 49,
51, 67, 85, 150 Nestor, Geschichtsschreiber
360 Nestor s. Nestorius,
Johannes Nestorianer 170, 209,
312 Nestorius, Johannes, Patriarch von
Konstantinopel 170, 174, 185, 186, 186,
222 Neues Testament 20, 74 Neuplatonismus
106, 131 Neuseeland 340 Neustrien 214,
217, 237, 264 Ngo Quyen 350 Nibelungenlied
170 Nicäa, Konzil von 123, 135, 145,
146 Nicäa, zweites Konzil von
285 Nicäanisches Glaubensbekenntnis
135 Nicetius, Bischof von Trier 204, 212,
222 Niciforus s. Nikephoros I. Nikephoros
I., byzantinischer Kaiser 297, 304, 306, 328,
329 Nikephoros II. Phokas, byzantinischer
Kaiser 320, 325, 341, 355, 357, 359, 367,
369 Nikolas von Konstantinopel
346 Nikolaus I., der Große, Papst 316, 326,
329, 330, 330, 331 Nikolaus von Damaskus 27,
49 Nikolaus von Myra 135 Nilus von Rossano
369 Nîmes 69 Nintoku, Kaiser von Japan
134, 165 Nithard 325, 330 Nok-Kultur 52,
70 Nordafrika 192, 249, 252, 285,
345 Normandie 346 Normannen s.
Wikinger Norwegen 318, 362,
363 Notensystem 301 Notker Balbulus 321,
330, 330 Novatian 115 Nowgorod 316,
320 Nubel, Maurenkönig 149 Nubien 138,
209 Numerian, Aurelius Numerius, oströmischer
Kaiser 107, 110, 116 Nunuku Whenua,
Maori-Herrscher 340
O Octavia 34, 36,
48, 49, 50 Octavian s. Augustus Oda
327 Odaenathus, Septimius, Fürst von Palmyra
103, 105, 106, 108, 111, 117, 118 Odilo,
Herzog von Bayern 274, 275, 277, 293 Odin 19,
243, 326, 363 Odo von Cluny 365 Odo von
Metz 294 Odo von Paris, westfränkischer König
321, 323, 330, 330, 367 Odoaker, germanischer
König 159, 161, 161, 162, 179, 179, 180, 181,
183, 185, 186, 186, 187, 211 Odotheus,
Ostgotenherrscher 147 Odovakar s.
Odoaker Odowakar s. Odoaker Offa's Dyke
279 Offa, König von Mercia 270, 277, 278,
279, 280, 281, 283, 284, 285, 286, 292, 292,
308 "Offenbarung des Johannes" 42,
74 Ökumenische Synode, fünfte 209 Olaf I.
Trygvesson, norwegischer König 362, 363 Oleg,
Fürst von Nowgorod und Kiew 316, 319, 320, 330,
346, 352 Olennius 29 Olga, Großfürstin von
Kiew 334, 355, 356, 369, 369, 371 Olybrius,
weströmischer Kaiser 178 Olympias
49 Olympiodor 173 Omaijaden 246, 253, 262,
270, 277 Omaijaden-Moschee (Damaskus)
258 Omar I., arabischer Kalif 240, 241, 242,
253, 256, 257 Omurtag, Khan der Bulgaren
309 Orbiana, Herennia 98, 99 Ordinatio
Imperii 298, 307, 312 Ordoño I., asturischer
König 315 Oreibasios von Pergamon 154,
209 Orestes 178, 187 Orientius, gallischer
Bischof 159 Origenes 88, 91, 100, 103, 104,
115, 118, 130, 131, 152, 208 Orléans, Synode
von 202 Orosius 167 Osebergschiff 310,
311 Osgyfu 281 Osiris 138 Osman s.
Othman Osred, angelsächsischer König
285 Osric, König von Northumbria
273 Osterfest 205 Österreich
355 Osteuropa 317, 342 Ostfränkisches
Reich 298, 312, 316, 322, 323 Ostgoten 127,
144, 176, 180, 183, 192, 200, 207, 208, 211,
263 Osthryth 249, 253 Ostmark
355 Oströmisches Reich 134, 135, 148, 149,
193, 204, 208, 211, 215, 231, 232, 238, 241,
244, 246, 248, 249, 251, 252, 269, 271, 272,
275, 286, 308, 341, 342, 346, 349, 352, 358,
359 Oswald, Heiliger 321, 345, 346 Oswald,
König von Northumbria 273, 275 Oswine
280 Oswiu, angelsächsischer König 246,
247 Oswulf, König von Northumbria 279, 281,
283 Otakar, Graf von Traungau 359 Otfried
317, 330 Otgarius, Bischof von Mainz
305 Othman, Kalif 245, 246, 254, 256,
257 Otho, Marcus Salvius, römischer Kaiser
35, 36, 37, 46, 49, 49, 51 Otmar, Abt von
Sankt Gallen 271, 281, 306, 331 Otto I., der
Große, römisch-deutscher Kaiser 298, 332, 334,
335, 336, 336, 337, 339, 343, 348, 349, 350,
351, 351, 352, 353, 354, 354, 355, 356, 357,
357, 358, 359, 359, 361, 364, 363, 365, 367,
368, 369, 369 Otto II., römisch-deutscher
Kaiser 334, 336, 336, 337, 356, 357, 358, 360,
361, 361, 364, 366, 367, 369, 370, 370,
371 Otto III., römisch-deutscher Kaiser 337,
337, 339, 343, 355, 359, 360, 361, 363, 363,
364, 365, 366, 369, 370, 371 Otto von
Freising 92 Otto, Herzog von Kärnten
362 Otto, Sachsenherzog 346 Ottonen 336,
339, 346, 348, 351, 354, 355, 356, 359, 361,
363 Ottonianum 356 Ovid 13, 23, 24, 25,
26, 49, 49 Oviedo, Fernández de
125
P Pachomius 133,
154 Pacianus 103 Pacificus von Verona 313,
330 Paderborn 286 Palästina 24 Palenque
124, 196 Palladius 171 Pallas Athene
136 Palmyra 108 Pamphilos 131,
152 Pannonien 62, 323 Panthaleon
131 Pantheon 56, 56 Papak
95 Papinianus, Aemilius 83, 95, 96 Papias
von Hierapolis 66 Papierherstellung
60 Pappos von Alexandria 111, 118 Papsttum
162, 170, 217, 231, 245, 250, 265, 274, 278,
279, 286, 336, 345, 348, 356, 363 Paramartha
209 Paris 201, 201, 321 Parther 72, 79,
97, 98 Partherdenkmal (Ephesos) 52,
72 Paschalis I., Papst 307, 308,
330 Paschalis III., Papst 291 Paschasius,
Radbertus, 330 Patercullus, Velleius 25,
29 Patrick 164, 171, 171, 186 Paulinus,
Bischof von Nola 165, 186 Paulinus, Missionar
239, 240 Paulinus, Statthalter in Britannien
32 Paulus, Apostel 20, 31, 31, 32, 33, 34,
35, 35, 36, 36, 46, 47, 48, 49, 49, 59, 74, 79,
83, 84, 90, 100, 126, 129, 147 Paulus
Diakonus 268, 276, 282, 284, 291, 292 Paulus
von Samosata 107, 118 "Pax Romana" 26,
30 Peada, angelsächsischer König 244,
245 Pei Hsin 106 Pei Ju234 Pei Xiu
118 Pelagius I., Papst 211, 215, 217,
222 Pelagius II., Papst 221, 222 Pelagius,
Theologe 186, 150, 166, 171 Pelagonius
139 Pelayo, asturischer König 273, 275, 288,
292 Pelota 125 Penda von Mercia,
angelsächsischer König 244, 270 Peregrinatio
213, 230, 247 Perennis, Tigidius 76, 81, 84,
99 Pergament 339 Peroz, Sassanidenkönig
176 Perpetua 17, 95 Persephone
104 Perser 238, 277 Persien 89, 98, 100,
102, 108, 111, 139, 142, 215, 218, 238,
242 Pertinax, Publius Helvius, römischer
Kaiser 57, 73, 78, 81, 84, 84 Peru
197 Perugia 188 Perugino 90 Pescennius
Niger 78, 81, 84 Pest 208 Peter, Khan der
Bulgaren 371 Petra, Ruinenstätte von
52 Petronius Arbiter 49, 49 Petrow, Iwan
248 Petrus, Apostel 15, 21, 21, 33, 36, 36,
46, 48, 49, 49, 74, 79, 80, 101, 103, 129, 162,
202, 243 Petrus II., Bischof 202,
204 Phaedrus 30 Pharamund 210 Philippus
46 Philippus Arabs, Marcus Julius, römischer
Kaiser 102, 103, 115, 117, 118, 118 Philon
von Alexandria 31, 50 Philosophie 22, 59, 64,
66, 73, 79, 92, 106, 131, 204, 205,
262 Phlegon von Tralles 65 Phokas,
byzantinischer Kaiser 234, 255, 257 Photios,
Patriarch von Konstantinopel 315, 316, 326, 330,
341 "Physiologus" 64 Piasten 342,
357 Pilatus, Pontius 28, 29, 30, 46, 50,
50 Pilgrim, Bischof von Passau
359 Pilitrud 271, 272, 273 Pipara
105 Pippin der Ältere s. Pippin I., der
Ältere Pippin der Jüngere s. Pippin
III. Pippin der Mittlere s. Pippin
II. Pippin I., der Ältere, fränkischer
Hausmeier 238, 239, 240, 241, 242, 244, 246,
254, 256, 257 Pippin II., der Mittlere,
fränkischer Hausmeier 249, 250, 250, 252, 257,
264, 268, 270, 271, 291, 292, 312 Pippin
III., der Jüngere, fränkischer König 260, 264,
265, 265, 268, 276, 277, 278, 278, 279, 279,
280, 281, 285, 289, 290, 291, 292, 292, 293,
307 Pippin I., König von Aquitanien 298, 306,
307, 310, 311, 312, 325, 328, 329,
331 Pippin, König von Italien 284,
286 Pippinsche Schenkung 278, 279,
356 Pirmin 272, 292 Piso, Gaius Calpurnius
27, 35, 36, 49, 50 Pistos, Patriarch von
Alexandria 137 Pius I., Papst 67, 70, 84,
84 Platon 22, 50, 80, 95, 98, 106, 107, 118,
129, 205, 264, 347 Platonismus
59 Plautianus, Fulvius 94, 95 Plautilla
94 Plautius 32 Plektrud 252, 268, 270,
271, 293 Plinius d. Ä. 36, 39, 50, 50, 84,
98 Plinius d. J. 15, 43, 49, 57, 60, 61, 62,
63, 84, 84, 85 Plotin 95, 102, 104, 106, 106,
114, 118, 118, 131, 181 Plutarch 19, 50, 50,
61, 64, 64 Poblicius 31 Pocken
161 Polen 342, 343, 350, 353, 357, 360, 363,
365, 368, 370, 371 Polybios 23, 47,
50 Polykarp 73, 82, 84, 84, 90 Polynesien
340 Pompeianus, Claudius 73 Pompeji 12,
38, 39 Pompejus Trogus 25 Pompejus,
römischer Konsul 140 Pont du Gard
57 Pontianus, Papst 96, 100, 115,
118 Poppaea Sabina 17, 29, 35, 36, 49, 50,
50 Porphyrios 102, 106, 118, 131,
153 Port, Sachsenhäuptling 200 Porta Nigra
(Trier) 109 Porzellan 237 Poseidonios
50 Postumus, römischer Gegenkaiser 88, 104,
105, 106, 107, 117, 118 Prabhakaravardhanas,
König der Vardhana 234 Prasutagus
45 Prätextatus 214, 217 Prätorianer 17,
29, 30, 32, 34, 36, 43, 57, 93,
137 Premysliden 342 Primatsanspruch
162 Prisca 70, 83 Priscilla-Katakombe
(Rom) 87 Priscillianus 146 Priscinianus
203 Priscus, griechischer Historiker 173,
174 Priscus, Helveticus 38 Priscus, Julius
102 Priscus, Statius 73 Priskos
234 Probus, römischer Kaiser 87, 109, 110,
114, 115, 116, 119, 119 Procopius
142 Proculus, römischer Kaiser 38, 109, 110,
119 Proklos, Philosoph 178, 181, 186,
187 Prokop von Caesarea 190, 191, 211, 212,
222 Protadius 234 Provence
353 Prudentius 154, 164,
318 Pseudo-Dionysius Areopagita 181,
327 Ptolemaios 28, 31, 50, 71, 84, 84, 88,
309, 324 Ptolemäus s.
Ptolemaios Pudentilla, Aemilia 71,
80 Pulcheria, Aelia 173, 187 Pupenius,
römischer Kaiser 114 Putta von Rochester
248 Pythagoras 118
Q Qahir 350 Qasar
Tegin, Uigurenherrscher 311 "Qasr Amra",
Jagdschlösschen (Amman) 262 Qi Meng
59 Qian Luozhi 171 Qin-Reich 141 Quaden
24, 75 Quadratus, Unmidius
76 Quedlinburger Hausordnung
348 Quetzalcoatl 77, 125, 315 Quiang
72 Quintilian 50 Quintilius, römischer
Kaiser 107 Qumran 37, 37
R "Rabenschlacht"
162 Radagais, ostgotischer König 164,
165 Radbod, Erzbischof von Trier 331,
370 Radbod, friesischer Herrscher 231, 250,
270, 271, 273, 284 Radbod, Graf,
Ostmarkpräfekt 314 Radegunde,
Thüringerprinzessin 194, 212 Radschputen
363 Radulf, Thüringerherzog 242 Raedwald,
König von East Anglia 237, 238 Raffael 133,
170, 205 Raganfred 264, 271 Ragnachar
236 Ragnall I. Ivarsson, dänischer König 345,
347 Rama 177 "Ramayana" 176 Ramiro,
König von Asturien 370 Rastislaw, Herrscher
Großmährens 312, 317, 328 Ratpert
318 Rauchomarus 239 Ravana 177 Ravenna
165, 180, 183, 202, 204, 208, 209,
278 Rechila, König der Sueben 172,
175 Rechimund, König der Sueben
176 Reconquista 273, 315, 353,
355 Regalianus 105 Regensburg 75,
75 Reginfrid 276 Reginlind 357 Regino
von Prüm 331, 343, 344, 345 Regula
318 Reichenau 266, 272, 272,
312 Reichsinsignien 334, 337 Reichskirche
355 Reichskrone 337, 337 Reims 162, 163,
182, 182, 184, 203, 209, 304 Rekkared, König
der Westgoten 216, 234 Rekkeswind, König der
Westgoten 244 Religionsedikt 145 Remigius
von Reims 162, 163, 182, 182, 184, 203, 209,
304 "Rerum Saxoniarum" 356 Revocatus
95 Rhazes s. Abu Al Razi Rheinfranken 179,
182 Rheskuporaris VI., bosporanischer
Herrscher 138 Rhodon 80 Rhun Hir von
Gwynedd, britannischer Fürst 212 Riade
350 Ribémont, Vertrag von 298, 295
(Karte) Riché, Pierre 231, 298,
339 Richard I., Herzog der Normandie 356,
362 Richardis 320 Richildis
326 Richimer 166 Richomeres
145 Ricimer, Flavius 175, 176, 178,
187 Ricolf 283 Riderch Hael von
Strathclyde, britannischer Fürst
212 Riemenschneider, Tilman 251 Riothamus
177 Rivod, bretonischer König 201 Robert
II., der Fromme, König von Frankreich 361,
366 Robert der Tapfere 330 Robert I.,
westfränkischer König 365 Roderich, König der
Westgoten 269, 271, 273, 292 Rodrigo,
kastilischer Markgraf 315 Rodulf, herulischer
Herrscher 201 Roland, Graf der bretonischen
Mark 282, 282, 292, 292 "Rolandslied" 259,
282 Rollo, Herzog der Normandie 334, 346,
353, 370, 370 Rom 16, 17, 30, 36, 41, 42, 56,
63, 66, 67, 70, 78, 90, 92, 108, 113, 132, 136,
148, 159, 164, 175, 208, 274, 286, 336,
356 Roma, Göttin 64, 65 Romanos I.
Lekapenos, byzantinischer Kaiser 346, 352,
368 Romanos II., byzantinischer Kaiser 355,
358, 364 Romanus, Papst 322 Römische
Kaiserzeit 14-179 Römisches Recht
199 Römisches Reich 23, 26, 40, 62, 65, 72,
73, 76, 89, 90, 93, 94, 97, 98, 102, 103, 105,
106, 107, 108, 110, 111, 129, 130, 132, 135,
140, 142, 144, 145, 146, 148, 160, 161, 164,
172, 174, 176, 179, 192, 204, 336 Romulus
Augustulus, weströmischer Kaiser 186, 161, 161,
178, 179, 179, 185, 186, 187, 187,
296 Rongomaiwhenua 340 "Rote Augenbrauen"
29 Rothari, König der Langobarden 213, 241,
242 Rowenna 174 Ruas, Hunnenherrscher 169,
170 Rudolf I., König von Burgund 321, 346,
370 Rudolf II., Bischof 347 Rudolf II.,
König von Burgund 346, 347, 348, 349, 350, 351,
353, 365 Rudolf III., König von Burgund 362,
363 Rufinus 149 Rufos von Ephesus
43 Rukn Ad Daulah, Bujidenherrscher
352 Rupert, Bischof 253, 253, 292 Rurik,
Warägerfürst 316, 316, 319, 320, 331, 331,
367 Rurikiden 316 Russland 314, 316, 320,
342, 359, 360; s.a. Kiew
S Saalburg (Kastell)
62, 62 Sabellius 97 Sabinianus, Papst
219 Sabinius, Masurius 25, 50 Sachsen 265,
274, 282, 284, 346, 356 Saelred, König von
Essex 275, 276 Saga, japanischer Kaiser
308 Said Ibn Husain s. Ubayd Allah Al
Mahdi Sakralarchitektur 128, 136, 207, 209,
229, 243, 249, 252, 268, 269, 276, 282, 284,
316, 320 Sakralkunst 128 Salia 138,
139 Salomon III. von Konstanz 321, 323, 345,
366, 368 Salomon, biblischer König
337 Salvian 171 Salvianus von Trier
176 Salvius Julianus 63, 65, 68,
84 Samaniden 319 Samarkand 319 Samarra,
Spiralminarett (Irak) 229 Samo,
westslawischer Herrscher 238, 240, 245, 255,
257, 321 Samudragupta, nordindischer König
134, 137, 154 Samuhel 311 San Vitale
(Ravenna) 188, 191, 209, 209 Sancho I.
Garcés, König von Navarra 344, 348, 370 Sankt
Gallen 237, 306 Sant' Apollinare Nuovo
(Ravenna) 189 Santa Constanza (Rom)
128 Santa Sabina, Basilika (Rom)
170 Santiago de Compostela 355 Sapor s.
Schapur I. Sarazenen 353 Sassaniden 98,
102, 111, 139, 142, 176, 181, 215, 218,
242 Saturnius 91 Saturus 17, 95 Saulus
s. Paulus Saxnoth 110 Sayf Ad Dawla,
Hamanidenfürst 364 Schapur I.,
Sassaniden-Herrscher 89, 130 Schapur II.,
Sassaniden-Herrscher 89, 130, 134, 136, 138,
139, 141, 142, 143 Schapur III.,
Sassaniden-Herrscher 146 Scheffer, Ary
258 Scheherazade 287, 300, 300 Schiffsbau
302 Schiiten 245 Schisma 69, 96, 105, 132,
145, 202, 209 Schisma, photianisches
316 Schottland 213, 313 Schriftkultur
299 Schriftsprache, deutsche 280,
283 Schule von Athen 205 Schwarzer Stein
349 Schweden 219, 316, 331 Schweitzer,
Albert 21 Seaxwulf von Lichfield
250 Sebastian 90, 90, 131 Sebbi,
angelsächsischer Herrscher 247,
250 Sebiumeker s. Osiris Sebokht, Severus,
syrischer Bischof 246 Sebüktigin 341, 361,
363 Secunda 91 Seefahrt 235 Seehandel
219, 232, 302, 303 Segestes 25, 26, 27,
50 Sei Shonagon 361, 370 Seianus, Lucius
Aelius 28, 29, 30, 45, 50, 51 Seidenhandel
61, 209 Seidenstraße 216, 232 Seiwa,
japanischer Kaiser 314, 331 Séjourné,
Laurette 124 "Selbstbetrachtungen"
73 Seldschuk, Ogusenfürst 355 Seldschuken
355 Semnonen 24 Semnos 109 Seneca d.
Ä., Lucius Annaeus 29 Seneca d. J., Lucius
Annaeus 17, 17, 22, 22, 34, 35, 47, 48, 50,
50 Sengyou 202 Septicius Clarus
64 Serapis 75, 112 Serena 148, 164,
164 Sergius I., Papst 250, 252,
253 Sergius III., Papst 345, 345,
368 Servandus 72 Severianus 142 Severin
von Köln 145 Severin, Mönch und Heiliger 174,
179, 202 Severinus, Papst 241 Severus
Alexander, Marcus Aurelius, römischer Kaiser 85,
98, 99, 100, 101, 117, 119, 119, 154 Severus,
Flavius, römischer Kaiser 130, 131 Severus,
Lucius Septimius Pertinax, römischer Kaiser 57,
78, 79, 79, 82, 84, 85, 85, 94, 95, 96, 97, 115,
116, 117 Severus, Julianus 66, 67,
81 Shahiya-Dynastie 341 Shankara
331 Shi Hu, chinesischer Kaiser 136 Shi
Huangdi, chinesischer Kaiser 70 Shi Le,
Herrscher der Zao 134 Shintoismus 198,
206 Shi Siming 279 Shiva 176, 276,
276 Shokaku, Enno 240 Shomu Tenno
275 Shotoku Taishi, japanischer Prinzregent
10, 218, 222, 238, 252, 275 Sidi Okba 249,
250 Sidi-Okba-Moschee (Kairouan)
226 Sidonius Apollinaris 177 Siegfried
170 Sigeberht, König von Wessex 278,
279 Sigeheard, König von Essex
276 Sigered, König von Essex 280, 287,
306 Sigeric I., angelsächsischer König 279,
287 Sigerich, Sohn des Burgunderkönigs
Sigismund 182, 223 Sigerich, westgotischer
König 166 Sighere, angelsächsischer Herrscher
247, 250, 251 Sigibert I., fränkischer König
177, 194, 212, 213, 214, 217, 220, 222,
223 Sigibert II., König von Burgund und
Austrien 236, 236 Sigibert III., fränkischer
König 240, 242, 243, 244, 247, 255, 256,
257 Sigiriya 178, 178 Sigismund, König von
Burgund 182, 202, 206, 221, 222 Sigismundus,
Geistlicher 217 Sigtrygg Caech, König von
York 347, 349 Silius 34 Silva, Flavius
39 Silverius, Papst 223 Silvester I.,
Papst 132, 154, 155, 278 Silvester II., Papst
359, 362, 363, 370, 370 Sima Yen 106, 109,
112 Simeon I., der Große, bulgarischer
Herrscher 322, 323, 346, 347, 349, 350, 358,
370 Simonie 345 Simplex, Marcus
Verecundinius 72 Simplicius, Papst 177,
180 Simplikios 203, 222 Sinan Ibn Thabit
350 Sindbad der Seefahrer 300 Sintsai s.
Wa Ni Siricius, Papst 146 Sirjab
308 Sisibut, Westgotenkönig 238 Sita
177 Sixtus I. s. Xystus I. Sixtus III. s.
Xystus III. Sizilien 308 Skandagupta,
indischer König 169, 176 Sklavenhandel
263 Sklaverei 64 Slawen 218, 227, 309,
317, 322 Slon-brtsan-sgam-po, tibetischer
Herrscher 239, 242 Soissons 176 Soissons,
Schlacht bei 180 Sokrates 22, 118 Sokrates
Scholasticus 171 Sol Invictus 108, 110,
140 Sola 277 Solatius von Köln
236 Soldatenkaiser 93, 94,
101 Song-Dynastie 358 Sonnenpyramide 99,
99 Sophronios, Patriarch von Jerusalem
240 Soranus von Ephesus 62, 85 Soter
72 Spalato s. Split Spanien 75, 213, 216,
270, 273, 315, 348, 355 Speratus 91 Split
113 Sport 125 Sri Lanka 178 St. Emmeram
(Kloster) 266 St. Peter (Erzstift)
253 Stammesherzogtum 323 Stephan I., Papst
104, 105, 115 Stephan II., Papst 260, 270,
278, 279, 289, 291, 293, 293 Stephan IV.,
Papst 307 Stephan V., Papst 322,
323 Stephan VI., Papst 322, 326 Stephan
I., König von Ungarn 325, 342, 343, 362, 362,
370 Stephan von Saragossa
367 Stephanskrone 362 Stephanus, Heiliger
31, 31, 90, 337 Steuben, Charles,
264 Stilicho, Flavius, weströmischer
Herrscher 145, 148, 149, 155, 158, 164, 164,
165, 185 Stimmer, Tobias 209 Stoa 22, 59,
73, 90 Stoß, Veit 230 Strabo 50 Straton
98 Stuf, westsächsischer Führer
202 "Stundenbuch des Duc de Berry"
188 Sturmi, Abt 266, 274 Südamerika
197 Sueton 15, 17, 23, 63, 85 Su Gong
245 Sui-Dynastie 216, 235, 235 Suiko,
japanische Kaiserin 222, 234 Suitbert 252,
269, 293 Sung-Dynastie 334 Sun Guoting
251 Sunniten 245 Sun Quan, Kaiser von Wu
95, 96, 97, 99, 115 Sutton Hoo 238,
238 Suzong, chinesischer Kaiser 278, 279,
281, 292 Svatopluk, Herrscher Großmährens
317, 319, 322, 323, 342 Svear 219 Sven
Gabelbart, dänischer König 361, 366,
371 Swaefbert, König von Essex
275 Swanahild 272 Swintila, Westgotenkönig
238 Swithelm, König von Essex 246,
247 Swithred, König von Essex 276,
279 Swjatoslaw I., Großfürst von Kiew 355,
358, 359, 367, 369, 371 Syagrius 176, 180,
187 Sylvanus 140 Symeon Stylites
163 Symmachus, Papst 183, 202 Symmachus,
römischer Konsul 146, 148 Synesios von Kyrene
149, 187 Synkellos 331 Syrakus
246 Syranios 187 Syrien 97, 241, 262,
269
T Tacfarinas
28 Tacitus, Marcus Claudius, römischer Kaiser
108, 109, 116, 119 Tacitus, Publius Cornelius
15, 16, 18, 19, 22, 23, 35, 36, 42, 44, 46, 61,
62, 83, 84, 85, 85 Tahir Ibn Al Husain 307,
310 Tai Tsu, chinesischer Kaiser 335, 358,
371 Taizong, chinesischer Kaiser 236, 239,
242, 257, 257, 281 Tamo 183 Tang
Tai-tsung, chinesischer Kaiser
227 Tang-Dynastie 232, 236, 239, 242, 270,
281, 319, 344, 347 Tanyao 175 Taoismus
312 Tao-Yü 237 Tarasikodissa s. Zenon
I. Tarasios, Patriarch 283 Tarik 270, 271,
293 Tarimbecken 242 Tarrutenius Paternus
84 Tassilo I., Herzog von Bayern
218 Tassilo II., Herzog in Bayern
270 Tassilo III., Herzog von Bayern 277, 280,
282, 284, 285, 290, 293, 293 Tatian der Syrer
73, 85, 92, 301 Tato, Langobardenkönig
201 "Tausendundeine Nacht" 277, 280, 281,
300, 300, 304 Te Aomarama 340 Technik 59,
66, 109 Teja, König der Ostgoten 191, 193,
211, 211, 223 Telez, Bulgarenkhan
280 Temmu, Kaiser von Japan 242 "Tempel
der Krieger" (Chichén Itzá) 196 Tetihuacán
77, 87, 99, 314 Terenz 151 Tertry,
Schlacht bei 250 Tertullian 78, 83, 88, 90,
91, 95, 115, 118, 119 Tervel, Bulgarenkhan
269 Tetrarchie 89, 93, 110, 113, 113,
130 Tetricus, Pius Esuvius, Herrscher in
Gallien 106, 107, 108 Teudegisel,
westgotischer König 209 Teudis, westgotischer
König 206, 209 Teutberga, fränkische Königin
331 Tewdwr Mawr, bretonischer König
208 Thankmar 348, 351 Thascius Caecilius
Cyprianus s. Cyprian von Karthago Theben 133,
133 Thela 181 Themistios 141,
146 Theobald, Alamannenherzog
274 Theodebert 270 Theodehad, König der
Ostgoten 191, 206, 207, 220 Theoderich der
Große, König der Ostgoten 152, 159, 162, 167,
176, 178, 180, 181, 181, 182, 183, 183, 184,
186, 187, 187, 189, 190, 191, 192, 200, 201,
202, 204, 205, 206, 207, 211, 216, 220, 223,
263, 301 Theoderich I., König der Westgoten
168, 170, 172, 174, 774, 179, 184 Theoderich
II., König der Westgoten 174, 175, 176 Theodo
II., Bayernherzog 231, 249, 253, 270 Theodolt
270 Theodomer, König der Rheinfranken
166 Theodor II., Papst 322 Theodor von
Mopsuestia 208, 210 Theodor von Canterbury
247, 248, 249 Theodora, oströmische Kaiserin
(6. Jh.) 190, 204, 209, 223 Theodora,
oströmische Kaiserin (9. Jh.) 312,
331 Theodora, Ehefrau des römischen Kaisers
Constantius I. Chlorus 151 Theodora, Ehefrau
Theophylakts 345, 348, 368 Theodora, Tochter
Theophylakts 346 Theodoret von Cyrus 168,
208, 210 Theodoros Kalliopas 245 Theodorus
von Octodurus 146 Theodosius der Große,
römischer Kaiser 122, 127, 142, 143, 144, 145,
146, 146, 147, 148, 148, 149, 149, 150, 151,
152, 155, 155, 164, 173, 184, 185,
187 Theodosius II., oströmischer Kaiser 160,
165, 166, 168, 169, 170, 171, 172, 173, 185,
186, 187 Theodosius-Obelisk 148 Theodotus,
Aurelius 106 Theodulf von Orléans
304 Theognostus 297 Theologie 35, 74, 100,
104, 105, 123, 126, 146, 166, 168, 170, 174,
181, 209, 216, 217, 272 Theon
185 Theophanes, Admiral 352 Theophanes,
byzantin. Geschichtsschreiber 331 Theophanes,
Kleriker 278 Theophanu, römisch-deutsche
Kaiserin 336, 337, 359, 360, 361, 364, 370, 371,
371 Theophilos, byzantinischer Kaiser 309,
310, 331 Theophilos, römischer Konsul
140 Theophylakt, römischer Senator 345, 346,
348 Thermantia 165 Theudebald, fränkischer
König 209, 210, 211 Theudebert I.,
fränkischer König 206, 207, 209, 211, 222, 223,
223, 239 Theudebert II., fränkischer König
218, 219, 234, 235, 236, 257 Theudelinde,
Königin der Langobarden 213, 217, 219,
219 Theuderich I., fränkischer König 203,
206, 212, 221, 223 Theuderich II.,
fränkischer König 218, 219, 234, 235, 236,
257 Theuderich III., fränkischer König 227,
248, 249, 250, 251, 257 Theuderich IV.,
fränkischer König 260, 272, 275,
291 Theudichilde 235 Theudigotha
182 Theutberga 316 Thietmar von Merseburg
343 Thing 18, 349 Thiudimer, Herrscher der
Ostgoten 176, 178, 187 Thomas von Aquin
263 Thomas, Apostel 34 Thomas,
byzantinischer Gegenkaiser 309 Thor 19,
363 Thorfinn Karlsefni 363 Thorismund
174 Thorvald 363 Thrasamund, König der
Wandalen 182, 192, 204, 223 Thukydides
23 Thumelicus 27, 50 Thusnelda 26, 27, 50,
50 Thyra 366 Tiberius, römischer Kaiser
13, 14, 16, 17, 24, 24, 25, 26, 27, 28, 30, 34,
39, 44, 45, 46, 47, 49, 50, 50, 105,
109 Tiberius II., oströmischer Kaiser 214,
215, 216, 222, 268, 223 Tibet 242, 267,
281 Tigellinus 35 Tigranes VII.,
armenischer Herrscher 141 Tikal 196,
344 Timasius 155 Timesitheus, Aquila,
Sassaniden-Herrscher 102, 117 Tiridates,
armenischer König 34, 35, 51 Tiridates II.,
armenischer König 104 Tiridates III.,
armenischer König 111, 113 Titus, römischer
Kaiser 13, 15, 17, 23, 37, 38, 39, 40, 41, 45,
51, 51, 165 Titusbogen 41, 41 Toledo
213 Toledo, Konzil von 216 Tolosanisches
Reich 167, 263 Tolteken 314,
361 Tomara-Klan 363 Tomislaw I., König der
Kroaten 348, 371 Toramana 176, 205 Totila,
König der Ostgoten 188, 208, 208, 209, 209, 211,
220, 223, 223 Totnan 251 Toulouse
167 Tours und Poitiers, Schlacht von 262,
264, 264, 274 Trajan, römischer Kaiser 42,
43, 43, 49, 50, 56, 61, 62, 63, 67, 68, 73, 80,
82, 83, 84, 85, 85, 98 Trajans-Kiosk
(Nil-Insel, Ägypten) 56 Trajansforum 43,
63 Trajanssäule 63 Tribur, Reichstag zu
321 Trier 109, 179 Triganes V.,
armenischer König 35 Trisong Detsen,
tibetischer Herrscher 281 Triumphbogen
94 Triumphbogen Konstantins des Großen (Rom)
120 Ts'ai Lun 60, 61, 85 Tsin Yuen
269 Tu Fu 233 Tula 314 Tullius
Menophilus 101 Turgeis, König in Irland
331 Türken 251 Tutilo 331
U Ubayd
Allah Al Mahdi, Oberhaupt der Ismailiten 345,
371 Ubier 33 Ui-te-Rangiora
243 Uigurenreich 311 Ulchi Mundok
236 Ulfilas s. Wulfila Ulpian 85, 98, 99,
101 Ulrich von Augsburg 348, 354,
362 Ungarn 323, 342, 348, 350, 354,
362 Unger von Posen 343 Unio
79 Unstrut, Schlacht an der 350 Ursicinus
206 Ursinus, Papst 123 Utman s.
Othman
V Vaballathus 106,
119 Vagbhata 243 Vaisravana,
buddhistischer Großkönig 233 Valens,
römischer Kaiser 122, 142, 143, 144, 145, 146,
150, 152, 153, 155 Valentin, Abt und
Missionsbischof 280 Valentin von Terni
107 Valentinian I., römischer Kaiser 127,
142, 142, 143, 144, 147, 151, 152, 155,
155 Valentinian II., römischer Kaiser 144,
145, 147, 149, 150, 155, 155 Valentinian
III., weströmischer Kaiser 167, 168, 170, 172,
173, 174, 179, 184, 185, 187, 187,
221 Valentinus von Alexandria 67 Valeria
132 Valerian, römischer Kaiser 89, 91, 93,
98, 103, 104, 105, 111, 115, 116, 118, 119,
119 Valerius Maximus 30 Valerius von Trier
103 Valimir, Herrscher der Ostgoten
176 Valla, Laurentius 155 Vallabathus,
Herrscher von Palmyra 108 Varus, Publius
Quinctilius 15, 25, 44, 45, 51,
51 Varusschlacht 25 Vegetius Renatus,
Flavius 149, 168 Veitsdom (Prag)
297 Veleda 51, 51 Venantius Fortunatus
212, 213, 223, 223 Venedig 232, 253,
303 Venus Felix 65 Venutius 45 Verdun,
Vertrag von 298, 298 (Karte), 312, 315 Verena
320 Vergil 23, 80, 151 Verhagen, Pierre
Joseph 342 Verus, Lucius Aurelius, römischer
Kaiser 12, 13, 13, 14, 82, 83, 85 Vespasian,
römischer Kaiser 11, 23, 36, 36, 31, 38, 39, 44,
46, 41, 51, 57 Vesta 136, 146 Vestalinnen
136 Vestia 91 Vesuv 15 Vetranio
139 Victirigus 164 Victoria
146 Victorinus, Marcus Piavonius, Herrscher
in Gallien 106, 107, 108 Vietnam
350 Vigilius, Papst 207, 210, 211,
223 Vijayalaya, indischer König 313 Viktor
234, 236 Villio 27 Vinland 363 Virgil
276 Vishnu 176 "Vita Caroli Magni" 227,
261 Vitalian, oströmischer Gegenkaiser
220 Vitellius, Aulus, römischer Kaiser 37,
49, 51 Viturgia 109 Vitus
309 Völkerwanderung 148, 159, 160, 192, 193
(Karte) Vologaeses I., Partherkönig 34, 45,
51 Vologaeses III., Partherkönig 73, 85,
97 Vologaeses IV., Partherkönig 74, 79,
84 Vortigern, britischer König 173, 174,
175 Vortimer 174, 175 Vouillé, Schlacht
bei 200 Vucub-Caquix 125 "Vulgata"
138
W Wacho,
langobardischer König 205 Wadim der Tapfere
331 Wadomar, Alamannenfürst 140,
143 Waifar von Aquitanien 281 Walahfrid
Strabo 266, 299, 309, 312, 331 Walamer,
ostgotischer König 174 Walid I.,
Omaijadenkalif 262, 269, 293 Wallia,
westgotischer Herrscher 166, 167,
173 Walpurga 280, 293 Walrada
331 Walther von Aquitanien 349 Walther von
der Vogelweide 337 Wandalen 24, 161, 168,
175, 179, 192, 206 Wang Chong 40 Wang Gon
347, 350 Wang Jian, Herrscher von Shu 345,
346 Wang Mang, chinesischer Kaiser 15, 24,
25, 28, 29, 30, 31, 51, 76 Wang Shu-ho 113,
119 Wang Wei 289, 293 Wang Yanjun, Kaiser
von Min 350 Wa Ni 155 Waräger 314, 316,
320, 352, 353 Waratto 250, 251 Warnachar
II. 238 Wefâ 359 Wei 146 Weinanbau
110 Welf, Graf 307 Welfen 321 Wenzel
I., Herzog von Böhmen 342, 343, 348, 349, 350,
351, 365, 371, 371 Wenzong, chinesischer
Kaiser 308 Westfränkisches Reich 298, 312,
316, 322 Westgoten 144, 146, 160, 161, 164,
167, 170, 180, 192, 200, 213, 216, 263, 263,
270, 271, 273 Weströmisches Reich 148, 149,
179 Wetti von Reichenau 326 Whitby, Synode
von 247 Wiborada 371 Wichfried von Köln
348, 352 Widimer, Herrscher der Ostgoten
176 Widukind, Herzog der Sachsen 258, 265,
282, 283, 284, 285, 290, 293, 293,
347 Widukind von Corvey 335, 356,
371 Wigbert 273 Wigheard von Canterbury
247 Wiglaf, König von Mercia 308,
311 Wihtgar, westsächsischer Herrscher
202 Wikinger 287, 297, 302, 303, 305, 306,
306, 310, 316, 319, 321, 322, 346, 347, 351,
352, 359, 360, 362 Wilfrid von York 231, 244,
246, 247, 248, 249, 250 Wilhelm I., der
Eroberer, König von England 353, 370 Wilhelm
von Aquitanien 345, 365 Wilibert, Erzbischof
von Köln 317 Willehad 281 Willeharius
269 Willibald 275, 283, 293, 293 Willibert
von Köln 321 Willibrord von Utrecht 250, 250,
257, 257, 261, 293 Willigis von Mainz
361 Wine von Winchester 246, 247 Winfrid
s. Bonifatius Winfrith von Mercia
248 Wiomad, Unterkönig der Franken
175 Withikap 143 Withred, König von Kent
272 Witigis, König der Ostgoten 207, 208,
211, 223 Wladimir I., Großfürst von Kiew 342,
343, 343, 359, 359, 360, 362, 364 Wladimir,
Khan der Bulgaren 321, 322, 326 Wolfgang 354,
359 Wolfram 231 Wotan s. Odin
19 Wratislaw I., böhmischer Fürst 365 Wu
Ti, chinesischer Kaiser 200, 201, 205, 223 Wu
Tsung, chinesischer Kaiser 297, 312, 331 Wu
Zhao, chinesische Herrscherin 244, 251, 252,
257, 269, 270 Wudai-Zeit 344 Wulfhere,
König von Mercia 247, 248 Wulfila 120, 122,
138, 139, 147, 155, 155 Wulfila-Bibel 120,
138, 139 Wunibald 293 Wuzong
311
X Xanten 43,
43 Xbalanque 125 Xenophon 23 Xiandi,
chinesischer Kaiser 77, 78, 85 Xiao Daocheng
178, 179 Xiao Yan s. Wu Ti Xiao-Wen-di,
Wei-Herrscher 178 Xochipilli 125 Xoloti
125 Xuang Zang 239, 251, 257,
269 Xuanzong, chinesischer Kaiser 269, 270,
278 Xystus I., Papst 85 Xystus III., Papst
170
Y Yang, chinesischer
Kaiser 234, 235, 236, 257 Yang Hui
293 Yang Jian 216 Yan Liben 227,
257 Yasir Yuhanim II., Herrscher von Himyar
107 Yasodharman, indischer König
177 Yasuon Tamba 360 Yazid Ben Al Muhallab
268 Yazid I. s. Jasid I. Yazid II.,
Omaijadenkalif 293 Yen Lipen s. Yan
Liben Yesdegird III., Sassaniden-König
171 Yijing 248, 250, 252 Yixing
272 Yomeis, Kaiser von Japan 222 Yoshifusa
Fujiwara 314, 331 Yuan Hua 95, 119 Yuan
Shao 76 Yucatán 361 Yuhanna Ibn Masawaih
287 Yuraku, Kaiser von Japan 175,
177 Yuwen Jiao, chinesischer Herrscher
211
Z Zacharias, Papst
276, 277, 279, 291, 292, 293 Zaid Ben Ali
275 Zaid Ibn Ali 315 Zaiditen
315 Zapoteken 322 Zarathustra 108, 114,
117, 242 Zeitrechnung 205 Zen-Buddhismus
202 Zenobia Septimia 88, 89, 93, 106, 107,
108, 108, 111, 118, 119, 119 Zenon, König von
Armenien 30 Zenon I., oströmischer Kaiser
159, 178, 179, 180, 181, 182, 187, 220 Zenon
von Kition 22 Zeus 38, 64, 99 Zhai Rong
78 Zhang Bao 77 Zhang Heng 59, 63, 66,
109 Zhang Ji 95 Zhang Jiao 76 Zhang
Liang 77 Zhang Qiujian 177 Zhao Kunangyin
s. Tai Tsu Zhimeng 164, 168 Zhu Liang
100 Zhu Ying 99 Zirkusparteien 206 Zoë
368 Zobeide 304 Zoologie 98 Zosimus,
Papst 167 Zosinos von Panapolis 168 Zu
Chongzhi 176, 182 Zülpich, Schlacht bei
182 Zwei-Kaiser-Problem 286, 297, 298,
336 Zwentibold, König von Lotharingien und
Burgund 322
Register
A Aarau, Hans
133 Abadhia, Dschurdschenkhan
231 Abaillard s. Abälard Abälard, Peter
54, 59, 59, 60, 72, 72 Aba Samuel, König von
Ungarn 28 Abbas I., der Große, Schah von
Persien 205, 224, 228, 244 Abbasiden
96 Abd Al Asis, osmanischer Sultan 316 Abd
Al Asis Ibn Saud, König von Saudi-Arabien
348 Abd Al Aziz I., arab. Emir 275 Abd
Allah II., Usbeken-Khan 199 Abdallah Ibn
Yasin 27 Abd Al Latif 161 Abd Al Mumin,
Kalif 62 Abd El Kader, Emir 311 Abdul
Hamid I., osmanischer Sultan 276 Abdul Hamid
II., osmanischer Sultan 322 Abdul Malik,
Kalif von Córdoba 21 Ablass 104, 184,
190 Abrüstung 337 Absolutismus 236, 271,
275 Abu Inan, Sultan 129 Abu Said,
Mongolenherrscher 125, 164 Achmed III.,
osmanischer Sultan 263 Act of Settlement
264 Adalbero von Eppenstein, Herzog von
Kärnten 26, 27 Adalbert der Siegreiche,
Markgraf von Osterreich 27 Adalbert I. von
Mainz 54 Adalbert III. von Bogen
70 Adalbert von Bremen 29, 29, 32, 33, 40,
40, 41 Adalbert von Prag 19, 26 Adalbert
von Salzburg 71 Adams, John, US-Präsident
281, 302, 326 ADAV 299 Adelheid von Poitou
27 Adelheid, Ehefrau Balduins H. von
Jerusalem 54 Adenauer, Konrad 345, 351, 351,
352, 354, 362, 362, 365 Adolf Friedrich,
König von Schweden 270, 272 Adolf VIII.
Herzog von Schleswig 161 Adolf von Nassau,
deutscher König 104, 105, 106, 138,
164 Aethelred II., angels. König 20, 21, 23,
28, 41 Afghanistankrieg 356 Afrika 27,
122, 160, 164, 168, 243, 306, 309, 319, 32,
353 Aga Mohammed, Schah von Persien 280,
281 Agadja, König Dahomeys 263 Agnes von
Poitou, römisch-deutsche Kaiserin 26, 27, 28,
31, 32, 33, 40, 41 Agnes, Tochter Kaiser
Heinrichs IV. 35, 53 Agricola, Georgius
198 Aguirre, Lope de 200 Ägypten 23, 67,
96, 357 Ahmad Urabi Pascha 318 Ahmed,
Mongolenkhan 165 Ahmed I., osman. Sultan
227 Ahmed III., osman. Sultan 267 Ahmed
Schah Durrani, Afghanenherrscher 271,
272 Ahmed, Tajuddin 356 Aibak 95 AIDS
358 Aijubiden-Dynastie 67 Ajatollah
Chomeini s. Khomeini, Ruholla Akbar der
Große, Mogulkaiser 181, 198, 205, 208 Alam
II., Mogulkaiser 275 Alamo 309 Alauddin
Khaldschi, Sultan von Delhi 104, 105,
121 Alaungpaya, König des birmanesischen
Reichs 272 Alawiten s. Hassaniden
237 Alba, Fernando Alvarez de Toledo 180,
201, 203, 208 Albaner 361 Albani, Kardinal
274 Albero von Trier 58 Albert VI.,
Erzherzog von Österreich 160 Albert von
Livland 83 Albert von Salzburg 95 Albert
von Sachsen-Coburg-Gotha 308, 313,
329 Alberti, Leon Battista 102, 145, 146,
147, 167 Albertus Magnus 66, 81, 81, 94, 95,
96, 106, 106, 109 Albigenser 81, 86,
123 Al Biruni 20, 24 Albrecht I. von
Habsburg, deutscher König 102, 102, 103, 104,
105, 106, 109, 118, 119, 138, 138 Albrecht
II., deutscher König, König von Böhmen und
Ungarn 159, 172, 172, 173 Albrecht III. von
Mecklenburg, König von Schweden 130, 135, 137,
140 Albrecht I., der Bär, Markgraf von
Brandenburg 58, 61, 72, 74 Albrecht III.
Achilles, Kurfürst von Brandenburg 161,
165 Albrecht der Ältere, Markgraf von
Brandenburg-Ansbach 192, 197 Albrecht II.,
Kurfürst von Mainz 190 Albrecht III., Herzog
von Bayern-München 158, 172 Albrecht V., der
Großmütige, Herzog von Bayern 200 Albrecht
III., Herzog von Österreich 134 Albrecht IV.,
Herzog von Österreich 152 Albrecht VI.,
Erzherzog von Österreich 164 Albrecht, Herzog
von Meißen und Nordthüringen 162,
168 Albrecht von Halberstadt 87 Albrecht
von Scharfenberg 99 Albrecht, Wilhelm Eduard
296, 296 Albucasis 131 Albuquerque, Afonso
de 188, 189, 190 Aldrin, Edwin 333, 354,
355 Alembert, Jean Le Rond ï 254, 270, 271,
272 Alexander II., Papst 32, 33,
40 Alexander III., Papst 51, 63, 65, 67, 72,
75 Alexander IV., Papst 109 Alexander V.,
Papst 153 Alexander VI., Papst 170, 172, 172,
175, 177, 188 Alexander Michajlowitsch, Zar
von Russland 234, 240 Alexander I., Zar von
Russland 302, 303, 304, 306, 322, 322, 324,
328 Alexander II., Zar von Russland 314, 315,
318, 322 Alexander III., Zar von Russland
318 Alexander III., schottischer König 98,
99, 103 Alexander I., König von Serbien
342 Alexander Ioan I. Cuza, Fürst von
Rumänien 315 Alexander, Fürst von Bulgarien
319 Alexander Newskij, Fürst von Nowgorod 83,
84, 93, 94, 98, 106 Alexandra Fjodorowna,
Zarin von Russland 290 Alexios I. Komnenos,
byzantinischer Kaiser 36, 36, 39, 40, 52, 66,
73 Alexios III., byzantinischer Kaiser
87 Alexios IV., byzantinischer Kaiser
87 Alfons Heinrich I., König von Portugal 38,
59, 60, 61 Alfons I., König von Aragón 40,
55 Alfons V., König von Aragón 160,
173 Alfons VI., der Tapfere, König von León
und Kastilien 27, 35, 36, 37, 38, 40 Alfons
VII., König von Kastilien und León 56,
59 Alfons IX., König von León 89 Alfons
X., der Weise, König von Kastilien und León 20,
78, 96, 97, 98, 106, 109 Alfons IV., König
von Portugal 125 Algoquin-Indianer
220 Alhambra 77, 92, 92 Ali, Kalif
237 Ali, Muhammad, 354, 356 Ali Pascha,
osmanischer Großwesir 264 Alice von Hessen s.
Alexandra Fjodorowna Alkasadi, Abul Hasan Ali
Ben Mohammed 163 Allakoi Kelta, Herrscher von
Mali 88 Allende, Richard 355 Allende,
Salvador 357, 362 Allgemeiner Deutscher
Arbeiterverein s. ADAV "Allgemeines
Landrecht" 280 Alliierte 336, 350 Almagro,
Diego de 195 Al Mansur, Kalif 21 Almeida,
Francisco de 189 Almohaden 27, 60,
88 Almoraviden 27, 38, 60 Al Mustansir,
Fatimiden-Herrscher 27 Al Nasir s. Mohammed
I., Emir von Granada Alp Arslan,
Seldschukensultan 15, 28, 32, 34, 36,
40 Alphage von Canterbury 22 Alphons von
Poitiers 100 Amadeus I., König von Spanien
316 Amadeus I. Schwanz, Graf von Savoyen
31 Amadeus II., Graf von Savoyen
31 Amadeus III., Graf von Savoyen 52,
61 Amadeus V, der Große, Graf von Savoyen
102 Amadeus VI., Graf von Savoyen 126,
134 Amadeus VII., Graf von Savoyen
134 Amda Seyon, äthiopischer Kaiser
120 Amerika 170, 182, 267, 303 Amiens,
Frieden von 302 Amin, Hafizullah 356 Amin,
Idi 356 Amish 220 Amselfeld
135 Amundsen, Roald 345 Anaklet II., Papst
57, 59, 74 Anasazi 18 Andrássy d. Ä.,
Gyula 314 Andrea del Cione s. Verocchio,
Andrea del Andreas I., König von Ungarn 29,
31, 40 Andreas II., König von Ungarn 88, 89,
90, 92, 107 Andreas III., König von Ungarn
118, 139 Andrej von Suzdal, Großfürst von
Kiew 65 Andronikos II., Kaiser von Byzanz
68 Andropow, Jurij W. 358 Angelico, Fra
147, 158, 172, 176 Angelsachsen 23,
28 Anglikanische Kirche 194 Angsaraja,
Herrscher der Cham (Kambodscha) 90 Anna
Iwanowa, Zarin von Russland 267, 268 Anna
Leopoldowna, Zarin von Russland 270, 282 Anna
Komnene 39 Anna Stuart, Königin von England
262, 264 Anna von Bretagne, Königin
Frankreichs 167, 172, 175 Anna von Beaujeu
172, 175 Anna von Österreich 232 Anna,
byzant. Prinzessin 18 Anno II. von Köln 32,
33, 34, 40, 41 Anoratha 28 Anouilh, Jean
223 Anselm von Canterbury 40, 53, 53,
64 Antisemitismus 349 Anton II., Herzog
von Lothringen 196 Apianus, Philipp
200 APO 355 "Apollo-11" 333, 340,
354 Appeasement-Politik 348 Appenzeller
153 Appert, François 302 Apu Illapu
159 Aquino, Benigno 358 Aquino, Corazon
359 Araber 88, 159 Arafat, Jasir 355, 360,
360, 362 Aragón 164 Arajn Dev
224 Arbeiterbewegung 314 Arbeiterklasse
299 Arbeitslosigkeit 346 Archäologie
274 Archimedes 146 Architektur 159,
334 Arduin von Ivrea, König von Italien
21 Aristarchos von Samos 197 Aristoteles
25, 42, 49, 66, 80, 81, 98, 146, 159, 197,
222 Arkwright, Richard 274 Arlandes,
François L. ï 279 Armada, spanische 204,
205 Armagnacs 155, 157 Armstrong, Louis
362, 362 Armstrong, Neil A. 333, 340,
354 Arndt, Ernst Moritz 295 Arnim, Achim
von 295 Arnold von Brescia 59, 60, 63,
72 Arnoldi, Ernst Wilhelm 307 Arp, Jean
334 Arthur von Bretagne 86 Artus, König
20, 46, 65 Artusepik 50 Aschikaga
Takaudschi 125 Aschraf Schah, afghanischer
Herrscher 267 Asen I., bulgarischer Herrscher
69 Aseniden 69 Ashanti-Reich
243 Ashikaga Yoshimasa 166 Ashmuri, Jehudi
306 Assassinen 37, 39 Asselyn, Jan
218 Astrolabius 59 Astronomie 187, 196,
225, 230 Atahualpa, Inka-Herrscher 180, 194,
194, 213 Atlantikflug 346 Atombombe
351 Atterbury, Francis 264 Aufgeklärter
Absolutismus 254, 274 Aufklärung 253, 254,
271 Augsburger Interim 196 Augsburger
Religionsfrieden 181, 198 August der Starke,
König von Polen (als Aug. II.), Kurfürst von
Sachsen (als Aug. I) 242, 243, 243, 260, 262,
263, 268, 282, 282, 285 August II., König von
Polen s. August der Starke August III., König
von Polen, Kurfürst von Sachsen (als Friedrich
August II.) 268 August der Jüngere, Herzog
von Braunschweig-Wolfenbüttel 237 August,
Kurfürst von Sachsen 203 Augustinus, Aurelius
48 Aurangseb, indischer Mogulherrscher 217,
234, 234, 244 Auschwitz-Birkenau 336, 336,
350 Australien 256, 275, 279 Auswanderung
220, 228, 310 Auto 318, 335 Averroes 49,
63 Avicenna 13, 25, 27, 49 Avignon 112,
118, 118 Avignonisches Exil 103, 118, 119,
132 Ayacucho, Schlacht bei 307 Aznar, José
Maria 361 Azteken 64, 64, 122, 151, 156, 166,
181, 182, 190 Azuchi-Momoyama-Zeit
203
B Baader, Andreas
356 Baader-Meinhof-Gruppe 356 Babenberger
62 Babington, Anthony 204 Babur, Begründer
der Großmoguln-Dynastie 181, 195 Baccanegra,
Simon 125 Bach, Carl Philipp Emanuel
282 Bach, Johann Sebastian 266, 267, 282,
252, 322 Bachofen, Johann Caspar
267 Bacon, Francis 228, 249 Bacon,
Nathaniel 239 Baden, Max von 371 Baffin,
William 227 Bagdad 96 Baghwan
358 Baibar, Mameluckensultan 101 Bairam,
Khan 198 Baird, John Logie 339 Baiezid I.,
osmanischer Sultan 131, 135, 141, 152 Bajezid
II., osmanischer Sultan 168, 213 Balaji Baji
Rao, Herrscher des Marathenreichs 269 Baiboa,
Vasco Nuòez de 190 Balduin I., lateinischer
Kaiser 87, 106 Balduin II., lateinischer
Kaiser 93 Balduin I., König von Jerusalem
39 Balduin II., König von Jerusalem 54, 55,
73 Balduin III., König von Jerusalem
63 Balduin V., Graf von Flandern 30,
42 Balduin von Luxemburg 119 Balfour,
Arthur James Earl of 323 Balkan 317,
344 Balla, Giacomo 334 Ballhaus-Schwur
278 Balzac, Honoré de 300, 322 Bankwesen
61, 183 Bannockburn, Schlacht von 120,
123 Banting, Frederick Grant 346 Baptisten
220 Barberini, Maffeo 228 Barbour, John 1
32 Bardas Phokas, byzantinischer Gegenkaiser
43 Barents, Willem 71, 206,
207 Bar-Hahräus 103 Barka Khan,
Mongolenherrscher 84, 94 Barkuk
134 Barnard, Christiaan 355 Barock 240,
260 Barozzi da Vignola, Jacopo 203 Barsay,
Achaz, Fürst von Siebenbürgen 235 Barsbej,
Mameluckensultan 157 Barschel, Uwe
359 Bartholdi, Frédéric-Auguste
319 Bartholomäusnacht 202, 202 Bartolomeo
de Varignana 119 Basarb I., Fürst der
Walachei 123 Basileios II., Kaiser von Byzanz
22, 22, 24, 43 Basiliusregel 58 Basilius
II. von Caesarea 58 Bastille, Sturm auf die
278, 279 Basualto, Neftali Ricardo Reyes s.
Neruda, Pablo Batavia s. Jakarta Báthory,
Sigismund 206, 207 Batista, Fulgenico 353,
363, 365 Batu Khan, Mongolenherrscher 84, 91,
93, 94, 94, 95, 106, 107 Baudouin I., König
von Belgien 352, 353 Bauer, Andreas
304 Bauer, Georg 198 Bauernkrieg
192 Bauhaus 334 Bausch, Johann Lorenz
234 Bautzen, Friedensschluss von
22 Bayazid s. Bajezid Bayer, Johann
224 Bayern 33, 62, 136 Bayeuxteppich 13,
32 Bayreuth 300 Bazejid II., Sultan des
Osmanischen Reiches 168 BBC 339 Beamon,
Bob 360 Beatles 333, 338, 338 Beato
Angelico s. Angelico, Fra Beatrix von Burgund
62, 63, 73 Beaujoyeux, Balthasar de
204 Beauvoir, Simone de 370 Bebel, August
314, 322, 322, 368 Becard de Grandville,
Charles 220 Beccaria, Carlo
274 Beckenbauer, Franz 359 Becker, Boris
358 Becket, Thomas, Erzbischof von Canterbury
62, 64, 65, 65, 66, 72, 73 Becquerel, Henri
364 Beecher-Stowe, Harriet 312 Beethoven,
Ludwig van 259, 284, 286, 291, 306, 322, 322,
368 Befreiungskriege 295, 304,
305 Befruchtung, künstliche 341 Begin,
Menachem 357, 370 Beginen 121 Behaim,
Martin 160, 170 Behrens, Peter 334 Béla
I., König von Ungarn 31, 43, 60 Béla III.,
König von Ungarn 68 Béla IV., König von
Ungarn 93, 98 Béla V., König von Ungarn s.
Otto III., Herzog von Niederbayern Belgien
348 Bellay, Joachim du 197 Bellini,
Giovanni 172 Belvedere 260, 260 Belzec
336 Benedetti, Vincent, Graf 317 Benedetto
Gaetani s. Bonifatius VIII., Papst Benedikt
VII., Papst 23 Benedikt VIII., Papst 21, 25,
40 Benedikt IX., Papst 27 Benedikt XI.,
Papst 118 Benedikt XII., Papst 125,
140 Benedikt XIII., Papst 153, 154,
176 Benedikt XIV, Papst 269,
272 Beneluxstaaten 352 Benevent, Schlacht
bei 99 Ben Gerson, Levi 122 Ben Gurion,
David 350, 362, 362 Benz, Carl Friedrich 318,
322, 322 Berenger von Passau 22 Bergbau
198 Bergman, Ingmar 362 Bering, Vitus
Jonassen 267 Beringstraße 267 Berkeley,
William 239 Berlichingen, Götz von 192,
193 Berlin-Blockade 351 Berliner, Emil
319 Berliner Mauer 337, 354, 354, 359,
359 Bermudo III., König von León
41 Bernauer, Agnes 158, 172 Bernhard VII.,
Graf von Armagnac 153, 154 Bernhard von
Chartres 47 Bernhard von Clairvaux 47, 48,
48, 52, 54, 60, 72, 72 Bernhard von Gordon
118 Bernhard von Ravensberg 160 Bernini,
Gian Lorenzo 217, 244 Berno, Abt von
Reichenau 20 Bernoulli, Daniel
268 Bernstein, Carl 357 Bernstein, Leonard
362 Bernstorff, Johann Hartwig Ernst von
272 Bernward von Hildesheim 40, 40 Berry,
Jean de, Graf 153 Bertha von Holland
30 Bertha von Turin 31 Bertha, Ehefrau
Kaiser Manuels I. Komnenos 60 Berthold der
Schwarze 121, 121 Berthold I., der Bärtige,
von Zähringen 32, 34, 35 Berthold II., Herzog
von Zähringen 35, 37 Berthold III., Herzog
von Zähringen 56 Berthold IV., Herzog von
Zähringen 62, 68, 69 Berthold V., Herzog von
Zähringen 38, 69 Berthold von Regensburg
80 Besatzungszonen 351 Bessemer, Henry
298, 313 Bettelorden 80, 87 Bezprym
25 Beuys, Joseph 362 BGB280 Bhaskara
61 Bianca Maria 161 Biedermeier
294 Bilah, Herrscher von Mali
66 Bildersturm 184, 201 Bildhauerei 157,
186 Bildungswesen 49 "Bill of Rights" 217,
241, 241, 255, 255 Birger Jarl, Regent von
Schweden 95 Birgitta 132 Bismarck, Otto
von 290, 292, 293, 312, 314, 315, 317, 318, 319,
322, 322, 371 Bitterli, Urs 257 Blaas,
Carl 45 Blair, Tony 361 "Blauer Reiter"
334 Blériot, Louis 343 "Blitzkrieg"-Taktik
348 Blum, Léon 349 Blumenbach, Johann
Friedrich 280 Blutkreislauf
229 "Blutsonntag" 342 Boccaccio, Giovanni
113, 125, 126, 128, 132, 138, 138, 145 Bodin,
Jean 216 Boccioni, Umberto 334 Boekhoff,
Hermann 17, 186, 260 Boethius 42 Bogart,
Humphrey 338 Bohemund von Tarent 39 Böhmen
29, 97, 100, 118, 155, 159, 166, 218,
226 Bohr, Niels 344 Boileau, Etienne
99 Boileau, Nicolas 223 Boleslaw I.
Chrobry, König von Polen 15, 20, 21, 22, 23, 25,
29, 41 Boles³aw III., Schiefmund, Herzog von
Polen 46, 55, 59, 72 Boleslaw IV., Kraushaar,
Herzog von Krakowien 59, 62 Boles³aw III.,
der Rote, König von Böhmen 20 Boleyn, Anna
194, 195, 199, 208, 210 Bolívar, Simón 302,
302, 305, 307, 323, 323 Böll, Heinrich
363 Bombelli, Raffaele 202 Bonaparte,
Jérôme 303 Bonifatius VIII., Papst 79, 104,
104, 106, 106, 118, 119, 119, 138,
141 Bonnot, Gabriel, Abbé de Mabl
y275 Bonpland, Aimé Jacques Alexandre 303,
325 Booth, John Wilkes 315 Borgia, Alonso
s. Calixt III. Borgia, Cesare 172, 188,
210 Borgia, Lucrezia 172, 208, 208 Börse
153 Borst, Arno 81 Bosch, Hieronymus
172 Bosnien-Herzegowina 361 "Boston Tea
Party" 276, 277 Bosworth, Schlacht von
169 Botha, Pieter Wilhelm 357 Bothwell,
James Hepburn, Lord 200 Böttger, Johann
Friedrich 263 Botticelli, Sandro 147, 166,
167, 169, 172 Boucicaut, Aristide
312 Boulton, Matthew 289 Bourbonen
306 Bourne, William 203 Bouvines, Schlacht
von 88 Boxeraufstand 321 Braga, Joaquim
Teofilo Fernandes 343 Brahe, Tycho 187,
202 Brahms, Johannes 259, 300,
323 Bramante, Donato 189, 210 Brand,
Hennig 222 Brandenburg 238 Brandenburger
Tor 330, 352, 359 Brando, Marlon 338,
338 Brandt, Willy 332, 355, 356, 362,
363 Braque, Georges 334, 343 Braudel,
Fernand 183 Braun, Wernher von 340 Brecht,
Bertolt 175, 363, 363 Brentano, Clemens
295 Breschnew, Leonid I. 354,
358 Brest-Litowsk, Friede von
344 Brétigny, Friede von 129 Bretislaw,
Böhmenherzog 26, 29 Breughel s.
Bruegel Brian Boru, irischer König
22 Brillen 118 Brod, Max 366 Brown,
Louise 341, 357 "Brücke" 334 Bruckner,
Anton 368 Bruegel der Ältere, Pieter 208,
208 Brunelleschi, Filippo 110, 147, 155, 156,
159, 172, 172 Brunelleschi, Pogglio
155 Bruni, Leonardo 159 Bruno von Köln
36 Bruno von Schönbeck 101 Bruno, Giordano
206, 206 Brunsfels, Otto 194 Buback,
Siegfried 356 Buchdruck 147,
160 Bücherverbrennung 348 Büchner, Georg
323 Buddha 87, 96, 97 Bugenhagen, Johannes
184, 195 Buhlu Lodis, Sultan von Delhi
162 Buland Darwaza 181 Bulgaren
22 Bulgarisches Reich 69 Bülow, Cosima von
s. Wagner, Cosima Bundschuh 188,
188 Burckard von Hasenburg, 36 Burckhard
II., Abt von Sankt Gallen 20 Burckhard von
Worms 22 Buren 309 Burenkrieg 321 Burg
19 Bürgerkrieg, amerik. 314 Bürgerkrieg,
englischer 232, 235 Bürgerrechte
253 Bürgertum 278 Bürgisser, Leodegar, Abt
von Sankt Gallen 243, 262 Burgund 24, 26,
130, 155, 166 Burkhard von Ellersbach
125 Burschenschaften 296, 304 Busenbaum,
Hermann 273 Bush, George W. 361,
361 Byron, George Gordon Noel, Lord 294, 295,
306 byzantinisches Reich s. oströmisches
Reich
C Caboche, Simon
154 Cabot, John 172, 194 Cabrai, Pedro
Alvarez 171, 173, 180, 188 Cadamosto, Alvise
de 160, 162 Caesarius von Heisterbach
89 Cale, Guillaume 129 Calixt III., Papst
162, 163, 173, 173 Calixtus III. s. Kalixt
III. Callas, Maria 363 Calvin, Johannes
181, 184, 185, 196, 198, 199, 208,
208 Calvinismus 184, 199, 201,
202 Calzabigi, Giovanni Antonio di
274 Cambrai, Liga von 188 Cameron, James
338 Camp David 357 Campbell, Archibald
233 Campendonck, Heinrich 334 Canossa,
Gang nach 16, 34 "Canterbury Tales"
117 Cão, Diego 168, 169 Caravaggio
244 Cardano, Geronimo 146, 195 Carillo,
Alfonso, Erzbischof von Toledo 164 Carlos,
Don, spanischer Thronprätendent 307,
316 Carnot, Marie François Sadi
320 Carolus, Johann 225 Carpini, Johannes
von Piano 79, 94 Carranza, Venustiano
344 Carter, Jimmy 357 Cartier, Jacques
180, 194, 195, 220, 225 Cartwright, Edmund
274 Caruso, Enrico 363 Carvajal, Kardinal
161 Casanova, Giacomo Girolamo
282 Casimir-Périer, Jean Paul Pierre
320 Castel de Monte (Apulien)
76 Castillon, Schlacht bei 162 Castro,
Fidel 353, 363, 365 Castro, João de
195 Cataneis, Vanozza 172 Cavalho e Melo,
José de 272, 273, 277 Cavalier de la Salle,
René Robert 240 Cavendish, Frederick Charles
318 Ceausescu, Elena 359 Ceausescu,
Nicolae 359 Celsius, Anders 282 Cervantes,
Miguel de 214, 244 Cesti, Antonio
237 Cézanne, Paul 301, 323, 323, 324,
343 Chagall, Marc 334 Chair Ad Din
Barbarossa 191, 194, 195 Chaka,
Zulu-Häuptling 305 Chamberlain, Joseph
Austen, Sir 363 Chamberlain, Joseph
323 Chamisso, Adelbert von 294 Champlain,
Samuel de 220, 221, 225, 230 Champollion,
Jean-François 306 Chaplin, Charlie 338, 346,
349, 363, 363 Charles, Philipp Arthur George,
Prinz von Wales, brit. Thronfolger
358 Chartres, Kathedrale von 52 Chaucer,
Geoffrey 117, 135, 138 Chauliac, Guy de
131 Chelcicky, Peter 159 Chemie
270 Cheng Ho s. Zheng He Chiang Kai-shek
349, 350 Chile 357 Chimú 71 China 24,
33, 57, 84, 100, 129, 131, 150, 156, 273, 311,
321, 344 China, Volksrepublik 349, 350,
358 Chinesische Mauer 150, 150,
156 Ching-Dynastie 233, 273 Chioggia-Krieg
134 Chippendale, Thomas 273 Chirurgie
131 Chlorgas 344 Choiseuls, Etienne F. de
287 Chola-Dynastie 20 Chopin, Frédéric
295, 323 "Christburger Frieden"
83 Christentum 30, 48 Christian August von
Anhalt-Zerbst 285 Christian I., König von
Dänemark, Norwegen und Schweden 161,
163 Christian II., König von Dänemark und
Norwegen 192, 209 Christian III., König von
Dänemark 191, 195, 200 Christian IV., König
von Dänemark 218, 228, 229, 244, 244,
249 Christian V., König von Dänemark
243 Christianisierung 18, 20 Christine de
Pisan 152 Christine, Königin von Schweden
233, 234, 244, 244 Christophe, Henri
303 Christoph III., skandinavischer König
161 Christoph, Herzog von Württemberg
198 Chruschtschow, Nikita 353, 354, 363,
370 Chrysolaras, Manuel 137 Chu Yüan-chang
s. Hung Wu Chuang-Lieh-Ti, Kaiser
von China 233 Chubilai Chan s. Kublai
Khan Chuquet, Nikolas 168 Churchill, John,
Herzog von Marlborough 262 Churchill, Winston
333, 349, 350, 363, 363 Cicero 98,
156 Cîteaux, Kloster 54 Clajus, Johannes
203 Clark, William 303 Claudius, Matthias
328 Clay, Cassius s. Ali,
Muhammad Clermont, Synode von 15 Clinton,
Bill 360, 360, 361 Clive, Robert 257, 272,
275 Cluny (Kloster) 17 Cocceji, Samuel von
269 "Code Civil" 303, 303 "Codex
Florentino" 181 Coelestin III., Papst
70 Coelestin IV., Papst 94 Coelestin V.,
Papst 106 Coen, Jan Pieterszoon
227 Colbert, Jean-Baptiste 236,
237 Coligny, Gaspard de 201, 201, 202,
211 Collins, Michael 333 Colonna, Sciarra,
124, 140 Comenius, Johann Amos 230 "Common
Sense" 276 Commonwealth 234 Compiègne,
Waffenstillstand von 344 Computer 339, 341,
358 Conçalves, Lopo 164 Condé, Heinrich
von 226 Condé, Louis Antoine Henri de,
303 "Confessio Augustana" 198 Congreve,
William 264 Conolly, James B.
320 Conradino s. Konradin Conti, Niccolò
154 Cook, James 224, 251, 256, 257, 257, 275,
282 Corneille, Pierre 223 Cornwalls,
Charles 278 Corot, Camille 301 Cort, Henry
253, 278 Cortenuova, Schlacht bei
93 Cortés, Hernándo 180, 183, 190, 191, 192,
208, 210 Coty, René 353 Coubertin, Pierre
de 320 Courbet, Gustave 301 Court, Henry
298 Coxinga s. Zheng Chenggong Cranach der
Ältere, Lucas 179, 208 Cranach der Jüngere,
Lucas 180, 184 Cranmer, Thomas, Erzbischof
von Canterbury 194 Crazy Horse 317,
328 Cresques, Abraham 132 Crick, Francis
341 Cromwell, Oliver 216, 233, 234, 235, 244,
244, 246 Cromwell, Thomas 208 Cropton,
Samuel 274 Cruciger, Caspar 184 Cuervo y
Valdes, Francisco 263 Cuno von Buchsee
67 Curie, Marie 321, 363, 363 Curie,
Pierre 321, 363 Custer, George Armstrong 317,
328 Cuzco (Peru) 182, 194 Czartoryski,
Adam-Kasimir 274
D "Dada"
334 Dahlmann, Friedrich Christoph 296, 296,
309 Daimler, Gottlieb 318, 319,
322 Daladiers, Édouard 348 Dalai-Lama
353 Damaskus 60 Damasus II., Papst 27,
41 Dampfmaschine 274, 275, 298 Dampfschiff
304 Dandolo, Enrico, Doge von Venedig
106 Dänemark 23, 62, 114, 126, 131, 136, 161,
200, 218, 228, 234, 297, 348 Daniel, Fürst
von Galizien-Wolhynien 97, 98 Dante Alighieri
104, 113, 117, 118, 119, 120, 123, 132, 138,
138, 139, 145, 168, 169, 172, 212 Danton,
Georges Jacques 282, 282, 288 Darnley, Henry
Stuart, Lord 200 Darwin, Charles 313, 323,
323, 341 Daubigny, Charles François
301 David, bibl. König 48 David II. Bruce,
schottischer König 133 "David Copperfield"
300 David, Jacques Louis 282, 303 Davis,
Jefferson 314 Dawes, Charles 363 Daytoner
Friede 361 "Declaration of Independence" 253,
276 DDR, s.a. Deutschland 351, 352, 354,
359 Dean, James 338 Dean, John
357 Dedekind, Friedrich 197 Defoe, Daniel
264, 282 Degas, Edgar
301 Dekabristenaufstand 306 Delacroix,
Eugène 290, 369 Demetrius s. Donskoj,
Dimitrij Dempsey, Jack 345, 347 Deng Chun
65 Denkyira 243 Derfflinger, Georg
Freiherr von 238, 239 Descartes, René 140,
222, 231, 231, 244, 244, 247, 249,
252 Deutsch-Dänischer-Krieg
297 Deutsch-Französischer Krieg
316 Deutsche Frage 295 Deutscher Orden 83,
90, 126, 130 Deutschland -Deutsches
(Römisches) Reich und Napoleon. Zeit, (11. Jh.
bis 1815) 14-305 -Deutscher und Norddt. Bund,
(1815 bis 1871) 304-315 -Kaiserreich, (1871
bis 1918) 316-345 -Weimarer Republik, (1919
bis 1933) 345-348 -Nationalsozialismus, (1933
bis 1945) 348-351 -Nachkriegszeit, (1945 bis
1949) 350, 351 -Bundesrepublik/DDR, (1949 bis
1990) 351-359 -Deutschland (seit 1990)
359-361 Deutschordensritter 83 "D-Day"
350, 350, 351 Diaghilew, Sergej Pawlowitsch
370 Diana Spencer, Lady 358, 361 Diaz,
Bartholomeu 169, 173 Díaz, Bernal
151 Díaz, Porfirio 343, 344 Dickens,
Charles 300, 323 Diderot, Denis 254, 270,
271, 272, 282, 282, 287 Diether von Isenburg
164 Dietmar II. von Salzburg 24 Dietrich,
Marlene 347, 364 Dimitri Donskoj, Großfürst
von Moskau und Wladimir 129, 133, 135,
138 Dimitrij I., russischer Zar 225 Diniz
der Gerechte, König von Portugal 101 Diodato,
Johannes 240 di Pietro, Guido s. Angelico,
Fra Disney, Walt 364 Disraeli, Benjamin
323, 329 "Diwan" (Gedichtsammlung)
134 Djajanagra, König Ostjavas
119 DNA-Analyse 341 Dogenpalast 142,
188 Dogmatik 80 Dollfuß, Engelbert
348 "Domesday Book" 32, 37, 37 Dominikaner
80, 168 Dominikos Theotokópulos s. El
Greco Dominikus 80, 88 Donald Bane, König
von Schottland 38 Donatello 17, 143, 157,
159, 160, 173, 173 Donato di Niccoló di Betto
Bardo s. Donatello Doppeldecker 342 Doria,
Andrea 193, 197 Dorothea, Königin von
Dänemark 161 Dostojewski, Fjodor M. 300, 315,
323, 323 Dracula s. Vlad III.
Tepes Dragut, Osmanenführer 198 Drake, Sir
Francis 203, 204, 208 Drama 187,
258 Drebbel, Cornelius 228 Dreibund
318 Dreikaiserschlacht 302 Dreißigjähriger
Krieg 218, 218 (Karte), 226, 228, 231, 233,
236 Dreimächtepakt 348 Dresden, Friede von
271 Dreyfus, Alfred 321, 329 Dritter Stand
278 "Drittes Deutschland" 303 Drogen
338 Droste-Hülshoff, Annette Freiin von
324 Druckerpresse 160, 161 Dschagatai
107 Dschahan I., Großmogul in Indien 229,
234, 244 Dschem, osman. Prinz 168 Dschin
Ali Bey, Mameluckenemir 276 Dschingis Khan,
Großkhan der Mongolen 79, 79, 87, 87, 88, 90,
91, 96, 106, 106, 113, 125, 130,
193 Dschinnah, Mohammad Ali
351 Dschurdschen 57 Dubèek, Alexander
354 Duchamp, Marcel 334 Dufay, Guillaume
159 Dugaschwili, Jossif Wissarionowitsch s.
Stalin, Josef Duisenberg, Wim 361 Dumas,
Alexandre 310, 312 Dunant, Henry 324,
324 Duncan I., König von Schottland 27,
35 Duns Scotus 81 Dunstable, John 156,
157 Dupleix, Joseph François 268,
271 Duprés, Jules 301 Durant, Will
82 Dürer, Albrecht 143, 168, 171,
208 Dutschke, Rudi 355 Duvalier, François
356 Duvalier, Jean-Claude 356 Dyck,
Anthonis van 223, 244 Dylan, Bob 333, 338,
364
E Eberhard I., der
Erlauchte, Graf von Württemberg 101 Eberhard
II., Graf von Württemberg 124 Eberhard III.,
Graf von Württemberg 136 Eberhard V., Graf
von Württemberg 168 Eberhard I. von Salzburg
64 Eberhard II. von Salzburg 89 Eberhard
von Gandersheim 88 Eben, Friedrich
364 Eckermann, Johann Peter 284 Eckhart
138, 139 "Edda" 90, 90 Edgar, König von
Schottland 38 Edison, Thomas Alva
324 Edmund Ironside, König von England
23 Eduard der Bekenner, angelsächsischer
König 23, 28, 30, 32, 40, 41 Eduard I., König
von England 100, 101, 102, 104, 105, 106, 107,
107, 119, 120, 138 Eduard II., König von
England 107, 120, 122, 124, 138, 141 Eduard
III., König von England 117, 122, 123, 124, 125,
126, 127, 128, 129, 129, 130, 131, 133, 138,
138, 141, 154, 174 Eduard IV., König von
England 163, 165, 166, 173, 173, 174,
177 Eduard V., König von England
177 Eduard VI., König von England 197, 198,
210 Eduard VII., König von Großbritannien
290 Eduard VIII., König von Großbritannien
349 Eduard, Prinz of Wales (der "Schwarze
Prinz") 129, 131, 133 Edward, Herzog von Kent
329 EG 352, 360 Egede, Hans
266 Egilbert von Freising 21 Egino von
Matsch 65 EGKS 352 Egmont, Graf
201 Eichendorff, Joseph von 294, 295,
324 Eichmann, Adolf 354 Eiffel, Alexandre
Gustave 318 Eiffelturm 291, 318,
318 Eilhart von Oberge 66 Einheit,
deutsche 295, 359 Einstein, Albert 342, 346,
364, 364 Eisenbahn 291, 293, 298, 309,
309 Eisenhower, Dwight D. 353 Eisenstein,
Sergej M., 346 "Eiserner Vorhang" 333,
337 Ekkehard I. von Meißen 21 Ekkehard IV.
31 El Aijub 67 El Cid 38, 38, 40, 59 El
Dorado 182 El Greco 209 Elcano, Juan
Sebastián de 182, 192 Elektrizität
298 Eleonore von Aquitanien, Königin von
Frankreich 59, 62, 66, 70, 72, 73,
74 Eleonore von Poitou s. Eleonore von
Aquitanien Eleonore von Portugal
163 Elisabeth Charlotte s. Liselotte von der
Pfalz Elisabeth Christine von
Braunschweig-Bevern 283 Elisabeth I., Königin
von England 179, 187, 198, 199, 199, 200, 201,
204, 207, 208, 208, 210, 212, 224,
246 Elizabeth II., Königin von Großbritannien
und Nordirland 364, 364 Elisabeth Petrowna,
Zarin von Russland 269, 270, 272, 273, 274 282,
282 Elisabeth von Bayern 94 Elisabeth von
Braunschweig-Wolfenbüttel 267 Elisabeth von
Thüringen 92, 92, 107, 107 Elisabeth von York
144, 169, 174 Elisabeth, Kaiserin von
Österreich, Königin von Ungarn 321 Elisabeth,
Tochter König Siegmunds 172 Elisabeth,
Tochter König Wenzels III.
118 Eisass-Lothringen 316 Emanuel I.,
König von Portugal 209 Emanuel II., König von
Portugal 343 Emma, Ehefrau König Aethelreds
II. 23 Emma, Ehefrau Knuts des Großen
25 Emmanuel Philibert, Herzog von Savoyen
204 Emmerich Graf Tököly 241 Emmerich von
Einsiedeln 26 Empire, britisches
256 Empire, erstes 293, 302 Empirismus
254 Emser Depesche 316 "Encyclopédie" 254,
255, 270, 270 Ender, Eduard
259 "Endlösung" 350 Engelbert von Köln
107 Engelbert von Spanien 38 Engels,
Friedrich 293, 311, 326 England 23, 28, 32,
35, 37, 59 62, 65, 68, 70, 79, 88, 102, 105,
117, 120, 124, 129, 133, 134, 136, 154, 156,
162, 163, 189, 194, 198, 199, 200, 203, 204,
217, 224, 228, 232, 234, 235, 239, 240, 241,
256, 262, 264, 265, 272, 279, 298 Ensslin,
Gudrun 356 Entdeckungsfahrten 71, 100, 160,
164, 168, 170, 182, 192, 207, 220, 256, 267,
275, 303, 345 Entstalinisierung
353 Entwicklungsländer 340 Enzio
93 Erasmus von Rotterdam 146, 146, 184, 185,
189, 195, 209, 209, 213 Erdbeben
343 "Erec" 69 Erhard, Ludwig 354 Erich
der Rote 42 Erich VII., der Siegreiche, König
von Schweden 20 Erich IX., König von Schweden
63, 95 Erich VII., Herzog von Pommern und
König von Schweden, Dänemark und Norwegen 136,
140, 154, 158, 159 Erich XIV, König von
Schweden 201 Erida, Godinho de 224 Erik V,
der Geschorene, König von Dänemark
102 Erminold 54 Ernst August, Herzog von
Braunschweig-Calenberg, Kurfürst von Hannover
242, 243 Ernst I., der Eiserne, Herzog von
Österreich 155 Ernst der Tapfere, Markgral
von Österreich 32 Ernst I., Herzog von
Schwaben 22, 23 Ernst II., Herzog von
Schwaben 23, 24, 25 Ernst, Herzog von
Bayern-München 158 Ernst, Kurfüst von Sachsen
162, 168 Ertogrul, Khan der Ogusen
102 Erzberger, Matthias 347 Escorial 204,
204 Esen, Khan 157 Eskil von Lund
63 D'Espinoza, Baruch s. Spinoza,
Benedictus Este, Alfonso ï 208 Esterházy,
Nikolaus Joseph Graf 284 EU 360 Eugen
III., Papst 60, 62 Eugen IV., Papst 158, 159,
161, 163, 173, 176 Eugen, Prinz von Savoyen
243, 253, 253, 260, 262, 264, 282,
283 Eugenius II., Papst 55 Euklid
146 EURATOM 352 Euro 360, 360 Europa
304, 318, 333, 352, 360 Europarat
352 Evangeliar Heinrichs des Löwen 33,
62 Evans, Arthur 321 Evolutionstheorie
313 EWG 352 "Ewiger Bund" 124 "Explorer
1" 354 Eyb, Albrecht von 166 Eyck, Hubert
van 143, 173 Eyck, Jan van 143, 158,
173 EZB 360 EZU 352 Ezzo, Pfalzgraf
27
F Fabricius
226 Falkenhayn, Erich von 344 Fallköping,
Schlacht bei 136 Fan Zhongyan 28 Faraday,
Michael 306 Faradsch, Herrscher von Ägypten
137 Farnese, Allessandro 204 Faschismus
336, 337, 346, 347, 348 Fath Ali, Schah von
Persien 281 Fatimiden 23 Februarrevolution
310, 345 Fechter, Peter 354 Fehde
29 Fehrbellin, Schlacht von 238 Felix V.,
Gegenpapst 150, 161, 163, 173, 176 Fellini,
Federico 364 Felsendom 39 Ferdinand I.,
römisch-deutscher Kaiser 181, 191, 192, 193,
196, 197, 198, 209, 210, 245 Ferdinand II.,
römisch-deutscher Kaiser 218, 226, 227, 228,
229, 230, 232, 245, 245, 247, 249 Ferdinand
III., römisch-deutscher Kaiser 207, 231, 233,
235, 247 Ferdinand IV., deutscher König,
König von Ungarn und Böhmen 247 Ferdinand I.,
der Große, König von Kastilien und León
41 Ferdinand II. von Aragon, König von
Spanien (als Ferdinand V.) und Aragón 92, 145,
149, 164, 167, 168, 169, 170, 171, 173, 173,
175, 188, 189, 191, 210 Ferdinand III., der
Heilige, König von Kastilien 89, 90,
91 Ferdinand VI., König von Spanien 271,
272 Ferdinand VII., König von Spanien 303,
305, 306, 307 Ferdinand I., König von
Portugal 132 Ferdinand I. von Neapel
170 Ferdinand, Erzherzog von Österreich
200 Ferdinand der Katholische s. Ferdinand
II. von Aragon Ferdinand, Kurfürst
226 Ferdinand Maria, Kurfürst von Bayern
237 Fermi, Enrico 350 Fernsehen
339 Fettmilch, Vincenz 226,
227 Feudalismus s. Lehnswesen Feuerbach,
Ludwig 326 Fichte, Gottlieb 295 Fick,
Thomas 204 Fidelis, Fortunatus
224 Fieravante, Aristotele 167 Fieschi,
Luigi de 197 Film 338 "film noir"
338 Filioque 30 Fiorelli, Giuseppe
313 Firdausi 22 Firoz Schah, Sultan von
Delhi 104, 128, 135 Fischer, Joschka
361 Fischer von Erlach, Johann Bernhard
260 Fitzstephan 66 Fjodor I. Iwanowitsch,
russischer Zar 204, 205, 245 Fjodor III.,
russischer Zar 240 Fjodor Romanow
224 Flagellanten 116, 126 Flandern 105,
117, 124 Flaubert, Gustave 300, 313
324 Fleming, Sir Alexander 347,
364 Fließbandarbeit 335 Florenz 79, 110,
152, 159 Florenz, Kathedrale 100 Flugzeug
342 Fodio, Osman Dan 302 Folter
97 Fontäne, Theodor 300, 324 Ford Motor
Company 335 Ford, Gerald 357 Ford, Henry
335, 364 Förster, Georg 325 Fort Sumter
314 Foucault, Léon 311 Fournier, Jacques
123 Fox, George 220, 234 Fra Mauro
163 François Louis, Prince de Conti
243 Franco y Bahamonde, Francisco 348, 356,
364 Francesca, Piero della 147 Francke,
Meister 156 Frank, Anne 350 Frankenreich
27 Frankfurt 164 Frankfurter Frieden
316 Frankfurter Nationalversammlung 297,
310 Frankfurter Wachensturm 296 Franklin,
Benjamin 272, 276, 277 Franklin, John
311 Frankreich 30, 53, 59, 86, 88, 99, 103,
104, 105, 117, 118, 119, 124, 129, 154, 155,
156, 157, 158, 162, 164, 166, 181, 201, 202,
205, 206, 218, 228, 232, 233, 234, 236, 238,
239, 253, 255, 256, 271, 272, 278, 279, 281,
295, 298, 304, 305, 310, 312, 313, 317,
318 Frankreichfeldzug 348 Fran Krsto
Frankopani, Graf von Kersat 238 Franz I.
Stephan, römisch-deutscher Kaiser 268, 269, 270,
271, 274, 286, 256, 304 Franz II.,
römisch-deutscher Kaiser, Ks. v. Österreich 258,
302, 303, 324, 324 Franz I., König von
Frankreich 172, 176, 183, 195, 196, 209,
210 Franz II., König von Frankreich 200, 210,
211 Franz Ferdinand, Erzherzog von
Österreich-Ungarn 324, 344 Franz II. Rákoczi,
Fürst von Siebenbürgen 262 Franz von Assisi
76, 80, 87, 87, 107, 107 Franz Joseph I.,
Kaiser von Österreich, König von Ungarn 311,
314, 316, 324, 324, 343 Franz Ludwig,
Pfalzgraf bei Rhein 242 Franz Stephan von
Lothringen, s. Franz I. Stephan Franziskaner
80, 87 Französische Revolution s. Revolution,
Franz. Frauenwahlrecht 342 Frazier, Joe
356 Freihandelstheorie 256 Freiligrath,
Ferdinand 296 Freud, Sigmund 328, 364,
364 Friedrich I. Barbarossa,
römisch-deutscher Kaiser 45, 46, 47, 48, 51, 51,
59, 61, 62, 63, 63, 64, 64, 65, 66, 68, 69, 69,
72, 72, 73, 74, 75, 90, 98, 107,
109 Friedrich II., römisch-deutscher Kaiser
67, 76, 78, 78, 84, 87, 88, 89, 89, 90, 90, 91,
92, 93, 93, 94, 95, 96, 97, 98, 99, 101, 105,
107, 107, 108, 109 Friedrich III.,
römisch-deutscher Kaiser, deutscher König 158,
160, 161, 162, 163, 165, 168, 170, 173, 174,
175, 177, 188, 212 Friedrich Wilhelm, der
Große Kurfürst 216, 231, 234, 235, 236, 238,
238, 240, 245, 245 Friedrich I., König in
Preußen und Kurfürst von Brandenburg (als
Friedrich III.) 262, 283 Friedrich Wilhelm I.
(Soldatenkönig), König in Preußen 264, 266, 267,
268, 269, 283, 283 Friedrich II., der Große,
König von Preußen 251, 253, 254, 255, 267, 268,
268, 269, 269, 271, 271, 273, 273, 274, 276,
276, 279, 282, 283, 253, 284, 286,
289 Friedrich Wilhelm II., König von Preußen
280, 281 Friedrich Wilhelm III., König von
Preußen 281, 295, 303, 304, 305,
324 Friedrich Wilhelm IV., König von Preußen
296, 297, 311, 313, 324 Friedrich III.,
deutscher Kaiser, König von Preußen
319 Friedrich (III.), der Schöne, deutscher
Gegenkönig 121, 121, 122, 138, 139 Friedrich
I., König von Dänemark 192 Friedrich III.,
König von Dänemark 235, 237 Friedrich IV.,
König von Dänemark, Herzog von Schleswig und
Holstein 243, 262 Friedrich VI., König von
Dänemark 304 Friedrich II., König von
Sizilien 118 Friedrich August I., König von
Polen s. August der Starke Friedrich August
I., Kurfürst von Sachsen s. August der
Starke Friedrich August II., Kurfürst von
Sachsen s. August III. Friedrich II., der
Sanftmütige, Kurfürst von Sachsen
162 Friedrich III., der Weise, Kurfürst von
Sachsen 185, 188, 193, 208, 209,
211 Friedrich II., der Eiserne, Kurfürst von
Brandenburg 160, 161, 165 Friedrich I., der
Siegreiche, Kurfürst von der Pfalz
162 Friedrich III., der Fromme, Kurfürst von
der Pfalz 200 Friedrich V., Kurfürst von der
Pfalz und böhmischer König 218, 226, 227, 228,
229, 245, 247, 249 Friedrich I. von Buren,
Herzog von Schwaben 35, 52 Friedrich II., der
Einäugige, Herzog von Schwaben 57, 61,
72 Friedrich V., Herzog von Schwaben 63,
68 Friedrich, Herzog von Bayern-Landshut 136,
136 Friedrich II., der Streitbare, Herzog von
Österreich und Steiermark 94 Friedrich IV.,
Herzog von Österreich 155 Friedrich V.,
Herzog von Steiermark s. Friedrich III.,
römisch-deutscher Kaiser Friedrich I. von
Zollern 70 Friedrich II., Wettiner-Landgraf
126 Friedrich VI. von Nürnberg, Burggraf 152,
154 Friedrich, Graf von Toggenburg
155 Friedrich, Prinz von Hessen-Homburg
239 Friedrich I., Erzbischof 55 Friedrich,
Caspar David 294, 325 Fritz, Joss
188 Fröbel, Friedrich 305, 309 Fronde 2
32 Frossoirt, Jean 153 Frührenaissance
159 Fugger, Hans 131 Fugger, Jakob II.
183, 153, 189, 191, 209, 209, 210 Fuggerei
191, 191 Fujiwara Tkanobu 71 Fulbert,
Kanonikus 59 Fürst, Walter 104 Fürsten
236 Fust, Johannes 148, 160, 163,
174 Futurismus 334
G "Gabelle"
126 Gable, Clark 338 Gabriel 186 Gabun
353 Gainsborough, Thomas 283 Galaup, Jean,
François de. Comte des La Pérouse 256 Galen
229 Galen, Christoph Bernhard von,
Fürstbischof von Münster 239 Galilei, Galileo
140, 187, 204, 205, 217, 222, 222, 227, 230,
230, 245, 245, 296 Gallikanismus 158 Gama,
Vasco da 144, 144, 170, 170, 173, 180, 182, 188,
209 Gandhi, Indira 355, 358, 364 Gandhi,
Mohandas Karamchand "Mahatma" 320, 333, 344,
347, 351, 351, 364 Gaozong, Kaiser der
chinesischen Song-Dynastie 58 Gapon, Georgij
342 Garay, Juan de 203 Garcia II., König
von Navarra 43 Gargarin, Jurij
354 Garibaldi, Giuseppe 315, 325,
325 Garnier, Pierre 91 Gascogne
124 Gastone, Gian 269 Gates, Bill 365,
365 GATT 340 Gattamelata 160 Gauguin,
Paul 325 Gaulle, Charles de 353, 354, 355,
365 Gauß, Carl Friedrich 325 Gay, John
264 Gaza-Jericho-Abkommen 360 Gebhard II.
Truchsess von Waldburg 204 Gebhard III. von
Konstanz 36 Gebhard VI. von
Schaumburg-Holstein 135 Gebhard von Salzburg
33, 35 Gedymin, litauischer Großfürst 120,
125 Geeraerts d. J., Marcus
179 Gegenreformation 200,
201 "Geharnischter Reichstag" 196 Gelasius
II., Papst 55, 74 Gempei-Krieg
70 Generalstände 278 Genoveva
20 Gentechnik 341 Genter Altar
143 Gentile da Fabriano 156 Genua 102,
134 Geoffrey of Monmouth 58 Geoffrey
Willehardouin 86 Geografie 192, 256 Georg
I., König von Großbritannien und Irland 243,
264, 267, 283, 283, 253 Georg II., König von
Großbritannien 267, 268 Georg III., König von
England 273, 277, 278, 287, 308 Georg IV.,
König von England 308 Georg V., König von
Großbritannien 344 Georg VI., König von
Großbritannien 363 Georg I., König von
Griechenland 320 Georg von Podiebrad, König
von Böhmen 163, 164, 165, 166 Georg Wilhelm,
Kurfürst von Brandenburg 231 Georg Ludwig s.
Georg I., König von Großbritannien und
Irland Gerhard von Minden 131 Gerhard, Abt
von Sankt Gallen 20 Gerhoh von Reichersberg
57 Germanos, Metropolit von Patras
306 Gershwin, George 365 Gertrud
57 Gesner, Conrad 198, 200 Gessler,
habsburgischer Landvogt 105 Gettysburg,
Schlacht von 314 Geusen
203 Gewaltenteilung 254, 255,
270 Gewürzhandel 170, 182, 183, 189 Géza
I., König von Ungarn 43 Géza II., König von
Ungarn 60, 61 Ghibellinen 98,
117 Ghiberti, Lorenzo 155,
159 Ghisjasuddin Tughlak 121 Giambellino
s. Bellini, Giovanni Giangaleazzo Visconti,
Herzog von Mailand und Graf von Pavia
136 Gilbreth, Frank 335 Gilbreth, Lillian
335 Gilot, Françoise 369 Giocondo,
Francesco del 189 Gioja, Flacio
118 Giorgione 172 Giotto di Bondone 110,
112, 113, 118, 138, 139, 145 Giraut de
Bornelh 66 Girondisten 281 Gisela, Ehefrau
des ungarischen Königs Stephan I. 43 Gisela,
Ehefrau Herzog Ernsts I. von Schwaben 22, 23,
24 Gislebert von Mons 51 Gladstone,
William Ewart 325, 329 "Glasnost" 333,
358 Gleichschaltung 348 Glendowner, Owen
155 Glenn, John 354 Globalisierung
340 Globe Theatre 187, 207 "Glorious
Revolution" 241 Glühlampe 316 Goa
189 Goddard, Robert 340 Godefroy de
Preulli 56 Godfrey, Thomas 267 Godoy,
Manuel de 303 Godunow, Boris, Zar von
Russland 204, 224, 245 Godwin, Earl of Wessex
28, 30, 41 Goebbels, Joseph 350 Goethe,
Johann Wolfgang von 82, 207, 251, 253, 258, 283,
284, 288, 328 Gogh, Vincent van 319, 325,
325 "Goldbulle von Eger" 79 "Goldene
Bulle" 113, 128, 128 "Goldene Bulle von
Rimini" 90 Goldene Horde 84, 94,
188 Goldrausch 310 Golfkrieg 356,
361 Gomes, Diego 160 Gonçalves Zarco, João
155, 157 González, Adolfo Suárez
357 Gorbatschow, Michail 332, 333, 358, 358,
360, 365 Gorbatschow, Raissa 355 Gore, Al
361 Goslar 21 Gotik 82 Gotische Schrift
94 Gottesfrieden 26, 29, 34 Gottfried II.,
der Bärtige, Herzog von Ober- und
Niederlothringen 28 Gottfried III., Herzog
von Niederlothringen 74 Gottfried IV. von
Bouillon, Herzog von Niederlothringen 39, 39,
48 Gottfried, Graf von Habsburg-Laufenburg
96 Gottfried Plantagenet 57 Gottfried von
Straßburg 20 "Göttinger Sieben"
296 "Göttliche Komödie" 113, 123,
123 Gottsched, Johann Christoph 284,
284 Gottwald, Klement 351 Govind Singh
262, 262 Goya, Francisco José de 280, 284,
284 Gozelo I., Herzog von Lothringen
28 Gozelo II., Herzog von Oberlothringen
28 Granada 92, 170 Grant, Ulysses S.
315 Grass, Günter 365 Grattan, Henry
278 Graupner, Johann Christoph
266 Gravitationsgesetz 237 Gregor VI.,
Papst 27 Gregor VII., Papst 15, 16, 17, 34,
34, 35, 35, 36, 40, 41, 41, 42, 43, 51,
74 Gregor IX., Papst 76, 84, 90, 91, 92, 93,
94, 107 Gregor X., Papst 108 Gregor XI.,
Papst 132, 133, 140 Gregor XII., Papst 153,
154, 173, 176 Gregor XIII., Papst 200, 203,
205, 205, 272 Gregor XV., Papst 228 Gregor
XVI., Papst 308 "Gregorianische Reform"
34 Gresham, Thomas 201 Grey, Lady Jane
198 Griechenland 306, 320 Grieg, Edvard
326 Grillparzer, Franz 328 Grimm, Jacob
294, 296, 296, 309, 312 Grimm, Wilhelm 294,
296, 296, 309, 312 Grimmeishausen, Hans Jacob
Christoffel von 236, 245 Gropius, Walter 334,
345, 365 Groß, Konrad 125 Großbritannien
262, 298, 304, 305, 308, 311, 312, 321,
348 Großer Treck der Buren 309 "Großer
Türkenkrieg" 240, 243 "Großes Schisma"
119 Grotefend, Georg Friedrich
302 Grotius, Hugo 229, 254,
272 Gründerjahre 298 Gründgens, Gustav
365 Grundgesetz 351 Grünewald, Matthias
180 Grynszpan, Herschel 349 Guelfen
117 Guericke, Otto von 222, 234 Guernica
348 Guevara, Che 365 Guido von Arezzo
24 Guillaume de Lorris 93 Guillaume,
Günter 356, 363 Guillen, Felipe
192 Guillotine 281 Guinea
164 Guinegate, Schlacht von 166 Guiot de
Provins 68 Guise, Heinrich von 205,
209 Guittone ï Arezzo 91 Gunhild 23, 24,
26, 27, 42 Gunter, Edmund 227 Günther,
Mönch 23 Günther von Bamberg 32 Günther
von Schwarzburg 127 Günther, Dorothée
369 GUS 360 Gustav I. Wasa, König von
Schweden 192, 193, 209, 209, 245 Gustav II.
Adolf, König von Schweden 218, 218, 226, 228,
229, 230, 231, 245, 245, 248, 249 Gustav
III., König von Schweden 276 Gustav V, König
von Schweden 344 Gutenberg, Johannes 147,
161, 163, 165, 174, 174 Gutenberg-Bibel 147,
160, 161 Guyenne 117 Guzman, Aloso Perez
de 204 Gynäkologie 272
H Haakon IV., der Alte,
König von Norwegen 86, 89, 97, 98, 99 Haakon
V. Magnusson, König von Norwegen 121 Haakon
VI. Magnusson, König von Norwegen und Schweden
129, 132, 137, 140 Habeler, Peter
357 Habsburger 101, 102, 104, 120, 121, 134,
158, 163, 166, 168, 169, 226, 264, 268,
269 Hadrian IV, Papst 62, 63, 72 Hadrian
VI., Papst 192 Haiti 170 Hakim-Moschee 23,
23 "Halbstarke" 338 Haley, Bill
338 Hals, Frans 245 Hambacher Fest 296,
309, 309 Hamburg 29 Hameln 102,
102 Handel 36, 85, 102, 103, 104, 114, 164,
170, 182, 183, 227, 256, 270, 272, 311,
340 Händel, Georg Friedrich 264, 284,
254 Hanse 83, 103, 114, 114, 115 (Karte),
129, 131, 137 Hansetag 129 Han Tuozhou
71 Harald Hardrade (Harald III., der Harte),
König von Norwegen 28, 32, 41 Harald Hasenfuß
s. Harold I. Hardenberg, Karl August Freiherr
von 292, 304, 324 Hargreaves, James 253, 274,
298 Hari, Mata 345 Harington, Sir John
207 Harkort, Friedrich 309 Harold I.,
König von England 26, 28, 28, 30, 32,
34 Harold II., König von England 28, 28, 30,
32, 34, 41, 41, 43 Harrison, William
353 Harthaknut, König von England
28 Hartmann IV, Graf von Kyburg
96 Hartmann von Aue 69, 69, 72, 72, 86,
89 Hartwig von Salzburg 20 Harvey, William
226, 229 Hassan As Sabbah 37 Hassan, Kalif
237 Hassan, Sultan 130 Hassaniden
237 Hastings, Schlacht bei 32 Hauff,
Wilhelm 294 Hauser, Kaspar 308 Haussmann,
Georges Eugène, Baron 312 Havel, Vaclav 359,
365, 365 Hay, John 321 Haydn, Joseph 259,
259, 284, 286, 322 Hebbel, Friedrich 158,
172 Hecker, Friedrich 297 Hedwig, Königin
Polens 140 Heemskeck, Jakob van 71 Hegel,
Georg Wilhelm Friedrich 40, 325, 325,
328 Hegemonialkriege 236 Heidegger, Martin
365 Heidelberg 134 Heilige Liga 188,
203 "Heiligenblutaltar"
186 Heimatvertriebene 351 Heine, Heinrich
295, 310, 325, 328 Heinrich I.,
ostfränkischer König 21 Heinrich II.,
römisch-deutscher Kaiser 12, 14, 16, 20, 20, 21,
22, 23, 24, 40, 41, 42, 43 Heinrich III.,
römisch-deutscher Kaiser 13, 14, 17, 23, 24, 25,
26, 26, 27, 28, 29, 30, 32, 38, 40, 41,
41 Heinrich IV., römisch-deutscher Kaiser 15,
16, 25, 27, 30, 31, 32, 33, 34, 34, 35, 35, 36,
37, 38, 39, 40, 41, 42, 43, 52, 53, 73,
74 Heinrich V., römisch-deutscher Kaiser 39,
42, 47, 53, 54, 55, 56, 57, 57, 72, 73,
74 Heinrich VI., römisch-deutscher Kaiser und
König von Sizilien 48, 51, 63, 65, 68, 68, 69,
70, 73, 73, 75, 75, 87, 89, 107, 108,
109 Heinrich VII. von Luxemburg,
römisch-deutscher Kaiser, König der Langobarden
118, 119, 120, 121, 139, 139, 140 Heinrich
(VII.), deutscher König 88, 91, 92, 104,
107 Heinrich der Löwe, Herzog von Sachsen und
Bayern 33, 45, 51, 58, 59, 61, 62, 62, 63, 65,
68, 69, 72, 73, 74, 75, 108, 117 Heinrich
II., der Zänker, Herzog von Bayern
21 Heinrich V. von Lützelburg, Herzog von
Bayern 21, 25 Heinrich VII., Herzog von
Bayern 28 Heinrich IX., der Schwarze, Herzog
von Bayern 55, 56 Heinrich X., der Stolze,
Herzog von Bayern und Sachsen 56, 57, 58, 59,
72, 73 Heinrich II. Jasomirgott, Herzog von
Bayern (als Heinrich XI.) und Österreich 45, 58,
59, 61, 62, 64 Heinrich XII., Herzog von
Bayern und Sachsen 96 Heinrich XIII., Herzog
von Bayern 101 Heinrich XIV., Herzog von
Niederbayern 120 Heinrich XV., Herzog von
Niederbayern 120 Heinrich II., Herzog von
Niederschlesien 84, 95, 106 Heinrich Raspe
von Thüringen, Gegenkönig 94, 96,
108 Heinrich I., lateinischer Kaiser
88 Heinrich I. Beauclerc, König von England
33, 39, 51, 52, 53, 57, 58, 60, 73, 74,
75 Heinrich II. Plantagenet, König von
England 59, 62, 62, 65, 66, 67, 69, 70, 72, 73,
74, 75, 107 Heinrich III., König von England
88, 97, 100, 107, 108, 109 Heinrich IV.,
König von England 133, 136, 136, 141, 152, 154,
166, 173, 174 Heinrich V., König von England
154, 155, 156, 174, 175 Heinrich VI., König
von England 156, 163, 165, 173, 174 Heinrich
VII., König von England 144, 169, 174, 174, 175,
177, 189, 200 Heinrich VIII., König von
England 181, 189, 190, 192, 193, 194, 194, 195,
196, 197, 198, 199, 200, 208, 210, 210, 211,
212, 213 Heinrich I., König von Frankreich
27, 27, 42 Heinrich II., König von Frankreich
198, 199, 209, 210 Heinrich III., König von
Frankreich und Polen 202, 205, 209,
210 Heinrich IV. von Navarra, König von
Frankreich und Niedernavarra 181, 202, 205, 206,
207, 209, 210, 210, 228, 229 Heinrich von
Burgund, Graf von Portugal 38, 56,
59 Heinrich der Seefahrer, Infam von Portugal
154, 155, 157, 174, 174 Heinrich, König von
Portugal 180, 203 Heinrich II. von
Trastamara, König von Kastilien 131 Heinrich
IV., König von Kastilien 164, 175 Heinrich
von Kärnten, König von Böhmen und Herzog von
Kärnten 118 Heinrich Bolingbroke, Herzog s.
Heinrich IV, König von England Heinrich
Institoris, deutscher Inquisitor 169 Heinrich
Teschler 103 Heinrich von Langenstein
134 Heinrich von Mure 50 Heinrich von Wiek
130 Heisenberg, Werner 365 Helferich,
Christoph 146 Helgoland, Schlacht von l
37 Héloise 59, 59 Hemingway, Ernest
365 Hemming 22 Hendrix, Jimi 331,
339 Henlein, Peter 189 Henri de Mary, Abt
von Clairvaux 67 Henrietta Maria 229 Henry
Stuart, Lord Darnley 224 Henze, Max
39 Herad von Landsberg 66 Herder, Johann
Gottfried 187, 258, 283, 284, 254,
288 Heresbach, Konrad 202 Heribert von
Köln 20, 22, 24, 26 Herman von Salm,
Gegenkönig 36, 37, 42 Hermann II. von Köln
27, 28, 29, 30 Hermann II., Herzog von
Schwaben 20, 21 Hermann III., Herzog von
Schwaben 20, 22 Hermann von Reichenau
15 Hermann von Salza 107 Hermann von
Thüringen 75 Herrera, Juan de 204 Herwegh,
Georg 297 Herzl, Theodor 321, 325,
325 Hesler, Heinrich von 110 Heuss,
Theodor 351 Hexenverfolgung 149, 156,
168 Hidalgo y Costilla, Miguel
302 Hieronymus 185 Hildebrand von Florenz
25 Hildebrandt, Johann Lukas von
260 Hildegard von Bingen 45, 52, 60, 61, 63,
73, 73 Hildolf von Köln 34, 35 Hillary,
Edmund 352 Himmler, Heinrich
349 Hindenburg, Paul von 348,
366 Hinduismus 269 Hischaf III., Kalif
14 Hip Hop 338 Hippie-Kultur
338 Hirohito, Tenno von Japan
347 Hiroschima 351 Hitchcock, Alfred 338,
353, 366 Hitefield, John 269 Hitler, Adolf
330, 332, 336, 337 337, 339, 346, 347, 348, 348,
349, 350, 352, 358, 366,
369 Hitler-Stalin-Pakt 348 Hobbes, Thomas
234, 245, 254, 272 Hoefnagel, Joris
206 Hoffmann von Fallersleben, August
Heinrich 310 Hoffmann, E.T.A. 294,
295 Hofhaimer, Paul 170 Hofleben,
absolutistisches 217, 261, 271 Hoftheater
(Weimar) 255 Hojeda, Alonso de 171 Holbein
d. Ä., Hans 210 Holbein d. J., Hans 189,
210 Holly, Buddy 338 Hollywood
338 Holocaust 336, 350 Honecker, Erich
359, 366 Honorius II., Papst 57 Honorius
III., Papst 81, 88, 89, 90, 121 Honorius IV.,
Papst 103 Honorius, Gegenpapst 32,
40 Hoorn, Graf 201 Horkheimer, Max
347 Horemann, Peter Jakob
261 Hosenbandorden 126, 126 Hospitalwesen
58 Höß, Rudolf 336 Ho Tschi Minh
366 Houtman, C. de 207 Howard, Katharina
195, 196, 210 Hoyos, López de 244 Hsiao
Tsung, Kaiser von China 64 Huayna Capac,
Inka-Herrscher 170 Hubertus
160 Hubertusburg, Friede von
272 Hugenotten 181, 201, 202, 205,
206 Hugo Capet, König von Frankreich 27,
43 Hugo von Cluny 16 Hugo von Payens 55,
73 Hugo, Victor 319 Hui Ti, Kaiser von
China 137 Hui Tsung s.
Huizong Huitzilopochtli 123 Huizong,
chinesischer Kaiser 52, 73 Hülagü Khan,
Mongolenherrscher 37, 96 Humajun, Schah
198 Humanismus 146 Humbert I. Weißhand,
Grat von Savoyen 26, 31 Humbert II., der
Starke, Gral von Savoyen 52 Humbert III., der
Heilige, Graf von Savoyen 61, 69 Humbert von
Silva Candida 15, 30 Humboldt, Alexander
Freiherr von 303, 303, 325 Humboldt, Wilhelm
Freiherr von 258, 325, 325 Hume, David
284 Humphrey, Herzog von Gloucester
156 Hundertjähriger Krieg 117, 124, 129, 154,
156, 162 Hung Wu, chinesischer Kaiser 85,
113, 129, 131, 137 Hünten, Emil
273 Hunyadi, Johann 161, 163 Hus, Johannes
145, 149, 152, 154, 155, 159, 166, 174,
174 Husain Ibn Ali, Statthalter von Tunis
262 Husain, Schah von Persien 267 Hussein,
Saddam 356, 361 Hussiten 155, 159,
166 Hutchinson Goddard, Robert 347 Hutten,
Philipp von 197 Hutten, Ulrich von 180,
210 Hu Yaobang 358
I Ibn Battuta 128,
139 Ibn Butlân 29 Ibn Chaldun 132 Ibn
Jakult 90 Ibn Ridwân 29 Ibn Ruschd s.
Averroes Ibn Sina s. Avicenna Ibn Tumart
56, 60 Ibrahim, Sultan von Delhi
193 Ibrahim Pascha 306 Ibsen, Henrik
325 Ieyasu Tokugawa, japanischer Shogun 207,
224, 224, 226, 246 Ignatius von Loyola 195,
195 Igor Swjatoslawitsch, russischer Fürst
71 Il Conte Verde s. Amadeus VI., Graf von
Savoyen Il-Khan, Mongolenherrscher
105 Il-Khaniden 125 "Immerwährender
Reichstag" 236 Impressionismus
301 Indianer 18, 220, 239,
307 Indianerkriege 224, 239 "Indian
Removal Act" 307 Indien 20, 52, 170, 182,
189, 198, 233, 234, 239, 257, 262, 269, 272,
333, 351 Indien, Unabhängigkeitskampf
351 Indochina 318 Industrialisierung 274,
275, 298 Industrielle Revolution 298,
313 Inka 158, 182, 194 Innozenz II., Papst
55, 56, 57, 58, 59, 74 Innozenz III., Papst
70, 70, 71, 79, 86, 87, 88, 107, 107, 108,
109 Innozenz IV, Papst 79, 94, 97,
106 Innozenz VI., Papst 128 Innozenz
VIII., Papst 149, 168, 169 Innozenz X., Papst
233 Innozenz XI. Papst 240 Inquisition 66,
80, 90, 97, 123, 149, 168, 206 Inquisition,
spanische 149, 167, 168,
170 Inquisitionsgericht 91, 230 Instrument
of Government 235 Internationale Brigaden
348 "International Style" 334 Internet
340, 341 Interregnum 101 Inti,
Inka-Gottheit 159 Investiturstreit 15, 16,
17, 34, 47, 53, 56 Iow, Patriarch von Moskau
205 Irak 356, 361 Iran 356 Irland 224,
310 Irokesen 239 Isaac Ben Sid
98 Isaac, Heinrich 170 Isaak II. Angelos,
Kaiser von Byzanz 68, 87 Isaak Pasha
163 Isabella I., die Katholische, Königin von
Kastilien und León 144, 145, 149, 164, 164, 167,
168, 169, 170, 171, 173, 175, 175, 188,
210 Isabella II., Königin von Spanien 308,
310 Isabella von England 90, 92,
141 Isabella, Ehefrau König Eduards II. 107,
123 Isabella, Ehefrau Philipps III. von
Burgund 173 Isfahan 32, 32 Islam 23, 28,
32, 37, 49, 67, 114, 130, 234, 356 Islamische
Revolution 356 Island 99 Ismail I.
Safiadin, Schah von Persien 188, 189, 210,
213 Ismail Pascha 317 Ismailiten
39 Israel 350, 357, 360 Italien 15, 25,
36, 50, 52, 55, 56, 57, 61, 66, 69, 79, 93, 98,
99, 102, 117, 127, 134, 152, 159, 171, 188, 315,
318, 337, 346, 348 Itúrbide, Augustin de
306 Itzkoatl, König von Mexiko 156 Ivo von
Chartes 56 Iwan der Große, Großfürst von
Moskau 144, 165, 165, 167, 168, 169, 175,
175 Iwan I. Kalita, Fürst von Moskau und
Großfürst von Wladimir 138, 139 Iwan III.
Wassiljewitsch s. Iwan der Große Iwan IV.,
der Schreckliche, Zar von Russland 194, 197,
197, 198, 199, 200, 201, 202, 204, 210, 210,
227, 245 Iwan V., Zar von Russland 240, 241,
242 Iwan VI., Zar von Russland 282 Iwan
Asen II., bulgarischer Zar 91
J Jackson, Andrew
307 Jackson, Michael 339 "Jack the Ripper"
319 Jacob I., Kaiser von Haiti 302,
303 Jacobus de Voragine 99, 105 Jacobus,
Marianus 159 Jacquerie, Aufstand der
129 Jacques Duèse 119 Jaggard, Elizabeth
228 Jagiellonen 134 Jahn, Friedrich Ludwig
304 Jakarta 227, 227 Jakob I., König von
England 201, 204, 213, 216, 220, 224, 224, 229,
243, 246, 246 Jakob II., König von England
216, 241, 242, 246, 249, 262 Jakob II., König
von Aragon 92, 104 Jakob IV, König von
Schottland 190 Jakob V., König von Schottland
211 Jakob VI., König von Schottland s. Jakob
I. Jakob, Herzog von Kurland 234 Jakob,
Herzog von York 239 Jakob der Reiche s.
Fugger, Jakob II. Jakob von Aragón
139 Jakob von Artevelde 124, 125,
126 Jakobiner 281 Jakub 134 Jalayir,
Ahmed, Ilkhaniden-Herrscher
153 Jalta-Konferenz 337, 350 James I. s.
Jakob I. James II. s. Jakob II., König von
England James, Arthur, Earl of Balfour
345 Jamestown 220, 224 Jan Hus s. Hus,
Johannes Janitscharen 114, 125 Jannings,
Emil 347 Jansen Enikel 101 Janssen, Hans
205 Janssen, Zacharias 205 Jansz, Willem
217 Japan 37, 70, 197, 203, 207, 224, 231,
343, 348, 351 Jaros³aw I., der Weise,
Großfürst von Kiew 15, 18, 23, 30,
42 Jaroslaw Wladimirowitsch Mudryi s.
Jaros³aw I. Jaruzelski, Wojciech
358 Javier, Francisco de 197 Jayavarman
II., Khmer-Herrscher 68 Jayavarman VIII.,
Khmer--Herrscher 94, 102 Jeanne d'Arc 117,
143, 156, 157, 157, 163, 175, 175 Jefferson,
Thomas 276, 277, 280, 302, 326, 326 Jehuda
Ben Moses Cohen 98 Jekuno Amlak, äthiopischer
Kaiser 99 Jelzin, Boris 360, 361 Jena und
Auerstedt 302 Jenaer Kreis 294 Jenkins,
Robert 269 Jenner, Edward 280, 280 Jenson,
Nicolas 165 Jerusalem 38, 39, 47, 48, 49, 69,
90 Jesuiten 195, 197 Jesus von Nazareth
48, 62, 81, 91, 105 Jin 57 Jjia Sidao
98 Jobst von Mähren, deutscher König 136,
141, 152, 177 Jodelle, Etienne 198 Johann
I., König von Frankreich 121 Johann II., der
Gute, König von Frankreich 129, 130,
141 Johann I., König von Portugal 135, 155,
174 Johann II., König von Portugal 168, 169,
173 Johann III., König von Portugal
197 Johann IV., König von Portugal
231 Johann VI., König von Portugal
307 Johann II. Kasimir Wasa, König von Polen
234 Johann III. Sobieski, König von Polen
240, 241, 241, 246 Johann II., König von
Aragón und Navarra 164 Johann II., König von
Kastilien 175 Johann I., König von Kongo
169 Johann III., König von Schweden 201, 205,
206 Johann Ohneland, König von England 70,
72, 86, 87, 88, 97, 108, 108, 109 Johann von
Luxemburg, König von Böhmen 139 Johann II.,
Herzog von Bayern-München 136, 136 Johann
Wilhelm, Herzog von Jülich-Kleve-Berg
225 Johann Ohnefurcht, Herzog von Burgund
153, 155, 174 Johann der Beständige, Kurfürst
von Sachsen 193 Johann Georg II., Kurfürst
von Sachsen 238 Johann Georg IV., Kurfürst
von Sachsen 242 Johann Albrecht, Fürst von
Mecklenburg 197 Johann, Fürst von Küstrin
197 Johann Casimir, Graf von der Pfalz
206 Johann Friedrich, Graf von Struensee
276 Johann H.C., Graf von Carmer
280 Johann von Bayern 173 Johann von
Montecorvino 104 Johann von Neumarkt
139 Johann von Österreich s. Don Juan
d'Austria Johann von Pomuk 136 Johann von
Salisbury 73 Johann Beletus 65 Johann d.
Ä. von Bubenberg 121 Johann der Blinde s.
Johann von Luxemburg Johann Nikolaus von
Hontheim 274 Johann Sigismund Záchpolyas
202 Johann "Parricida" 138 Johanna I.
Plantagenet, Königin von Neapel 139 Johanna
die Wahnsinnige, Königin von Kastilien 171,
189 Johanna, Ehefrau Ludwigs X.
121 Johanna von Orléans s. Jeanne
d'Arc Johannes XIX., Papst 24 Johannes
XXII., Papst 121, 122, 123, 124, 138, 139, 140,
354 Johannes XXIII., Papst 154, 174, 176,
366 Johannes II. Komnenos, Kaiser von Byzanz
58, 73 Johannes IV., Kaiser von Byzanz
108 Johannes V. Palaiologos, Kaiser von
Byzanz 126, 130, 132 Johannes VI.
Kantakuzenos, Kaiser von Byzanz 126 Johannes
VIII. Palaiologos, Kaiser von Byzanz 159,
161 Johannes IV, Negus Negesti, König von
Äthiopien 316 Johannes Paul II., Papst 172,
230, 245, 357, 358, 366, 366 Johannes de
Sacro Bosco 96 Johannes der Täufer 29,
143 Johannes von Nepomuk 136,
141 Johanniter 59, 59 Johansson, Ingemar
353 John de Ballion, König von Schottland
104 John Garland 90 John Holywood s.
Johannes des Sacro Bosco John Lackland s.
Johann Ohneland John of Gaunt, Herzog von
Lancaster 133, 141 John von Bedford, Herzog
156 Johnson, Jack 343 Johnson, Lyndon B.
355 Joillet, Louis 238 Jom-Kippur-Krieg
357 Jonas, Justus 184 Joplin, Janis
339 Jordanus Ruffus 95 Joseph I.,
römisch-deutscher Kaiser 241, 262, 264,
269 Joseph II., römisch-deutscher Kaiser 273,
274, 277, 278, 284, 284, 286 Joseph I., König
von Portugal 273 Joseph Ferdinand,
bayerischer Kurprinz 243 Josephine
303 "Josephinismus" 274 Joshihito, Tenno
von Japan 347 Joyce, James 346, 366 Juan
Carlos, König von Spanien 356, 358 Juan
d'Austria, Don 200, 203, 212 Juárez García,
Benito 313, 315, 316 Jubeljahr 104 Juden
102, 103, 116, 126, 164, 321 Judengetto
164 Judenverfolgung 38, 170, 336, 349,
350 Judith, Ehefrau Friedrichs II. von
Schwaben 72 Judith, Ehefrau des ungarischen
Königs Salomon 40 Jugendkultur 338,
353 Jugoslawienkrieg 361 Juli-Monarchie
306 Juli-Ordonnanzen 306 Juli-Revolution
290, 296, 306 Julius II., Papst 188, 189,
190, 210 Jusuf ibn Ajjub s. Saladin Jusuf
Ibn Taschifin 27 Jusuf, Almoravidenherrscher
38
K Kabel-TV
339 "Kabinettkriege" 236 Kádár, János
353 "Käfer" 335 Kaffee 159 Kafka, Franz
366 Kahlenberg, Schlacht am 240 Kain
23 Kaiserpalast (Peking) 143 Kaiserpfalz
(Goslar) 21 Kaisertum 16, 24, 47, 56, 63, 89,
94, 96, 124, 128, 163, 188, 236, 302,
344 Kaladian Kulubali, Herrscher von Segu
234 Kalender 166, 166, 205 Kalifornien
310 Kalixt II., Papst 47, 56, 73 Kalixt
III., Gegenpapst 67 Kalkalli, Aschanti-König
316 Kalmar (Burg) 137 Kalmarer Union 136,
192 Kalojeropoulos, Maria s. Callas,
Maria Kalter Krieg 337, 351, 352,
354 Kanada 220, 224 Kandinsky, Wassily
334, 344, 367, 367 Kangxi, chinesischer
Kaiser 236, 238, 240, 242 Kankan Musa, König
von Mali 120 Kant, Immanuel 251, 252, 253,
254, 255, 270, 278, 284, 255, 288,
328 "Kanzlerparagraph" 317 Kapetinger 27,
103 "Das Kapital" 314 Kappeier Kriege
184 Kapstadt 234 Kapverdische Inseln
160 Karajan, Herbert von 367, 367 Kara
Jusuf 153 Kara Mustafa, osmanischer Großwesir
240, 241 Karl der Große, römischer Kaiser 51,
65, 91, 210, 302, 303 Karl IV.,
römisch-deutscher Kaiser und König von Böhmen
114, 123, 126, 127, 128, 128, 129, 130, 131,
132, 133, 139, 139, 140, 141 Karl V.,
römisch-deutscher Kaiser, König von Spanien 180,
181, 182, 183, 189, 191, 193, 194, 195, 196,
197, 198, 199, 201, 209, 210, 211, 212 Karl
VI., römisch-deutscher Kaiser 264, 264, 266,
268, 269, 285 Karl VII., römisch-deutscher
Kaiser 269, 270, 286 Karl I., Kaiser von
Österreich 345 Karl I., König von England und
Schottland 214, 216, 228, 229, 231, 232, 232,
233, 235, 244, 246 Karl II. Stuart, König von
England und Schottland 235, 235, 236, 237, 239,
240, 246, 246, 249 Karl I., König von Spanien
s. Karl V., römisch-deutscher Kaiser Karl
II., König von Spanien 243, 246, 253, 265,
285 Karl III., König von Spanien und
Neapel-Sizilien (als Karl IV.) 268 Karl IV.,
König von Spanien 303 Karl IV., der Schöne,
König von Frankreich und Navarra 124 Karl
II., der Böse, König von Navarra 133 Karl V.,
der Weise, König von Frankreich 129, 130, 131,
132, 133 Karl VI., der Wahnsinnige, König von
Frankreich 133, 136, 141, 153, 154, 155, 156,
157, 174, 175 Karl VII., König von Frankreich
155, 156, 157, 157, 158, 161, 164, 175,
176 Karl VIII., König von Frankreich 167,
170, 171, 175 Karl IX., König von Frankreich
201, 202, 209, 210, 211, 212 Karl X., König
von Frankreich 280, 306, 307, 326 Karl von
Artois s. Karl X., König von Frankreich Karl
IV., König von Neapel-Sizilien s. Karl III.,
König von Spanien Karl I. von Anjou, König
von Sizilien und Neapel 78, 99, 99, 100, 101,
102, 108, 109 Karl II. von Anjou, König von
Neapel 119, 139 Karl I. Robert (Karl Robert
von Anjou), König von Ungarn 119, 139,
140 Karl Albert, König von Sardinien
311 Karl VIII. Knutsson, König von Schweden
161 Karl IX., König von Schweden 226 Karl
X. Gustav, König von Schweden 234, 235,
244 Karl XII., König von Schweden 262, 263,
264, 282, 285 Karl XI., König von Livland
242 Karl I. von Hohenzollern, König von
Rumänien 315 Karl I. Ludwig, Kurfürst von der
Pfalz 238, 247 Karl II., Kurfürst von der
Pfalz 241 Karl Albrecht, Kurfürst von Bayern
s. Karl VII., römisch-deutscher Kaiser Karl
Theodor, Kurfürst von der Pfalz und Bayern
277 Karl, Erzherzog von Österreich
262 Karl, Erzherzog von Steiermark
245 Karl II., Herzog von Braunschweig
307 Karl August, Herzog von Sachsen-Weimar
258, 283 Karl Eugen, Herzog von Württemberg
270, 288 Karl der Kühne, Herzog von Burgund
144, 164, 165, 166, 167, 175, 176 Karl V.
Leopold, Herzog von Lothringen 240 Karl
Emmanuel I., der Große, Herzog von Savoyen
204 Karl Friedrich, Markgraf von Baden
278 Karl von Valois 103 Karlowitz, Friede
von 243 Karlowitz, Vertrag von
264 Karlsbader Beschlüsse 296, 304 Karmal,
Babrak 356 Karmeliter 80 Kartäuser
36 Kartoffel 195, 276, 310 Kasimir der
Große s. Kasimir III. Wielki Kasimir III.
Wielki, König von Polen 116, 125, 126, 127, 130,
131, 139 Kasimir IV, polnisch-litauischer
König 161, 162, 166, 213 Kastilien
164 Katharer 81, 123 Katharina I., Zarin
von Russland 266, 267, 275, 275,
282 Katharina II., die Große, Zarin von
Russland 275, 275, 276. 278, 279, 284, 285, 255,
287, 288 Katharina von Aragón 181, 189, 194,
198, 210, 211 Katharina von Siena 140,
140 Katharina, Ehefrau Karls II.
236 Katharina, Ehefrau Heinrichs V.
174 Katholiken 198, 200, 218, 226,
228 Katholische Liga 233 Katte, Hans
Hermann von 267 Kaunitz-Rietberg, Wenzel
Anton von, Graf 272 Keaton, Buster
338 Keller, Gottfried 300, 312 Kennan,
George 332 Kennedy, John F. 353, 354, 354,
367, 367 Kennedy, Paul 49 Kennedy, Robert
355 Kepler, Johannes 187, 211, 217, 222, 224,
225, 226, 227, 246, 246, 249 Keplersche
Gesetze 225, 225 Kernenergie 358 Ketteier,
Klemens Freiherr von 321 Kettler, Gottfried
200 "Ketzer" 81, 86, 90, 123, 149,
168 Khmer 52 Khomeini, Ruhollah 356, 356,
359, 367 Khublai s. Kublai Khan Kiaking,
Kaiser von China 281 Kiesinger, Kurt Georg
363 Kiewer Reich 18, 30, 54 Killidsch
Arslan, Sultan der Rum-Seldschuken 64,
69 Kinderkreuzzug 89 Kinematograph
338 King, Martin Luther 354, 355,
367 Kinkel, Gottfried 297 Kino
338 Kirche 30, 34, 94, 97, 132, 184, 190,
194, 196 Kirchenmusik 266 Kirchenstaat
70 Klassenkampf 314 Klassik, deutsche
258 Kleist, Heinrich von 295, 304 Klemens
II., Papst 13, 17, 27, 29, 36, 41 Klemens
III., Gegenpapst 35, 35, 38, 41, 42 Klemens
IV., Papst 98, 99, 108 Klemens V., Papst 55,
73, 112, 119, 121, 140, 140, 141 Klemens VI.,
Papst 127 Klemens VII., Papst 112, 132,
210 Klemens VIII., Papst 192, 194, 207,
210 Klemens XI, Papst 265 Klemens XVI.,
Papst 276 Klenze, Leo von 307, 312 Kleve,
Anna von 195 Klimt, Gustav 321 Klonen
341 Klopstock, Friedrich Gottlieb
285 Klostergründung 54, 58 Kluniazensische
Reform 17 Knobelsdorft, Georg Wenzeslaus von
271 Knoblauch, Jakob 125 Knox, John
199 Knut I., König von England 32 Knut
II., der Große, König von England 22, 23, 23,
24, 25, 26, 27, 28, 42 Koalitionskrieg,
erster 281 Koalitionskrieg, zweiter
302 Koalitionskrieg, dritter 302 Koch,
Joseph Anton 294 Koch, Robert 318, 326,
326 Koenig, Friedrich 304 Kohl, Helmut
358, 359, 367 Kölner Dom 94, 94 Koloman,
König von Ungarn 22, 52 Kolonialismus 182,
256, 272, 279, 293, 353 Kolonisation 220,
224, 239 Kolumbus, Christoph 82, 101, 142,
144, 145, 168, 169, 170, 171, 171, 172, 175,
175, 188, 224 Kommunarden 317 Kommunismus
345, 349, 350, 360 Komnenen 36 Kong Yang,
König von Korea 136 Kongo 168 Kongressakte
304 Königsberg 97 Königtum 26, 34, 57, 58,
97, 101, 103, 113, 121, 122,
128 Konquistadoren 181, 190, 194 Konrad
der Pfaffe 65 Konrad Fleck 89 Konrad II.,
römisch-deutscher Kaiser 14, 21, 23, 24, 24, 26,
27, 29, 41, 42, 42 Konrad III. von
Hohenstaufen, deutscher König 44, 57, 58, 58,
59, 60, 61, 61, 62, 72, 73 Konrad IV.,
deutscher König und König von Sizilien 93, 94,
95, 96, 96, 97, 98, 108, 109 Konrad,
deutscher Gegenkönig, Herzog von
Niederlothringen 37, 38, 39, 42 Konrad von
Zütphen, Herzog von Bayern 30, 31 Konrad I.,
Herzog von Kärnten 22 Konrad II, d. J.,
Herzog von Kärnten 26 Konrad I., Markgraf von
Meißen 58, 74 Konrad von Masowien, polnischer
Herzog 83, 90, 107 Konrad von Zähringen 19,
55, 56, 57 Konrad von Moos 121 Konrad von
Würzburg 97, 101 Konrad von Salzburg
64 Konradin, Herzog von Schwaben 98, 99, 108,
108 Konstantin I., der Große, römischer
Kaiser 32 Konstantin VIII., byzantinischer
Kaiser 24 Konstantin XII., byzantinischer
Kaiser 161 Konstantin I., König von
Griechenland 345 Konstantinopel 58, 86, 98,
114, 156 Konstantinopel, Eroberung von 86,
86, 162, 162 Konstanz, Konzil von 132,
154 Konstanz, Vertrag von 69 Konstanze von
Aragon 87, 90 Konstanze von Arles
27 Konstanze, Ehefrau Kaiser Heinrichs VI.
69, 73, 107 Konsulatsverfassung
281 Kontinentalkongress
276 Konzentrationslager 336,
350 Konziliarismus 158 Kopernikanisches
Weltbild 187, 196, 206, 230 Kopernikus,
Nikolaus 176, 178, 180, 187, 196, 207, 211, 211,
222, 245, 306 Koran 49, 49 Korea 136, 207,
353 Koreakrieg 337, 353 Kosmonauten
354 Kosovo 135, 361 Kossuth, Lajos
311 Kotzebue, August von 296, 304 Krakau
130 Kreittmayr, Wiguläus Franz Alois von
272 Krenz, Egon 359 Kreuzfahrerstaaten 68,
86 Kreuzritter 38, 38, 39, 46, 48, 48, 54,
55, 60, 60, 67, 68, 69 Kreuzzüge 15, 38, 39,
47, 48, 51, 59, 60, 86, 89, 90,
98 Kriegsgefangene 351 Kriegstechnik 85,
117, 160 Krimkrieg 312 Krishna Deva Raya,
südindischer Herrscher 170 Kristallpalast
(London) 313 Kritarajasa, König von Java
104 Kroatien 361 Krüger, Paulus "Ohm"
321 Kuba 170 Kubakrise 337 Kubismus
334, 343 Kublai Khan, Großkhan der Mongolen
84, 85, 96, 99, 100, 100, 104, 105, 108, 108,
109, 113 Küchmeister, Michael 154 Kulmhof
336 Kulte 122, 151, 158 Kulturkampf
317 Kumanen 33, 54 Kunigunde von Machow
98 Kunigunde, Ehefrau Kaiser Heinrichs II.
20 Kuno von Stoffeln 153 Kunst 334,
343 Kunstgeschichte 274 Kunz von Kaufungen
162 Kuomintang 349, 350 Kürenberger, Der
65 Kurfürstenkollegium 128 Kutbiddin
Aibak, Sultan von Delhi 86 Kuwait
361 Kwasniewski, Aleksander 371
L La Perouse, Jean
François de Galaup, Comte de 257 La Serna y
Hinojosa, José 307 Ladislaus I., König von
Ungarn 38 Ladislaus V. Postumus, König von
Ungarn 161, 163 Lajos s. Ludwig I., der
Große, König Ungarns und Polens Lallemand,
Jean-Baptiste 279 Lamb, William, Viscount
Melbourne 308 Lamotte, Jeanne de, Gräfin
279 Lampert von Hersfeld 15, 16, 35,
42 Lancaster-Dynastie 133, 136, 163,
169 Landfrieden von Eger 124 Landrecht
280 Landschaftsmalerei
294 "Landshut"-Entführung 356 Lang, Fritz
367 "Langer Marsch" 349 Langhans, Carl
Gotthard 280 Langland, William
129 Lansing, Robert 333 Lanzelot
20 Lassalle, Ferdinand 299, 314,
326 Lasso, Orlando di 200 lateinisches
Kaiserreich 98 Latini, Brunetto 98 Laud,
William 231 Layamon 86 Lazar, serbischer
Herrscher 135 Lazarevic, Stephan, serbischer
Herrscher 135 Le Corbusier 334, 367 Le
Normant D'Etoile, Charles-Guillaume 287 Le
Thang Tong, Herrscher von Dai Viet 166 Lee,
Robert E. 315 Leeuwenhoek, Antony van
222 Lefort, Franz 242 Legion Condor
348 Lehnswesen 24, 26, 29, 278 Leibl,
Wilhelm 301 Leibniz, Gottfried Wilhelm 56,
222, 238, 243, 246, 247, 247 Leiden, Jan van
195 Leif Eriksson 42, 170 Leigh, Vivien
338 Leipziger Montagsdemonstrationen
359 Lémery, Nicolas 239 Lengefeld,
Charlotte von 288 Lenin, Wladimir Iljitsch
330, 332, 345, 346, 353, 367, 370 Lennon,
John 333, 357, 367 Leo IX., Papst 15, 27, 29,
30, 41, 42, 42 Leo X., Papst 185, 190,
211 Leo XII., Papst 306, 320 Leonardo da
Vinci 142, 145, 146, 147, 169, 170, 171, 176,
776, 177, 180, 188, 189, 191, 213 Leonardo
Fibonacci 86, 108 Leonów, Alexej A.
354 Leopold I., römisch-deutscher Kaiser 235,
236 237, 238 240, 241, 242, 243, 246, 247, 262,
264, 282, 285 Leopold II., römisch-deutscher
Kaiser 280, 324 Leopold I., König von Belgien
315 Leopold II., König von Belgien 315,
319 Leopold III., König von Belgien 349,
352 Leopold II. der Schöne, Markgraf von
Österreich 34, 36, 37 Leopold III., der
Heilige, Markgraf von Österreich 53, 54, 55, 56,
74 Leopold IV, Herzog von Bayern und
Österreich 59, 73 Leopold V., Herzog von
Österreich 68, 70, 75 Leopold I., Herzog von
Österreich 105, 120, 121 Leopold I., Markgraf
der Steiermark 57 Leopold von Anhalt-Köthen
266 Leopold von Sachsen-Coburg-Gotha
308 Leopold von Hohenzollern 315,
316 Leopold Spaur 165 Lepanto, Seeschlacht
bei 203, 203 Lescot, Pierre 197 Lesseps,
Ferdinand de 318 Lessing, Gotthold Ephraim
67, 273, 285, 285 "Leviathan" 234 Lewis,
Meriwether 303 Libau s. Libavius Libavius,
Andreas 206 Liberalismus 256, 296 Liberia
306, 306 Lichtgeschwindigkeit
346 Liebknecht, Karl 368 Liebknecht,
Wilhelm 314 Liegnitz, Schlacht bei
95 Lilienthal, Otto 343 Limburg, Hans
153 Limburg, Hermann 153 Limburg, Paul
153 Lin Biao 368 Lincoln, Abraham 315,
326, 326 Lind, James 270 Lindbergh,
Charles A. 346, 346, 348 Lindemann, Gottfried
17, 186, 260 Linksterrorisimis 356 Linné,
Carl von 268, 285 Lippi, Fra Filippo 172,
176 Liselotte von der Pfalz 217, 238, 241,
247, 261 Lissabon, Erdbeben von 272 List,
Friedrich 305, 309 Liszt, Franz
300 Litauen 83, 120, 130, 153,
200 Literatur, amerikanische
312 Literatur, Barock- 236 Literatur,
deutsche 258 Literatur, englische 187,
266 Literatur, mittelalterliche 29, 39, 65,
69, 70, 87, 97, 123 Literatur, persische
22 Literatur, romantische 294 Li
Tzu-ch'eng, Kaiser von China 233 Liudolfinger
s. Ottonen Livingstone, David
316 Livländischer Krieg 200 Locke, John
216, 241, 247, 252, 254, 255,
272 Lombardischer Städtebund 51, 65, 66, 69,
93 Lombardo, Piêtro 168 Londoner Protokoll
306 López de Ayala 137 López de Legazoi,
Miguel 201 López de Santa Anna, Antonio
309 Lorentz, Hendrik Antoon 320 Lorenz,
Peter 356 Lorenzetti, Piêtro 126 Lorenzo
der Prächtige s. Medici, Lorenzo I.
de' Losch, Maria Magdalena von s. Dietrich,
Marlene Lothar III., römisch-deutscher Kaiser
53, 54, 55, 57, 57, 58, 73, 74, 74 Lothar von
Supplinburg s. Lothar III. Lothar Segni s.
Innozenz III. Louis Philippe 307, 310, 326,
328 Louis, Joe 349 Louis, Spiridon
320 Lubbe, Marinus van der 348 Lübeck 78,
103, 114 Luca della Robbia 137 Lucius
III., Papst 68, 90 Lü Dalin 38 Ludendorff,
Erich 366 Ludwig IV., der Bayer,
römisch-deutscher Kaiser und deutscher König
113, 121, 121, 122, 123, 124, 124, 125, 126,
136, 140, 140 Ludwig VI., der Dicke, König
von Frankreich 30, 46, 53, 74 Ludwig VII.,
der Junge, König von Frankreich 44, 55, 59, 59,
60, 61, 64, 72, 74, 74, 82 Ludwig VIII.,
König von Frankreich 90, 108 Ludwig IX, der
Heilige, König von Frankreich 95, 97, 98, 98,
99, 108, 108, 205 Ludwig X., König von
Frankreich 121 Ludwig XI., der Grausame,
König von Frankreich 144, 164, 164, 166, 167,
168, 175, 176, 176 Ludwig XII., König von
Frankreich 171, 172, 188, 190, 191 Ludwig
XIII., König von Frankreich 228, 232, 247,
248 Ludwig XIV., König von Frankreich 214,
216, 217, 221, 232, 233, 234, 235, 236, 236,
237, 238, 239, 240, 241, 242, 243, 246, 247,
247, 247, 248, 253, 261, 264, 265, 271, 285,
292 Ludwig XV., König von Frankreich 265,
268, 271, 272, 275, 276, 285, 286, 287 Ludwig
XVI., König von Frankreich 252, 261, 276, 277,
278, 280, 281, 286, 286 Ludwig XVIII., König
von Frankreich 306, 328 Ludwig I., der Große,
König von Ungarn und Polen 131, 132,
140 Ludwig II., König von Ungarn
193 Ludwig I., der Kelheimer, Herzog von
Bayern 68, 89 Ludwig II., der Strenge, Herzog
von Bayern 96, 98, 100 Ludwig der Bärtige,
Herzog von Bayern-Ingolstadt 153 Ludwig I.,
König von Bayern 308 Ludwig II., König von
Bayern 300, 319, 329 Ludwig Wilhelm I. von
Baden, Markgraf 242 Ludwig IV, der Heilige,
Landgraf von Thüringen 107 Ludwig von
Anjou-Tarent 139 Ludwig von Male, Graf von
Flandern 134 Ludwig, Graf von Valois und
Herzog von Orléans 136, 153, 175 Ludwig, Sohn
Wladislaws von Ungarn und Böhmen 191 Ludwig
von Nevers 124 Luftbrücke, alliierte
351 Luftfahrt 342, 346 Luftschlacht um
England 348 Luitpold von Eppenstein, Herzog
von Kärnten 35 Lumière, August
338 Lumière, Jean 338 Lumumba, Patrice
354 Lupold von Bebenburg 125 Luther,
Martin 19, 81, 179, 180, 180, 181, 183, 184,
184, 185, 189, 190, 191, 192, 193, 193, 194,
196, 199, 208, 209, 210, 211, 211, 212,
213 Luther-Bibel 185, 185 Lutheraner
184 Lützen, Schlacht bei 218,
218 Luxemburg 118, 348 Luxemburg, Rosa
368 Luzern 124 Lyon, Konzil zu 94 Lyrik
91, 134, 163, 258
M Maastrichter Vertrag
360 Mabillon, Jean 240 Macbeth, König von
Schottland 27, 31, 35 Machiavelli, Niccolò
171, 191, 211, 211 Machiavellismus
191 Machtergreifung Hitlers 348 Machu
Picchu 158 Machy, Pierre Antoine de
252 Macke, August 334 Madeira
157 Madonna 339, 339 Magdeburger Reichstag
67 Magellan, Fernão 179, 180, 182, 183, 192,
211 Magna Charta 70, 79, 88, 88,
105 Magnus I., König von Schweden
101 Magnus VI. Lagaböter, König von Norwegen
100 Magnus VII. Eriksson, König von Norwegen
und Schweden 121, 129, 130 Magnus von
Sachsen, Herzog 34, 53 Mahler, Gustav
368 Mahmud I., osmanischer Sultan
267 Mahmud von Ghasni, Ghasnawidenherrscher
15, 21, 24, 25 Mailand 65 Maimonides 66,
66, 74 Maintenon, Marquise de 240,
247 Mainzer Hoftag 51 "Mainzer
Reichslandfrieden" 92 Mainzer Reichstag
53 Majdanek 336 Majoria 133 Makari,
Metropolit von Moskau 197 Malcolm III.
Canmore, König von Schottland 31, 35,
38 Malcolm X 354 Malerei 200, 294, 301,
334, 343 Mali 122 Malik Schah,
Seldschukensultan 28, 32, 34, 36 Mandela,
Nelson 333, 359, 368, 360, 365 Mandschu
233 Mandschu-Dynastie 344 Manessische
Handschrift 50, 70, 97 Manet, Édoúard 301,
314 Manfred, König von Sizilien 97, 98, 99,
108, 109 Manga 96 Mann, Thomas
368 Mannheimer Bürgerversammlung 293 Mansa
Musa, Herrscher von Mali 113, 122 Mansfeld,
Ernst von 218, 219, 229 Mantegna, Andrea 147,
172 Manuel I., byzantinischer Kaiser 50, 60,
63, 64, 65, 66, 73, 74, 75 Manuel II.,
byzantinischer Kaiser l 32 Manuel III.,
byzantinischer Kaiser 156 Manuel, König von
Portugal 189 Mao Tse-tung 349, 350,
368 Marathen 234 Marc, Franz 334,
344 Marcabrun 60 Marcel, Etienne
129 Märchen 294 Marchfeld, Schlacht auf
dem 100 Marconi, Guglielmo Marchese 339,
342 Marco Polo s. Polo, Marco Marcos,
Ferdinand 359 Marcos, Ferdinando Edralin 358,
359 Marcus Graecus 95 Margarete I.,
Königin von Dänemark und Norwegen 132, 135, 136,
137, 140, 140, 154, 158 Margarete von
Babenberg 98 Margarete von Valois
210 Margarethe, Ehefrau Philipps II. von
Burgund 134 Maria, Gottesmutter 143,
186 Maria I. Tudor, die Katholische, Königin
von England 198, 199, 208, 211 Maria II.
Stuart, Königin von Schottland 180, 199, 200,
200, 201, 204, 204, 205, 208, 211, 212, 224,
239, 246 Maria II., Königin von Portugal
307 Maria von Habsburg 191 Maria von
Ungarn 135 Maria, Ehefrau Wilhelms III. von
Oranien 249 Maria, Prinzessin von Burgund
166, 166, 167 Maria, Tochter Wladislaws von
Böhmen und Ungarn 191 Maria Beatrix
272 Maria Theresia, römisch-deutsche Kaiserin
253, 259, 264, 268, 269, 269, 271, 272, 274,
277, 284, 285, 286,
256 Mariä-Himmelfahrts-Kathedrale (Moskau)
165 Maria Laach (Kloster) 17 Marie
Antoinette, Königin von Frankreich 261, 279,
286 Marie Christine, spanische Regentin
308 Marie Luise 303, 324 Marinetti,
Filippo Tommaso 334 Maritza, Schlacht an der
132 Markgraf, Andreas 270 Markus
20 Marlowe, Christopher 249 Marmont,
Auguste Fréderic Louis 305 Marokko
237 Marquette, Jacques 238 Marrano-Juden
167 Mars 340 "Marsch auf Rom" 346,
346 Marshall, George C. 351 Marshall-Plan
337 Marsilius von Padua 122 Marston Moor,
Schlacht bei 232 Martianus Capella
42 Martin IV., Papst 102 Martin V, Papst
154, 176, 176 Marx, Karl 291, 293, 293, 310,
311, 314, 326 Märzrevolution 297,
310 Masaccio 147, 156, 157,
176 Maschinenzeitalter 298 Massenmedien
339 Massenproduktion 335 Masud,
Ghasnawidenherrscher 28 Mathematik
238 Mathilde von England 51, 53, 57, 58, 59,
60, 61, 62, 65, 75 Mathilde von Tuszien,
Markgräfin 16, 37, 38, 55, 74 Mathilde,
Ehefrau Rudolfs von Rheinfelden 31 Mathilde,
Ehefrau Heinrichs des Löwen 62 Mathilde,
Königin von Dänemark-Norwegen 276 Matisse,
Henri 334 Matthias, römisch-deutscher Kaiser
226, 226, 227, 244 Matthias I. Corvinus,
König von Böhmen und Ungarn 163, 164, 165, 166,
167, 168, 169, 213 Matthias von Arras
140 Matthias, Erzherzog 206 Maulana
Dschami 170 Maultasch, Margarete
130 Maupertuis, Schlacht von 129 Mauren
38, 167, 170, 200 Mauzaisse, Jean-Baptiste
292 Max II. Emanuel von Bayern, Kurfürst
241 Maximilian I., römisch-deutscher Kaiser
144, 166, 166, 167, 168, 168, 169, 170, 171,
172, 174, 175, 176, 183, 188, 188, 189, 190,
191, 209, 212 Maximilian II.,
römisch-deutscher Kaiser 200, 202, 209,
249 Maximilian I., Kurfürst von Bayern 218,
219, 227, 228, 247, 249 Maximilian II.
Emanuel, Kurfürst von Bayern 242 Maximilian
III. von Österreich, Erzherzog Tirols
205 Maximilian, Erzherzog von Österreich,
Kaiser von Mexiko 314, 315 Maxwell, James
Clerk 316 Maybach, Wilhelm 318,
319 "Mayflower" 220, 228 Mazarin, Jules,
Kardinal 232, 233, 236, 247, 247, 247,
248 Mäzenatentum 259 Mbeki, Thabo
368 McCandless, Bruce 358 McCarthy, Joseph
351 McKinley, William 342 McLuhan, Herbert
M. 341 Mechthild 100 Medici, Cosimo de'
146, 159, 159, 160, 176, 269 Medici, Giuliano
de' 165, 167, 176 Medici, Katharina de' 199,
201, 202, 207, 209, 210, 211 Medici, Lorenzo
I. de' 146, 165, 169, 171, 172, 176,
211 Medici, Maria de' 210, 224, 226, 229,
230, 248 Medienzeitalter 339 Medizin 27,
49, 62, 80, 116, 119, 126, 131, 229, 270, 272,
280 Mehmed I., osmanischer Sultan 154,
156 Mehmed II. Fatih, der Eroberer,
osmanischer Sultan 145, 162, 167, 168, 176,
177 Mehmed IV., osmanischer Sultan 240,
241 Mehmed Köprülü, osmanischer Großwesir
235 Mehmet Ali 304 Meiji, japanischer
Kaiser 315, 319 Meinerk von Paderborn
23 Meinhof, Ulrike 356 Meins, Holger
356 Meir, Golda 355 Meifsener Porzellan
263, 263 Meister Eckhart s.
Eckhart Meister Francke s.
Francke Melanchthon, Philipp 179, 154, 193,
198, 212 Melchthall, Arnold 104 Méliès,
Georges 342 Meloria, Seeschlacht bei
102 Mendel, Gregor 326 Mendel, Konrad
135 Mendelssohn Bartholdy, Felix
295 Mendelssohn, Moses 273 Mendoza, Pedro
de 203 Mengli Girei, Krim-Khan 165,
167 Menilek II., Kaiser von Äthiopien
321 Mennoniten 220 Menschenrechte 253,
254, 255, 276 Mentelin, Johannes
164 Mercator, Gerhardus 201, 212 Merian d.
Ä., Matthäus 64, 179, 227, 231, 232 Merici,
Andrea 195 Merkantilismus 236, 256 Merlin
58 Mesa Verde 18 Messner, Reinhold
357 Metacom, Wampanoag-Häuptling
239 Metternich, Klemens Wenzel Fürst von 292,
296, 304, 305, 305, 311, 324, 326,
326 Mexikanisch-Texanischer Krieg
309 Mexiko 64, 122, 151, 156, 166, 181, 190,
302, 309, 344 Meyer, Adolf 365 Meyer,
Conrad Ferdinand 300 Mevissen, Gustav von
310, 312 Michael, Heiliger 33, 64 Michael
VIII. Palaiologos, byzant. Kaiser 99, 100,
108 Michael II. Apáfi, Fürst von Siebenbürgen
243 Michael Kerullarios, Patriarch von
Konstantinopel 15, 30 Michail Romanow, Zar
von Russland 227, 227, 247 Michelangelo
Buonarroti 178, 178, 179, 180, 186, 188, 189,
190, 194, 196, 200, 210, 211, 212, 213,
229 Michele Steno, Doge von Venedig
137 Michelozzo di Bartolommeo 160 Michels,
Godeke 137, 152 Mieszko I., Herzog von Polen
22 Mieszko II., König von Polen 15, 25,
26 Migration 269 Miguel, Don
307 Millet, Jean-François 301 Miloševic,
Slobodan 361 Milton, John 230,
248 Minamoto No Yorimoto, japanischer Shogun
71, 71, 74 Mineralogie 198 Ming-Dynastie
129, 131, 156 Minnelyrik 39, 50,
70 Minnewit, Peter 228 Minoriten s.
Franziskaner Miranda, Francisco de
302 Mirandola, Pico delia 146 Miranschah,
mongolischer Herrscher 153 Mir Mahmud
267 Mir Ways 263 Mission 20, 29, 83,
197 Mitchell, John 272 Mittelamerika 64,
122, 151, 156, 166, 181, 182,
190 Mittermaier, Rosi 357 Mitterrand,
François 368 Model T 335, 335 Modrow, Hans
359 Mogadischu 356 Mogulreich
198 Mohammed, Prophet 237, 268 Mohammed
Aga Khan, Schah von Persien 267 Mohammed Ali,
osmanischer Statthalter von Ägypten 306,
310 Mohammed I. Askia, Herrscher des
Songhai-Reichs 170 Mohammed I., Emir von
Granada 92 Mohammed II. s. Mehmed II.
Fatih Mohammed Chodabande 205 Mohammed Ibn
Daud s. Alp Arslan Mohammed Ibn Malik Schah,
Seldschukenherrscher 55 Mohammed Ibn Saud,
arabischer Emir 268, 269, 275 Mohammed Ibn
Tughlak, Sultan von Delhi 122, 128 Mohammed
von Ghor 86 Molière 223, 223, 248,
248 Moltke, Helmuth von 314 Molukken
182 Monarchie, konstitutionelle 235,
278 Mönchtum 17, 36, 48, 80 Monck, George
235 Mondlandung 331, 333, 340,
354 Mondrian, Piet 334 Monet, Claude 301,
326, 326, 327 Möngke, Großkhan 96 Mongolen
79, 84, 85, 87, 91, 95, 96, 125, 129,
165 Mongolenreich 99, 100, 105, 130,
237 Monomotapa 113 Monroe, James,
US-Präsident 307, 307 Monroe, Marilyn 338,
354, 368, 368 Monroe-Doktrin 307 Montagu
Dunk, George, Earl of Halifax 271 Montaigne,
Michel de 212 Montecuccoli, Raimono von
238 Montejo, Francisco de 197 Montemayor,
Jörge de 199 Montesquieu, Charles de Secondat
252, 254, 254, 255, 270, 271, 271, 272, 286,
286 Montessori, Maria 343 Monteverdi,
Claudio 248, 248 Montezuma I.,
Aztekenherrscher 151 Montezuma II.
Xocoyotzin, Aztekenherrscher 181, 190,
190 Montgolfier, Jaques-Etienne
279 Montgolfier, Joseph Michel
279 Montgolfière 251, 279, 279 More, Sir
Thomas 191, 193, 195, 212 Moreau, Jean Victor
303 Morgarten, Schlacht bei 104,
120 Morisken 200 Moritz, Kurfürst von
Sachsen 198, 199 Moritz, Landgraf von Hessen
207 Moritz, Sohn Wilhelms I. von Oranien
224 Moro, Aldo 357 Morrison, Jim
339 Morse, Samuel 298, 309 Mortimer,
Roger, Earl of March 123 Morus, Thomas s.
More, Sir Thomas Mose Ben Maimon, Rabbi s.
Maimonides Moskau 61 Moskauer Reich 165,
188 Mozart, Wolfgang Amadeus 259, 259, 278,
284, 286, 257, 322 Mudschaheddin 356,
356 Muhammad Ahmad 318 Muhammad Ibn Abd Al
Wahhab 268, 269 Muhammed I., Emir von Tunis
98 Mühlberg a. d. Elbe, Schlacht bei
197 Mühldorf, Schlacht bei 121 Mühlenberg,
Heinrich 271 Mulai Ar Raschid,
Hassanidenherrscher 237 Mulai Ismail,
Hassanidenherrscher 237 Muley Abd Al Malik,
Saaditen-Sultan 203 Müller, Johannes s.
Regiomontanus Müller, Wilhelm 328 Mumtaz
Mahal 233, 244 München 62 Münchener
Abkommen 348 Münster 195, 218 Munter,
Gabriele 334 Müntzer, Thomas 193,
212 Murad I., osmanischer Sultan 69, 130,
131, 132, 135 Murad II., osmanischer Sultan
160, 176 Murad III., osmanischer Sultan
206 Murad IV., osmanischer Sultan 230,
231 Musa 154 Musik 237, 259, 266, 278,
294, 300 Mussato, Albertino 120 Mussolini,
Benito 337, 337, 346, 368 Mustafa I.,
osmanischer Sultan 227, 228 Mustafa III.,
osmanischer Sultan 274, 275, 276 Mutter
Teresa 371, 371 Mystik 52, 54 Mythen
294
N Nachtigal, Gustav
318 Nadir Schah, persischer Herrscher 267,
269, 271 Nagasaki 351 Nagy, Imre
353 Nahostkonflikt 350, 357, 360 Nantes,
Edikt von 181, 206 Napier, John
227 Napoleon I., Bonaparte, Kaiser der
Franzosen 252, 281, 291, 292, 292, 293, 295,
295, 302, 303, 303, 304, 305, 309, 322, 324,
326, 327, 328 Napoleon III., Kaiser der
Franzosen 292, 309, 317, 327, 327 Narasa
Nayaka, südindischer Herrscher 170 Nasriden
92 Nasser, Gama Abd el- 355,
370 Nationalökonomie
256 Nationalsozialismus 336, 337,
348 Nationalversammlung, Französische
278 NATO 353, 361 Naturkatastrophen 272,
343 Naturrecht 254 Naturwissenschaft 49,
254 Navigationsakte 234, 235 Necker,
Jacques 279 Nehru, Jawaharlal 351, 351,
355 Nelson, Horatio 302 Nemours, Edikt von
205 Neoimpressionismus 301 Neorealismus
338 Nepomuk, s. Johann von Pomuk Neri,
Antonio 226 Neruda, Pablo 369 Nestor
18 Neumann, Balthasar 260 Nevers-Gonzaga,
Karl von, lombardischer Herzog 230 New York
228 Newton, Isaac 217, 222, 222, 237, 241,
247, 248, 248, 255 "Nibelungenlied"
87 Nicolai, Friedrich 273 Nicolaus
Oresmius s. Nikolaus von Oresme Niederlande
201, 203, 204, 224, 227, 234, 238,
239 Nietzsche, Friedrich 327, 328, 329,
368 Nightingale, Florence 312,
327 Nikephoros III. Botoneiates, Kaiser von
Byzanz 35, 36, 40 Nikephoros von Byzanz
95 Nikolaikirche 359 Nikolaus II., Papst
17, 31, 37, 43 Nikolaus III., Papst
101 Nikolaus V., Papst 123, 139, 140, 161,
161, 162, 163, 174, 177 Nikolaus I.
Pawlowitsch, Zar von Russland 306,
327 Nikolaus II. Alexandrowitsch, Zar von
Russland 290, 342 Nikolaus Cusanus s.
Nikolaus von Kues Nikolaus von Kues 159, 177,
177 Nikolaus von Oresme 140 Nikon,
Patriarch von Moskau 234 Nilsson, Lennart
354 Nimwegen, Friede von 238 Nixon,
Richard 333, 340, 355, 356, 357, 357 Nizam Al
Mulk, Großwesir der Seldschuken 15, 37, 39 Ni
Zan 132 Nobel, Alfred 315, 321,
342 Nóbrega, Manuel de 198 Nolde, Emil
369 Norbert von Xanten 55, 74,
74 Nordafrika 60, 237 Nordamerika 145,
195, 217, 220, 224, 239, 240, 243, 256,
272 Nordestland 126 Nordische Kriege 234,
242, 262 Nordkorea 353 Norgay, Tenzing
352 Normandie 86, 351 Normannen 15, 23,
25, 28, 32, 36, 37, 56, 63 Northampton,
Vertrag von 120, 123 Northrup, George W. 310,
310 Norwegen 29, 30, 99, 348 Nostradamus
212, 212 Notker Labeo 42 Notre Dame
(Paris) 45 Notstandsgesetze 355 "Nouvelle
vague" 338 Novalis 294 Novemberrevolution
344 Nowgorod 165 NSDAP 336, 337 Nur Ad
Din 62 Nürnberg, Reichstag zu
128 "Nürnberger Eierlein" 189 Nürnberger
Parteitag 336 Nürnberger "Rassegesetze" 336,
349 NWDR 339 Nystad, Frieden von
262 Nzinga Nkuwu s. Johann I., König von
Kongo
O Oberitalienische
Stadtstaaten 117 Oberth, Hermann
340 Öcalan, Abdullah 361 Ockham, Wilhelm
von 139 Oda, Nobunaga 203 Oder-Neiße-Linie
351 Odo von Champagne, Graf 26 Odo, Graf
von Savoyen 31 Ögädäi, Großkhan der Mongolen
92, 95, 106, 107, 108 Oglethorpe, James
Edward 268 Ogotai s. Ögödäi Ogusen
102 Ohm, Simon 307 Oktoberrevolution
345 Olaf I., König v. Norwegen 42 Olaf II.
Haraldsson, König von Norwegen 42 Olaf, König
von Dänemark und Norwegen 132, 137, 140 Olaf
III. Skötkonung, schwedischer König 14, 18,
20 Olaf der Dicke s. Olaf II.
Haraldsson Olaf der Heilige s. Olaf II.
Haraldsson Olbrich, Joseph Maria
321 Oldcastle, John 154 Oleg 43 Olga,
Tochter Nikolaus' II. 290 Olgerd, Großfürst
von Litauen 130 Oliveira Salazar, António de
348 Olivi 139 Olmütz, Friede von
166 Olympische Spiele 320 Omar Al Khajani
34, 35 Onate, Juan de 208 Ono, Yoko
368 Oper 237 "Operation Wüstensturm"
361 Opitz, Josua 203 Opiumkrieg
311 Orchan, osmanischer Sultan 114, 115, 122,
125, 125, 132 Ordensstaat 83,
130 Orellana, Francisco de 196 Orff, Carl
101, 172, 369 Orienthandel 50 Orléans,
Belagerung von 156 Ort, Johann 196 Ortega,
Daniel 358 Ortolf von Baierland
167 Orwell, George 369 Osei Tutu
243 Osman I. Ghasni, Oberhaupt der Ogusen,
102, 114, 115, 115, 118, 122, 135 Osman II.,
osmanischer Sultan 227, 228 Osmanen
203 osmanisches Reich 102, 114, 132, 135,
154, 162, 264 Ostafrika 293 Österreich 61,
62, 166, 169, 192, 234, 240, 243, 264, 265, 268,
269, 271, 272, 274, 277, 296, 303, 304, 305,
314 Österreich-Ungarn 314,
318 Österreichischer Erbfolgekrieg 268, 269,
271 Ostfront 344, 351 Ostindische Kompanie
234, 239, 311 Ostkolonisation
83 Ostpolitik 355 Ostpreußen
269 Oströmisches Reich 22, 24, 32, 34, 36,
58, 64, 66, 98, 162 Ostverträge
355 Oswald, Lee Harvey 354 Oswald von
Wolkenstein l 57 Otakar III. von Steier,
Markgraf von Steiermark 57 Otakar IV. von
Steier, Markgraf von Steiermark 64 Otis,
James 275 Otto I., der Große,
römisch-deutscher Kaiser 16, 24, 26, 74 Otto
II., römisch-deutscher Kaiser 27, 40 Otto
III., römisch-deutscher Kaiser 20, 21, 22, 40,
43 Otto IV. von Braunschweig,
römisch-deutscher Kaiser 70, 71, 78, 86, 87, 88,
89, 108, 108, 109, 117 Otto I., König von
Griechenland 308, 314 Otto von Northeim,
Herzog von Bayern 33, 34 Otto I. von
Wittelsbach, Herzog von Bayern 68, 74 Otto
II., der Erlauchte, Herzog von Bayern 95,
96 Otto III., Herzog von Niederbayern und
König von Ungarn 118, 120 Otto IV, Herzog von
Niederbayern 120 Otto V., der Faule, Herzog
von Bayern, Markgraf und Kurfürst von
Brandenburg 132 Otto I., das Kind, Herzog von
Braunschweig-Lüneburg 95 Otto, Herzog von
Braunschweig 139 Otto, Herzog von Kärnten
22 Otto II., Graf von Habsburg 37 Otto V,
Graf von Wittelsbach 56 Otto VIII., Graf von
Wittelsbach 87 Otto von Bamberg 53, 55, 56,
74 Otto von Freising 47, 48, 59, 60,
74 Otto von Sankt Blasien 60 Otto von
Savoyen, Grat 31 Otto, Nikolaus August
318 Ottokar I., König von Böhmen 71,
140 Ottokar II. Premysl, König von Böhmen 96,
97, 98, 99, 100, 100, 102, 109, 109 Ottokar
von Steiermark 121 Ottonen 21 Oviedo,
Fernandez de 195
P Pachacuti Inka
Yupanqui, Inka-Herrscher 158, 159 Pacher,
Michael 186 Pacioli, Luca 170 Pädagogik
254 Paganini, Niccolò 295 Pahlawi,
Mohammed Resa, Schah von Persien 355, 356,
367 Paine, Thomas 277 Pakistan
351 Palästina 350 Palästinenser
360 Palladio, Andrea 212, 212 Palmerston,
Henry John 329 Pankhurst, Christabel
342 Pankhurst, Emmeline 342 Panmunjom
353 Pannartz, Arnold 164,
165 Pantokrator-Kloster (Konstantinopel) 58,
55 Paoli, Pasquale 273 "Papa Doc" s.
Duvalier, François Papanastasiou, Alexandros
346 Papiergeld 24 Papsttum 16, 17, 30, 31,
34, 47, 48, 51, 56, 63, 70, 89, 94, 103, 118,
119, 124, 132, 158, 161, 163 Paracelsus 194,
195, 212 Parakkamabahu VI., Konig von Ceylon
154 Parakrama Babu, König von Ceylon
65 Paramesjwara, König von Malakka 152,
154 Paris 155, 306 Paris, Frieden von 256,
312 Pariser Bürgerrevolte 129 "Pariser
Blutwoche" 317 Pariser Kommune 317 Park,
Mungo 281 Parlament 104, 217, 228,
235 Parier, Peter 128, 129, 140 Parnell,
Thomas 264 Parr, Katharina 195 Pascal,
Biaise 234, 248 Paschalis II., Papst 30, 52,
53, 54, 55, 57, 72, 74, 74 Passy, Frédéric
324 Pasteur, Louis 31 5 Patterson, Floyd
353 Paul II., Papst 164, 165, 166 Paul
III., Papst 195, 196, 197 Paul IV., Papst
199 Paul V., Papst 227 Paul, Jean 294,
294 Pauli, Wolfgang 365 Paulskirche 297,
297, 310 Paulus 48, 118 Pawlow, Iwan P.
342 Paxton, Sir Joseph 313 PC 339,
358 Pearl Harbour 351 Peary, Robert Edwin
343 Peire Cardinal 90 Peking 99,
156 Peloponnes 156 Penn, William 214, 220,
221, 235, 240, 248 Pennsylvania 220,
240 Percy, Henry, Baron 152 Peres, Shimon
362 "Perestroika" 333, 358 Peri, Jacopo
206, 207 Perinoser, Balthasar 260 Perón,
Jorge 357 Perón, Juan Domingo 352 Perry,
Mathew C. 312 Persien 37, 125, 134,
267 Peru 71, 158, 194 Pest 112, 113, 116,
126 Pestalozzi, Johann Heinrich 252,
287 Peter I., der Große, Zar von Russland
216, 240, 241, 242, 243, 262, 262, 264, 266,
267, 269, 270, 274, 282, 285, 287, 287 Peter
II., Zar von Russland 267 Peter III., Zar von
Russland 274, 275, 276, 285, 287 Peter I.,
König von Ungarn 26, 28, 29 Peter II., König
v. Aragon 86 Peter III., König von Aragon
102, 103 Peter IV. Ceremonioso, König von
Aragón 129 Peter I., der Grausame, König von
Kastilien 131 Peter IV., König von Portugal,
Kaiser von Brasilien (als Peter I.) 307 Peter
I., König Zyperns 131 Peter, bulgar.
Herrscher 69 Peter I., Graf von Savoyen
31 Peter von Chur 129 Peters, Carl
293 Pétion, Alexandre 303 "Petition of
Rights" 47, 228 Petrarca, Francesco 91, 113,
125, 127, 132, 132, 140, 140, 145,
212 Petronas Twin-Towers 331 Petrus
Damiani 26, 31, 43 Petrus de Mladenovicz
149 Petrus Martyr 96 Petrus Venerabilis
60 Petschenegen 36 Pevsner, Sir Nikolaus
260 Pfau, Ludwig 294 Pfeiffer, Heinrich
193 Philaret, Nikititsch 247 Philipp von
Schwaben, deutscher König 70, 71, 86, 87, 106,
108, 109, 109, 117 Philipp I., König von
Frankreich 30, 30, 42, 42, 53, 74 Philipp II.
August, König von Frankreich 59, 68, 69, 70, 71,
86, 87, 88, 90, 108, 109 Philipp III., König
von Frankreich 101, 103 Philipp IV., der
Schöne, König von Frankreich und Navarra 55,
103, 103, 104, 105, 106, 107, 112, 117, 118,
119, 121, 123, 124, 138, 140, 141 Philipp V.,
König von Frankreich und Navarra 121 Philipp
VI. von Valois, König von Frankreich 123, 124,
125, 126, 141 Philipp II., König von Spanien,
Herzog von Mailand 180, 199, 200, 201, 203, 204,
208, 210, 212, 213, 213 Philipp III., König
von Spanien 248 Philipp IV., König von
Spanien 228, 248 Philipp V., König von
Spanien, Herzog von Mailand 246, 249, 253, 262,
263, 264, 265, 268, 271 Philipp I., der
Schöne, König von Kastilien 171, 188, 189, 209,
210 Philipp I., Herzog von Orléans 241,
247 Philipp II., Herzog von Orléans 238, 265,
285 Philipp II., der Kühne, Herzog von
Burgund 130, 130, 134, 135, 136, 140, 152,
175 Philipp III., der Gute, Herzog von
Burgund 144, 155, 157, 158, 164, 173,
175 Philipp I., Graf von Savoyen
102 Philipp, Prinz und Herzog von Edinburgh
363 Philipp von Hessen 193, 195 Philipp,
Arthur 279 Philippe de Cacquerai
123 Philosophie 49, 66, 205, 231, 234, 253,
270 Phipps, James 280, 280 Phun-tscho,
tibet. Fürst 232 Physik 225, 237,
346 Physiokraten 256 Piazzi, Giuseppe
302 Picasso, Pablo 334, 343, 369 Pi Chung
27 Pico delia Mirandola, Giovanni
169 Pierre Peregrin de Maricourt
99 Pilgerväter 220, 228, 225 Pilgrim von
Köln 24, 25, 26, 27, 29 Pilsudski, Józef
Klemens 347 Pinochet, Augusto 357 Pirmin
20 Pisa 54, 55, 102 Pisa, Konzil von 132,
153 Pisano, Giovanni 55, 109 Pisano,
Niccoló 109, 55 Pissarro, Camille 301 Pitt
d. Ä., William 287 Pitt d. J., William 278,
279, 302 Pius II., Papst 160, 163,
164 Pius V., Papst 81 Pius VI., Papst 280,
281, 328 Pius VII., Papst 276, 302,
306 Pius VIII., Papst 308 Pius IX., Papst
315 Pius XI., Papst 349 Pizarro, Francisco
180, 180, 182, 183, 194, 197, 210,
213 Plainmacher, Elisabeth 204 Planck, Max
346, 369 Planetarium 187 Plantagenet 133,
136 Plassney, Schlacht bei 272 Plato(n)
46, 146, 328, 369 Plauen, Heinrich von
154 Piesków, Jakob 129 PLO
360 Pocahontas 220, 221 Pockenimpfung
280 "Poeta Laureatus" 127 Pogrom 102, 116,
126 Pohl, Anton 155 Poindexter, John
359 Pointilismus 301 Polen 22, 25, 26, 29,
59, 95, 120, 130, 134, 152, 200, 203, 234, 240,
243, 262, 268, 277, 280, 348, 350 Poliziano,
Angelo 166 Polo, Marco 76, 84, 85, 100, 105,
109, 109 Poltawa, Schlacht bei
262 Pompadour, Marquise de 271, 271, 286,
287, 287 Ponto, Jürgen 356 Pope, Alexander
264 Popieluszko, Jerzy 358 Popmusik
338 Pöppelmann, Matthäus Daniel
260 Popper, Karl 369 Poppo von Trier 23,
25 Porta, Giacomo della 203 Port Arthur
343 Portigny 54 Portsmouth, Friede von
343 Portugal 38, 59, 157, 164, 168, 170, 182,
189, 272, 304 Porzellan 263 Postmonopol
226 Potemkin, Grigorij 287, 287 Potsdamer
Konferenz 350 Powell, Mike 360 Powhatan
221 Praetorius, Johann 205 Prag, Frieden
von 218, 231, 314 Prager Fenstersturz 218,
226, 227 Prager Frühling 354 "Pragmatische
Sanktion" 264, 269 Premyslaw (II.), König von
Polen 104 Presbyterianer 231 Presley,
Elvis 333, 338, 353, 353, 369 Preußen 130,
238, 262, 268, 269, 272, 280, 314 Preußische
Reformen 295 Primo de Rivera y Orbaneja,
Miguel 346 Princip, Gawrilo
344 Privilegien 278 "Privilegium Minus"
62 Prokop der Große 155, 156 Proletariat
299 Protestanten 184, 198, 201, 206, 218,
226, 228, 231 Pruzzen 83, 90 Ptolemaios,
Claudius 177, 197 Ptolemäisches Weltbild
187 Pueblo-Indianer 18 Purismus
334 Puritaner 220, 235, 308 Putgatschow,
Jemeljan 276, 277, 285 Putin, Wladimir
361 Putnam, An 243 Pu Yi, Kaiser von China
344 Pym, John 232
Q Qin Jiushao
94 Quäker 220, 240 Quebec 220 Quesnay,
François 273 Quetzalcóatl 190 Quianlong,
Kaiser von China 268, 275, 281 Quintilian
154
R Rabelais, François
194, 213 Rabin, Yitzhak 360, 360,
362 Racine, Jean 223 Radio
339 Radioaktivität 358 Radschendra I.,
Chola-Herrscher 20 Radschputen
234 Radschradscha I., der Große,
Chola-Herrscher 15, 20 RAF 356 Raffael
186, 189, 210, 211, 213, 229 Raginbald von
Arles 29 Rainald von Châtillon 63 Rainald
von Dassel 62, 63, 75 Rainald von Hochburg
57 Rainmund, Graf von Toulouse 39 Rainulf,
Graf von Aversa 25, 27 Rákóczi, Georgi I.,
Fürst von Siebenbürgen 232 Rákóczi, Georgi
II., Fürst von Siebenbürgen 235 Radziwill,
Karol 275 Raleigh, Sir Walter 195, 204,
213 Rama Khamhaeng, König von Sukhothai
101 Rama Thibodi I., König von Ayuttha 127,
128 Ramòn Berengar IV. von Barcelona, Graf
58 Rap 338 Rapallo-Vertrag 347 Raspe,
Jan-Carl 356 Rastko Nemanja s. Sava Rath,
Ernst vom 349 Rathenau, Walther 347,
347 Rationalismus 254 Raumfahrt 340,
354 Raymond von Marseille 59 Raymond von
Poitiers 58 Reagan, Ronald 358 Realismus
300, 301 Rechtswesen 62, 80, 229,
303 Reclam, Anton Philipp 307 Reconquista
38, 88, 170 Reformation 181, 184, 190, 191,
192, 193, 196 Reformierte 184 Regensburger
Reichstag 62 Reginbold 26 Regiomontanus
164, 166 Reichenau, Kloster 20 Reichsacht
193 Reichsbanknote
347 "Reichsbürgergesetz"
336 Reichsdeputationshauptschluss
302 Reichskirche 16,
17 "Reichskristallnacht" s.
Reichspogromnacht Reichspogromnacht 336,
349 Reichstag 21 Reichstagsbrand
349 Reichsversammlung 21 Reims, Kathedrale
von 82 Reinhardt, Max 369 Reinhold von
Patkul 242 Reinhold, Erasmus 198 Reis,
Philipp 314 Relativitätstheorie
346 Religion 84, 218, 233 Rembrandt 223,
244, 248 Renaissance 127, 146, 147,
167 Renan, Ernest 314 Renoir, Auguste 301,
327 Repin, Ilja 300 Resa Khan, Schah von
Persien 346 Restauration
304 Restitutionsedikt 218 Reuchlin,
Johannes 189 "Reunionskriege" s.
Hegemonialkriege Revolution, Französische
255, 278, 281 Revolution (1848) 297,
310 Rheinbund 236, 303 Rhodes, Cecil
321 Rialtobrücke 178 Richard von Cornwall,
deutscher König 78, 97, 106, 109 Richard I.
Löwenherz, König von England 68, 68, 69, 70, 71,
72, 73, 75, 75, 108 Richard II., König von
England 133, 133, 134, 136, 141, 141,
174 Richard III., König von England 173, 174,
177, 177 Richard, Herzog von York 163, 173,
174 Richard Neville von Warwick, Graf
165 Richelieu, Kardinal 223, 228, 228, 229,
230, 232, 247, 248 Richenza 58 Richter,
Hans 334 Richter, Ludwig 294 Riebeeck, Jan
van 234 Riemenschneider, Tilman 168, 177,
186 Rienzo, Cola di 127, 129, 141 Riese,
Adam 192 Rilke, Rainer Maria
370 Rimskij-Korsakow, Nikolaj Andrejewitsch
370 Rietschel, Ernst 258 Rinuccini,
Ottavio 206, 207 Rittertum 19, 24, 48, 50,
51, 56, 69, 83, 97, 122 Ritterturnier
56 Rjasanagara, König von Majapahit
133 Robert de Sorbon 97 Robert Guiscard,
Normannenherzog 25, 36, 40, 41, 42, 43,
75 Robert I. Bruce, schottischer König 105,
119, 120, 123, 123, 133, 138, 141, 141 Robert
II. Stuart, König von Schottland 133 Robert
I., der Weise, König von Neapel 139 Robert
II., der Fromme, König von Frankreich 24, 27,
27, 43 Robert von Flandern 39 Robert von
Molesme 39, 43 Roberts, Richard
298 Robespierre, Maximilien de 281, 257, 282,
287, 255 Robin Hood 133, 133 Rockefeller,
John Davison 318, 321, 321 Rock 'n' Roll 338,
353 Rodin, Auguste 310 Rodrigo Ruy Díaz de
Vivar s. El Cid Rodriguez de Francia, José
Gaspar Tomá 304 Roederer, Georg
212 Roflinck, Werner 222 Roger I.,
Normannenherzog 36 Roger II., König von
Sizilien 50, 56, 56, 58, 59, 61, 69, 13,
15 Roger Bacon 81, 95, 91, 99 Roger de
Moulins 61 Roger des Flors 118 Roger von
Heimarshausen 46, 15 Rogers, Emile
318 Roggeveen, Jacob 266 Rohan, René de
219 Röhm, Ernst 348 Rokh, Schah 153, 151,
161 Rokoko 261 Roland Bandinelli s.
Alexander III. "Rolandslied" 65,
65 Rolling Stones 388 Rom 63, 121 Roma
350 Romanik 11, 25, 54 Romanos IV.
Diogenes, byzantinischer Kaiser 32,
34 Romanow, Michail s. Michail
Romanow Romanow-Dynastie 221 Romantik 294,
295 Romero, Oscar Arnulfo 351 Römische
Republik 121 Römische Verträge 352 Rommel,
Erwin 350 Ronsard, Pierre de 191 Röntgen,
Wilhelm Conrad 321, 321 Roon, Albrecht von
314 Roosevelt, Franklin Delano 348, 350, 363,
310, 310 Rory O'Connor, irischer König
66 Rosenberg, Ethel 352 Rosenberg, Julius
352 Rosenkriege 163, 169 Rossini,
Gioacchino Antonio 321, 321 Rostock
103 Rote Armee 351 Rotes Fort (Agra)
195 "Rote Turbane" 131 Rothgherus
111 Rothmann, Christoph 204 Rothschild,
Mayer Amschel 215 Rousseau, Jean-Jacques 252,
254, 254, 255, 210, 212, 214, 288, 288,
329 Rousseau, Theodore 301 Rovere,
Giuliano délia 110 Rozier, Jean-François
Pilâtre de 219 Rubens, Peter Paul 201, 223,
248, 245 Rubljow, Andrej 153 Ruby, Jack
354 Rudolf I. von Habsburg, deutscher König
11, 19, 91, 98, 100, 100, 101, 101, 102, 102,
103, 104, 105, 106, 109, 109, 138 Rudolf II.,
römisch-deutscher Kaiser 181, 202, 206, 201,
224, 225, 226, 246, 241, 249 Rudolf von
Rheinfelden, Herzog von Schwaben, Gegenkönig 31,
35, 42, 43 Rudolf III., König von Burgund 21,
22, 23, 24, 25, 26 Rudolf II., Herzog von
Österreich 102, 102 Rudolf IV., Herzog von
Österreich 129, 130, 131 Rudolf von
Rapperswil 10 Rudolf von Ems 91, 95 Rudolf
von Kyburg, Graf 134 Rudolf von Scherenberg
117 Rudolf, Waffenschmied 119 Rumeli Hisar
162 Rumold von Konstanz 32 Runge, Philipp
Otto 294, 295 Rupert 237 Rupertsberg
52 Ruprecht I. von der Pfalz, deutscher König
und Kurfürst von der Pfalz (als Ruprecht III.)
128, 137, 141, 152, 153, 177 Rushdie, Salman
359 Russische Föderation 360 Russische
Revolution 342 Russisch-Japanischer-Krieg
343 Russland 18, 30, 54, 61, 94, 165, 188,
197, 227, 234, 242, 262, 275, 277, 304, 305,
306, 310, 312, 318, 342, 343, 345 Rütlischwur
104
S SA
349 Sá, Estácio de 200 Sabas s.
Sava Sachs, Hans 201 "Sachsenspiegel" 26,
91 Sacco, Nicola 347 Sadat, Mohammed Anwar
as- 355, 357, 358, 370 Safawiden
267 Sagatu 102 Sagen 294 Sahagún,
Bernardino de 201 Sâid Ibn Al Hasan
34 Saint Albans, Schlacht bei
162 Saint-Exupéry, Antoine de
350 Saint-Germain und Aachen, Friede von
238 Saint-Just, Louis Antoine Léon de
288 Sakralarchitektur 17, 25, 82,
94 Sakralkunst 186 Saladin, Sultan von
Ägypten und Syrien 47, 48, 67, 67, 68, 69, 69,
70, 75, 75, 92 Salah ad-Din s.
Saladin Salandra, Antonio 346 Salem
243 Salier 21, 24, 25 Salm, Niklaœ, Graf
192 Salomon, König von Ungarn 40 Salon
261 Salza, Hermann von 83, 87, 90 Samuel,
bulgarischer Zar 20, 22, 43 Samurai 37 San
Martin, José de 305 San Salvador
170 Sancho II., König von Kastilien
40 Sancho III. Garces, der Große, d.Ä., König
von Navarra 21, 41, 43 Sand, Karl Ludwig 296,
304 Sanemoto 86, 89 San Francisco
343 Sanjar, Seldschukenherrscher 55,
62 Sankt Gallen 153 Sansculotten
281 Santa Anna, Lopez de 313 Santa Maria
dei Fiori 110 Santa Maria Novella
167 Santi, Raffaello s. Raffael Sanuto,
Livio 205 SAPD 299 Sarajevo, Attentat von
344 Sartre, Jean-Paul 370 Sasbach, Konrad
161 Satelliten 354 Satelliten-TV
339 Sava 65, 109 Savonarola, Girolamo 170,
171, 171, 172, 177 Scales, Thomas
156 Scarlatti, Alessandro 288 Schabowski,
Günter 359 Schach 20 Schah Dschahan I.,
indischer Großmogul 233 Schäuble, Wolfgang
361 Scheidemann, Philipp 345 Scheiner,
Christoph 226 Schickard, Wilhelm
228 Schießpulver 121 Schiiten 37,
356 Schiller, Friedrich von 117, 175, 258,
283, 288, 288, 306, 328 Schinkel, Karl
Friedrich 327 Schisma 15, 30, 57, 132,
152 Schlagintweit, Adolf
312 Schlagintweit, Herrmann
312 Schlagintweit, Robert 312 Schlegel,
August Wilhelm 294 Schlegel, Friedrich
294 Schlesische Kriege 268,
271 Schleswig-Holstein-Frage 297 Schleyer,
Hanns Martin 356, 357 Schliemann, Heinrich
315 Schmalkaldischer Bund 195,
197 Schmalkaldischer Krieg 196 Schmeling,
Max 347, 349 Schmidt, Helmut 356, 357, 358,
367 Schmidt-Joos, Siegfried
338 Schnepperer, Hans s. Rosenplüt, Hans
160 Schöffer, Peter 163 Scholastik 53, 66,
80, 98 Schönberg, Arnold 346 Schönborn,
Johann Philipp von 235 Schopenhauer, Arthur
305, 327, 328, 368 Schostakowitsch, Dmitrij
Dmitrijewitsch 362 Schottland 31, 35, 120,
123, 133, 200, 224, 204, 231,
262 Schriftkultur 94, 185 Schröder,
Gerhard 361, 367 Schubert, Franz 295,
328 Schumann, Robert 295 Schusswaffen 121,
160 Schulz, Heinrich 347 Schumacher,
Michael 360 Schütz, Karl 298 Schwaben
35 Schwäbischer Bund 168, 192 Schwäbischer
Städtebund 124 Schwanitz, Dietrich
341 Schwarzenberg, Johann von
189 "Schwarzer Freitag" 346 Schweden 20,
136, 192, 218, 231, 233, 234, 238, 262,
304 Schweitzer, Albert 370 Schweiz s.a.
Schweizer Eidgenossenschaft, Schwyz 153, 184,
191, 199 Schweizer Eidgenossenschaft 92, 102,
120, 124, 134 Schwertbrüderorden 83 Schwyz
92, 104 Scipio d. Ä., Publius Cornelius
125 Scotisten 80 Scott, Robert Falcon
345 SDAP 299 SDS 355 Sebaldus
33 Seefahrt 199, 203 Seehandel 50, 114,
231, 234 Seekriege, englisch-niederländische
239 Seidenstraße 100, 182 Seiden, John
231 Seldkirk, Alexander 264 Seldschuk,
Ogusen-Häuptling 28 Seldschuken 28, 32, 34,
36, 38, 39, 66 Selim I. Yavuz, der Strenge,
osmanischer Sultan 190, 191, 210, 213 Selim
II., osman. Sultan 202 Sempach, Schlacht bei
134 "Septembermorde" 281 Serbien 65, 126,
135, 361 Sergius von Neapel 25 Servet,
Michel 198 Seth, Simon 33 Seuse, Heinrich
138 "Sexuelle Revolution" 338 Seymour,
Jane 195, 210 Sezessionskrieg
314 Sfondrati, Coelestin 243 Sforza,
Ascanio 170 Sforza, Francesco I., Herzog von
Mailand 161, 176 Sforza, Ludovico, Herzog von
Mailand 171, 176 Sforza, Francesco II.,
Herzog von Mailand 195 Shah-i-Sinda
111 Shakespeare, William 31, 91, 207, 207,
249, 249, 284, 285, 329 Sharkey, Jack
347 Shaw, George Bernard 370 Shen Song,
Kaiser von China 33 Shepard, Alan B.
354 Shi Huang-ti, chinesischer Kaiser
150 Shih-tsu, Kaiser von China 233 Shihan
Addin Umar, Sultan von Delhi 121 Shivaji
239 Shogunat 70, 224, 231 Shun-Ti, Kaiser
von China 131 Shwe Dagon Pagode 44 Siam
101 Siebenjähriger Krieg 256,
272 Siebenpfeiffer, Philipp Jacob
296 Siebzehnter Juni, Aufstand vom
352 Siegfried von Mainz 32 Siegmund,
deutscher Kaiser und König 133, 135, 137, 139,
145, 152, 154, 155, 156, 158, 159, 160, 172,
174, 177 Siegfried von Feuchtwangen,
Ordenshochmeister 83 Siemens, Werner
298 Sigebald, Probst 29 Sigewin von Köln
35 Sigfried, Bischof 20 Sigismund,
Heiliger 39 Sigismund s. Siegmund, deut.
Kaiser und König Sigismund II. August, König
von Polen-Litauen 200, 201, 203 Sigismund
III. Wasa, König von Polen-Litauen und Schweden
205, 206, 207, 225, 226 Sigismund, Herzog von
Tirol 165, 166, 167, 168, 169 Sikandar Lodi,
Sultan von Delhi 169 Sikhs 234,
262 Silberflotte, spanische 182 Silva
Xavier, Joaquim José da 279 Silvester I.,
Papst 34 Silvester II., Papst 20 Silvester
III., Papst 27 Sima Guang 34, 36 Simeon
25 Simpson, Wallis 349 Simon de Montfort,
Earl of Leicester 88, 107, 109 Simonie
17 Sinti 350 Sioux 220 Siraj ud-Dawlah,
Nabob von Bengalen 272 Sisley, Alfred
301 Sissi s. Elisabeth, Kaiserin von
Österreich Sitting Bull 317, 328,
325 Sixtinische Kapelle 190 Sixtus IV.,
Papst 149, 166, 167, 176 Sizilien 36, 50, 56,
98, 99 Skanderbeg, alban. Fürst
160 Skandinavien 23, 28, 29, 30, 99, 132,
136, 161 Sklandanowsky, Max 338 Sklaverei
312, 314 Skorbut 270 Slawata
226 Slowenien 361 Sluyis, Seeschlacht von
124 Smith, Adam 256, 257, 277, 288,
255 Smith, John 220, 221, 225 Snorri
Sturluson 90 Sobibor 336 Söldner 218,
219 Solschenizyn, Alexander 356 Somadeva
36 Sonett 91 Song-Dynastie 33,
57 Sonnemann, Leopold 313 Sonni Ali,
Herrscher von Songhai 165, 170 Sophie
Charlotte, Kurfürstin von Brandenburg
242 Sophie Dorothea von Hannover
283 Sophie von Hohenberg 344 Sophie von
der Pfalz, Kurfürstin 243 Sophie, Ehefrau
Iwans des Großen 175 Sophie, russische
Großfürstin 240, 241, 242 Soto, Hernando de
195 Souna, Martin Alfonso de 193 Sousa,
Tomé de 197 Sowjetunion s. UDSSR Soziale
Frage 299 Sozialsiedlungen 191 Space
Shuttle 340 Spanien 38, 88, 89, 149, 164,
167, 168, 169, 170, 182, 200, 203, 204, 224,
265, 302, 304, 348 Spanischer Bürgerkrieg
348 Spanischer Erbfolgekrieg 265 Spätgotik
186 SPD 299 Spengler, Jakob 169 Speyer,
Dom zu 25, 25 Spinoza, Benedictus 207, 222,
249, 252 "Sputnik 1" 354 Spitzbergen 71,
207 Spitzweg, Carl 295 Sport 320 SS
336 St.-Gotthard-Pass 93 St.-Peter-Dom
17 Staatsrecht 254, 270 Staatstheorie
191 Stadt, mittelalterliche 19, 47 Stahl,
Georg Ernst 222 Stahlproduktion
313 Stalin, Josef W. 348, 349, 350, 352, 353,
363, 370, 371 Stalingrad, Schlacht um
351 Stammheim 356 Stanislaus I.
Leszczynski, König von Polen 263, 268, 282,
285 Stanislaus II. Poniatowski, König von
Polen 274, 275, 277, 280, 288, 255 Stanley,
Henry Morton 316 Staufer 35, 51, 58, 61, 67,
89, 96, 98, 117 Stauffacher, Werner
104 Stauffenberg, Claus Schenk Graf von
351 Stefan I., Herzog von Niederbayern
103 Stein, Charlotte von 283 Stein, H.F.
Karl, Freiherr vom und zum 292, 295, 303, 324,
328, 325 Steiner, Rudolf 344, 370,
370 Stellungskrieg 344 Steno, Michele,
Doge von Venedig 152 Stenonius, Nicolaus
222 Stephan IX., Papst 42 Stephan von
Blois, König von England 58, 59, 60, 62,
75 Stephan I., der Heilige, König von Ungarn
15, 20, 25, 26, 43, 43 Stephan II., König von
Ungarn 54, 55 Stephan V, König von Ungarn
99 Stephan II., König von Serbien 65,
89 Stephan Dušan Uros IV, Zar von Serbien und
Griechenland 126, 126, 129 Stephan IV.
Báthory, Wojwode von Siebenbürgen 202 Stephan
I., Nemanja, Großfürst von Raszien 65, 65, 75,
109 Stephan III., der Kneißel, Herzog von
Bayern-Ingolstadt 136, 136 Stettin
103 Stevin, Simon 205 Stewart, Robert,
Viscount Castlereagh 304 Stifter, Adalbert
328 "de Stijl" 334 Stockholm, Frieden von
262 "Stockholmer Blutbad" 192 Stoker, Bram
167 Stolypin, Pjotr A. 344 Störtebecker,
Klaus 114, 137, 137, 152 Stralsund
103 Stralsund, Friede von 114,
131 Straparola, Gianfrancesco
197 Straßburg 47 Strauß, Johann
328 Strawinsky, Igor 370 Stresemann,
Gustav 371 Strindberg, August
328 Stroganow, Anikita 199 Struve, Gustav
von 297 Stuart, Karl Eduard 270,
271 Stuart-Dynastie 133,
224 Studentenbewegung 355 Sture, Sten
188 Stuyvesant, Petrus (Peter) 228, 235 Su
Dongpo 35 Su Song 37 Südafrika 234,
309 Südamerika 71, 158, 182, 194, 302,
307 Sudetenland 351 Südkorea 353 Südpol
345 Südsee 256 Suffragetten 342 Suger,
Abt von St. Denis 82 Suharto, Kemusu 355,
361 Suleiman I., Seldschukensultan 28, 35,
36 Süleyman I., osmanischer Sultan 114,
132 Süleyman II., osmanischer Sultan 191,
192 Süleyman III., osmanischer Sultan
241 Sullivan, Ed 353 Sunniten 356 Sun
Yat-sen 343, 344 "Suprematsakte"
194 Suryavarman I., Khmer-König
20 Surynvarman II., Khmer-König 52, 54, 58,
60, 61 Süßmayr, F. X. 287 Sutri, Synode
von 17, 26 Svarez, Carl Gottlieb 280 Sven
Gabelbart, dänischer König 23, 42 Sverker I.,
schwedischer König 20 Sverre Sigurdsson,
norwegischer König 89 Sweyn 20 Sweynheim,
Conrad 164, 165 Swift, Jonathan 264, 266,
289 "Swinging Sixties" 338 Swjatoslaw I.,
Großfürst von Kiew 43 Szápolyai, János,
Gegenkönig in Ungarn 194
T Tabak 195,
224 Tacaynamo, Chimúherrscher 71 Tadsch
Mahal 233, 233 Tafelmalerei 186 "Tag der
Arbeit" 319 "Tag der Barrikaden"
232 Tai-Tsu, chinesischer Kaiser 224,
227 T'ai-tsu s. Hung Wu Talbot, John, Earl
of Shrewsbury 154, 155, 156, 162,
162 Talleyrand, Charles Maurice de 304, 328,
328 Tamerlan s. Timur Leng Tankred von
Lecce 69 Tannenberg, Schlacht bei
152 Tannhäuser 77, 99 Tanzwut
116 Tartaren 84, 85, 87 Taschenuhr 189,
189 Tasman, Abel Janszoon 232 Tasso,
Torquato 204 Taufe 83 Täufer
184 Tauler, Johannes 138 Taxis, Franz von
189 Taylor, Frederick W. 335 Technik 189,
198, 207, 309, 313, 316 Techno 338 Tegh
Bahadur 262 Teheraner Konferenz
350 Tejada, Sebastián Lerdo 316 Telegrafie
309, 309 Telemann, Georg Philipp 266 Tell,
Wilhelm 105 Templer 54, 55, 103, 103, 119,
121 Temudschin s. Dschingis Khan Temür,
Großkhan der Mongolen 105 Tennis
358 Tenochtitlán 122, 123 Terror,
Stalinistischer 349 Terrorherrschaft
(Französische Revolution) 281 Tet-Offensive
355 Tetzel, Johannes 190,
211 Textilindustrie 298 Thaddeus
Florentinus 103 Thatcher, Margaret 357, 371,
371 Theodor II., Kaiser von Äthiopien
313 Theodora Komnenos 61 Theodora,
byzantinische Kaiserin 24 Theodoros II.,
byzantinischer Kaiser 108 Theologie 80, 98,
184, 190 Theophilus Presbyter 29,
39 Theophrastus Bombastus von Hohenheim s.
Paracelsus Thiers, Adolphe 309,
317 Thomanerchor 266 Thomas I., Graf von
Savoyen 69 Thomas de Montacute, Graf von
Salesbury 156 Thomas de Bradwardina
123 Thomas Mallory 165 Thomas von Aquin
66, 81, 96, 98, 98, 106, 109, 109 Thorkell,
Normannenführer 22 Thurgut Ali Re'is s.
Dragut Thurn und Taxis 225 Tieck, Ludwig
294 Tiepolo, Giovanni Battista 260,
289 Tilessen, Heinrich 347 Tilly, Johann
Tserclaes Graf von 218, 229, 231, 249 Timur
Leng, turkmongolischer Herrscher 113, 125, 130,
131, 131, 133, 134, 136, 137, 141, 141, 152,
153, 154, 157, 162, 193 Tinmal, Moschee von
60 Tintoretto 162 Tipu Sultan, Herrscher
von Mysore 280 Tiradentes s. Silva Xavier,
José Joaquim Tirol 166 Tischbein, Johann
Heinrich Wilhelm 251 "Titanic" 3 38, 344,
344 Tito, Josip 371 Tizian 172, 194, 202,
213, 213 Tlalok, aztek. Regengott
123 Tochtamysch, Mongolenherrscher 113,
136 Togrilbeg, Seldschukensultan 15, 28, 31,
32 Tokimasa Hojo 86 Tokimune Hojo,
japanischer Herrscher 99 Tokugawa Ieyasu s.
Ieyasu Tokugawa Yoshimunde, Shogun
272 Tokugawa-Shogunat 224 Toledo, Juan
Bautista de 204 Tolstoi, Leo N. 300, 300,
329, 329, 370 Tolteken 64 Tonatiuh,
aztekischer Sonnengott
166 Tonking-Zwischenfall 355 Tordesillas,
Vertrag von 170, 182 Torquemada, Thomas de
168, 169, 170 Toshiro 91 Tostig, Herzog
von Northumbria 32 Toyotomi Hideyoshi 205,
207 Trafalgar, Schlacht von 302 Trakai
(Wilna) 120 Tran Thai-ton, Herrscher des
Dai-Viet-Reichs 90 Transsilvanien
167 Transvaal 321 Trapezunt
164 Treblinka 336 Trevithick, Richard
302 Triana, Rodrigo da 171 Trient, Konzil
von 196 Tristan 20 Trotula 53 Trotzki,
Leo D. 345, 347, 349, 370 Troubadour-Dichtung
39, 50 Troyon, Constant 301 Truchsess von
Waldburg, Georg 193 Truman, Harry S.
351 Tschaghrilbeg, Seldschukenherrscher
28 Tschaikowsky, Peter
300 Tschechoslowakei, 348,
354 Tschernembl, Georg Erasmus von
226 Tschernenko, Konstantin
358 Tschernobyl 358, 358 Tschirnhaus,
Walther von 263 Tschorny, Daniel
153 Tuchhandel 104 Tudor-Dynastie
169 Tului 107 Tunis 98 Tunney, Gene
347 Tupac Yupanqui, Inka-Herrscher
170 Turan Schah, Ajjubidensultan
95 Turgenjew, Iwan 300, 314 Turgot, Anne
Robert Jacques 277 Turin, Frieden von
134 Türken 114, 156, 162, 164, 192, 240,
312 Türkenkriege 264 Turner, Nat
308 Turner, William 295 Twain, Mark
329 Twinger, Jakob 116 Two Moon
317 Tyler, Wat 134 Tyson, Mike
359
U U-Boot-Krieg
344 Uccello, Paolo 147 Udall, Nicholas
198 Udalschalk von Stille 54 UDSSR 333,
337, 349, 351, 352, 356, 358, 360 Ugedai s.
Ögädäi Ulbricht, Walter 354, 371 Uljanow,
Wladimir Iljitsch s. Lenin, Wladimir
Iljitsch Ullrich, Jan 361 Ulrich I.,
Reichsgraf von Ostfriesland 164 Ulrich III.,
Abt von Sankt Gallen 36 Ulrich von Aarberg
100 Ulrich von Chur 21 Ulrich von Ensingen
136 Ulrich von Eschenbach 102 Ulrich von
Jungingen 152 Ulrich von Lichtenstein 97,
97 Ulug Beg 155, 157,
161 Unabhängigkeitskrieg (USA) 255 Ungarn
52, 166, 169, 240, 353 Unionsakte
262 Union der Zentralafrikanischen Republiken
353 Universität 62, 80, 130, 134 UNO 350,
361 UNO-Friedenstruppen 361 Unterhaus,
englisches 228 Unterwaiden 104 Urban II.,
Papst 15, 30, 36, 37, 38 Urban IV., Papst 98,
99, 109 Urban VI., Papst 112, 132, 132, 134,
139 Urban VIII., Papst 228, 230, 233,
244 Urbanisierung 298, 299 Uri
104 Uribarri, Juan de 263 Urich II. von
Lenzburg 27 Urraca, Königin von Kastilien
40 USA 220, 224, 228, 239, 253, 255, 276,
277, 278, 281, 302, 306, 309, 310, 314, 326,
337, 351, 355, 357, 361 Usun Hasan
164 Utrecht, Friede von 265 Uzzano,
Niccòlo da 173
V Valencia
38 Valencienne, Vertrag von 124 Valentin,
Veit 218 Valla, Lorenzo 210 Valois
117 Valois, Margarete von 202 Valturio,
Robert 166 Van Buren, Martin 307 Vanozza
de Cataneis 172 Vanzetti, Bartolomeo
347 Vargas, Getúlio Dornelles 349 Vasson
119 Vaz, Tristao 155 Velazquez, Diego
Rodriguez de Silva y 244, 249, 369 Velde,
Henry van de 334 Venedig 36, 50, 50, 52, 64,
134, 154, 188 Verdi, Giuseppe 175, 312, 329,
329 Verdun, Kampf um 344 Vereinigte
Ostindische Kompanie 227, 231 Verfassungsidee
255 Vernichtungslager 336, 350 Verrocchio,
Andrea del 172, 176, 177 Versailler Vertrag
333, 344 Versailles, Schloss 214, 240,
240 Vespucci, Amerigo 171, 189, 213 Veste
Coburg 19 Viautas, Großfürst von Litauen
137 Videla, Jorge Rafael 357 Vietcong
355 Vietnamkrieg 337, 338, 355 Viktor II.,
Papst 27, 30, 31, 41, 42 Viktor III., Papst
41 Viktor IV., Papst 51, 63 Viktor
Emanueli II., König von Italien und
Sardinien-Piemont 315 Viktor Emanuel III.,
König von Italien 346 Viktoria, Königin von
Großbritannien und Irland 290, 308, 308, 310,
329, 329, 342 Viktorianisches Zeitalter
308 Viktorin, Herzog von Mähren 165 Villa,
Francisco "Pancho" 344 Villani, Giovanni
79 Villard de Honnecourt 92 Villon,
François 163, 177, 177 Vira Alakeshvara,
König von Ceylon 154 Viracocha
159 Virginia 224 "Virginia Bill of Rights"
255 Virginia Company 224 Visconte, Piêtro
121 Visconti, Giangaleazzo 152 Visconti,
Philipp Maria 161 Vitalienbrüder 114,
137 Vitautas, Großfürst von Litauen
152 Vittorino da Feltre 156 Viviani,
Vincenzo 232 Vlad III. Tepes Dracula, Fürst
der Walachei 167, 167 Vogel, Henriette
304 Völkerbund 344 Völkerrecht
229 Völkerschlacht bei Leipzig
305 Volksempfänger 339 Volkssouveränität
255 Voltaire 175, 254, 254, 270, 272, 273,
275, 282, 286, 287, 289, 259 Voltz, Johann
Michael 295 Vormärz 296 Vulpius,
Christiane 283
W Wace
65 Wackenroder, Wilhelm Heinrich
294 Wagner, Cosima 329 Wagner, Richard
300, 300, 315, 327, 328, 329, 329,
368 Wagner, Ulrich 168 Wahhabiten
268 Währungsunion 360 Waimar V. von Capua
27 Walachei 167, 312 Walchers von Malvern
38 Waldeck, Franz von 195 Waldemar I., der
Große, König von Dänemark 46, 62, 65,
75 Waldemar II., König von Dänemark 86,
91 Waldemar IV. Atterdag, König von Dänemark
114, 126, 132, 137, 140 Waldemar, Markgraf
von Brandenburg 119 Waldenser 66,
81 Waldes, Petrus 66, 75, 75, 81 Waldheim,
Kurt 359 Waldseemüller, Martin 189 Walesa,
Lech 357, 371 Wallenstein, Albrecht Wenzel
Graf von 218, 219, 228, 229, 229, 230, 231, 249,
249 Wall Street 346 Walpole, Sir Robert
266, 267, 270, 283, 287, 289 Walter de
Brienne 126 Walter Stuart 133 Walther von
der Vogelweide 44, 70, 70, 89, 91 Walther,
Bernhard 166 Wang Anshi 33, 35, 36, 38,
43 Wang Tsin 57 Wannseekonferenz 336,
350 Warhol, Andy 371, 371 Warschauer
Ghetto 336 Warschauer Pakt 353,
354 Wartburgfest 296, 304,
304 Warthemüller, Robert 276 Wasa-Dynastie
192 Washington, George 276, 278, 278, 281,
289, 259, 326 Wassili II., Großfürst von
Moskau 175 Wassili III., Zar von Russland
210 Watergate-Affäre 357 Waterloo,
Schlacht bei 305 Watson, James 341 Watt,
James 253, 289, 259, 298 Watteau,
Jean-Antoine 289 Wayne, John 338 WC
207 Weber, Carl Maria von 295, 307 Weber,
Konstanze 287 Weber, Max 371 Weberaufstand
299 Wegener, Paul 345 Weigel, Helene
363 Weimarer Klassik 258 Weimarer Republik
337 Weingartner Liederhandschrift
44 Weißer Berg, Schlacht am 218, 219, 226,
226 Weitling, Wilhelm 309 Welf I., Herzog
von Bayern 33, 36, 37, 52 Welf II., Herzog
von Bayern 37, 38, 52, 55 Welf IV. s. Welf
I., Herzog von Bayern Welf V. s. Welf II.,
Herzog von Bayern Welf II., Herzog von
Kärnten 29 Welf VI. von Spoleto 59,
61 Welfen 33, 51, 58, 61, 62, 67,
117 Welles, Orson 339, 350 Wellington,
Arthur Wellesley, Herzog von 304, 305 Welser
183 Welser, Bartholomäus
197 Weltausstellung 313 Weltenburger
Klosterkirche 260 Welthandel
340 Weltkrieg, Erster 333, 337,
344 Weltkrieg, Zweiter 348, 350,
351 Weltumsegelung
192 Weltwirtschaftskrise 346 Wenzel I.,
deutscher König und König von Böhmen (als Wenzel
IV.) 132, 136, 137, 139, 141, 152, 155,
177 Wenzel II., König von Böhmen 103, 105,
139 Wenzel III., König von Böhmen 118,
119 Wenzel IV., König von Böhmen s. Wenzel
I., deutscher König Wenzel von Brabant,
Herzog 129 Wenzelskrone 166 Werkbund,
Deutscher 334 Werner II., Bischof
37 Werner von Straßburg 23 Wernher
66 Wesley, Charles 269 Wesley, John
269 Westfälischer Friede 214, 217, 218, 229,
233 Westfront 344 Westhoff, Clara
370 Westindische Kompanie 228 Westmächte
337 Westminster, Frieden von 239 Weyden,
Rogier van der 177 Weyer, Johannes
200 Whitehead, Gustave 342, 343 Wichmann
von Magdeburg 75 Wiedertäufer 195 Wieland,
Christoph Martin 258, 283, 288 Wien 169,
192 Wien, Belagerung von 240 Wiener
Börsenkrach 298 Wiener Klassik 259 Wiener
Kongress 296, 304 Wiener Konkordat
161 Wikbold von Köln 118 Wikinger
71 Wilde, Oscar 321, 329 Wilhelm I.,
deutscher Kaiser, König von Preußen 290, 293,
313, 314, 316, 317, 319, 322, 324,
329 Wilhelm II., deutscher Kaiser 345, 371,
371 Wilhelm II., deutscher Kaiser, König von
Preußen 319, 323 Wilhelm von Holland,
deutscher König 95, 96, 108, 109 Wilhelm I.,
der Eroberer, König von England 14, 27, 32, 33,
33, 34, 35, 37, 41, 43, 43, 73 Wilhelm II.,
König von England 33, 37 Wilhelm III. von
Oranien, König von England 216, 217, 238, 241,
242, 246, 249, 249, 262 Wilhelm IV., König
von Großbritannien und Irland 308,
329 Wilhelm I. von Oranien, Statthalter von
Holland, Seeland und Utrecht 201, 203, 204, 213,
213, 224 Wilhelm II. von Oranien 233,
249 Wilhelm IV. von Oranien-Nassau
271 Wilhelm II., der Gute, König Siziliens
50, 66, 68, 69, 70 Wilhelm IV., Herzog von
Bayern 191 Wilhelm V., Herzog von Aquitanien
24, 26, 28, 40 Wilhelm VI., Herzog von
Aquitanien 24 Wilhelm X., Herzog von
Aquitanien 59, 72 Wilhelm von Auxerre
90 Wilhelm von Nogaret 118 Wilhelm von
Ockham 122 Wilhelm von Poitiers 39 Wilhelm
von Rubruk 96 Wilhelm von Utrecht
32 Wilhelm von Wykeham 134 Wilhelm, Abt
des Klosters Hirsau 33 Wilhelm, Sohn
Heinrichs I. 57 Willard, Jess 345 William
de la Pole 156 Williams, Abigail
243 Williams, Roger 220, 231 Willigis von
Mainz 21, 22 Wilson, Woodrow 345 Wimbledon
358 Winchester, Vertrag von
62 Winckelmann, Johann Joachim 258, 274,
289 Windmühle 66 Winrich von Kniprode 130,
130 Winterhalter, Franz Xaver 308 Wirnt
von Grafenberg 87 Wismar 103 Wisting,
Oscar 345 Witens, litauischer Fürst
120 Witold s. Vitautas Witt, Johan de
238 Wittelsbacher 121 Wittenberg
190 Wladimir I., der Heilige, Großfürst von
Kiew 15, 18, 30, 42, 43, 75 Wladimir II.
Monomach, Großfürst von Kiew 54, 54,
75 Wladimir, Großherzog in St. Petersburg
342 Wladislaw I. Ellenlang, König von Polen
118, 120 Wladislaw II. Jagiello, König von
Polen 152 Wladislaw III., König von
Polen-Litauen 159, 160 Wladislaw IV., König
von Polen 230 Wladislaw I., der Heilige,
König von Ungarn 43 Wladislaw II., König von
Böhmen und Ungarn 166, 169, 170, 191,
213 Wohlfahrtsausschuss 281 Wojtyla, Karol
s. Johannes Paul II. Wolfram von Eschenbach
75, 75, 87, 99 Wolsey, Thomas 193,
213 "Woodstock-Festival" 338 Woodward,
Robert 357 World Wide Web 341 Wormser
Edikt 193 Wormser Konkordat 16, 47,
56 Wormser Reichstag 184 Wormser Synode
34 Wratislaw II., König von Böhmen 36,
37 Wright, Frank Lloyd 353, 371 Wright,
Orville 342, 342 Wright, Wilbur 342,
342 Wsewolod, Herrscher von Wladimir-Suzdal
67 Wu Sangui 238 Würzburger Residenz
260 Wyclif, John 141, 154, 174
X Xipe Totc, aztek. Gott
151 Xuanzon, Kaiser von China
311
Y Yid-Dynastie
136 Yildirim s. Bajezid Yi Songge s. Yi
Taejo Yi Taejo, König von Korea 136 York,
Haus 163, 169 Yoshimitsu Ashikaga
136 Yüan-Dynastie 84, 100, 129,
131 Yun-Chang, Wang 232 Yung-tscheng,
Kaiser von China 266
Z Zahlungsmittel 24,
84 Zapata, Emiliano 344 Zarlino, Gioseffo
199 Zatopek, Emil 352 Zeng
Sanyi Zeppelin, Ferdinand von 321 Zheng
Chenggong 236 Zheng He 177 Zhengtong,
chinesischer Kaiser 161 Zhou Enlai 368 Zhu
Di, chinesischer Kaiser 150, 152, 156,
177 Ziška, Jan 155, 156 Zimmermann, Samuel
202 Zionismus 321 Zionist. Weltkongress
321 Zisterzienser 47, 48, 54 Zoe, byzant.
Kaiserin 24 Zola, Emile 321, 329 Zölibat
25, 30 Zuckeranbau 157 Zuckerrübe
270 Zuni 18 Zürich 191 Zuse, Konrad
339, 350 Zwangsarbeiter 351 Zwanzigster
Juli, Attentat vom 351 Zweibund
318 Zweifrontenkrieg
351 "Zwei-Schwerter-Lehre" 16 Zwinger
(Dresden) 260 Zwingli, Huldrych 181, 184,
185, 191, 192, 193, 208, 211, 213 Zwingli,
Ulrich s. Zwingli,
Huldrych
| | |
|